Suriye’de bulunduğumuz mühlet içerisinde öncelikle gazetecilik yapabilmek için Enformasyon Bakanlığı’ndan müsaade alınması ve daha sonra da bakanlarla röportaj yapma sürecinde Suriye’de yeni oluşan bürokrasiyi izleme imkânımız oluştu.

Suriye’ye gelip kısa müddetli gazetecilik yapacak meslektaşlarımızı uyarmakta yarar var. Öncelikle, Enformasyon Bakanlığı’ndan yazılı bir izine gereksiniminiz oluyor. Kısa müddette veriyorlar ve o müsaadeyle her tarafa rahat rahat dolaşıyorsunuz. Ülkeye ağır bir ilgi var. Elektrik kesintileri ve internetin zayıflığı gazetecilerin verimliliğini etkiliyor. Bu yüzden, imkânı olanlar için güçlü internet sağlama konusunda Starlink üzerinden güçlü internet kullanmak yaygın. Ya da interneti sağlam otellerde kalacaksınız.

Habercilik için müsaade evrakı almak zorunda olduğunuz Enformasyon Bakanlığı aynı zamanda tüm bakanlıklarla ilgili röportaj taleplerini de değerlendirip sonuçlandırıyor. Bunu da tüm bakanlıklardaki basın müşavirleri aracılığıyla yapıyorlar. Lakin, sürecin biraz ağır işlediğini belirtmekte yarar var.

Devlet dairelerinde birinci gözümüze çarpan, rejimin devrilmesi esnasında birkaç gün dışında bir kesinti yaşanmamış olması. Bürokrasiye dokunulmamış. Bürokrasi çalışanlarının toplumsal hayatlarına,

giyim kuşamlarına müdahale edilmemiş.

Tarım Bakanına bu mevzuyu sorduğumuzda “Eski rejimin memurları teknik olarak çalışmaya devam ediyor. Lakin, mevcut hizmetler halkın gereksinimlerini karşılamaktan çok uzak. Bu nedenle, memurların tekrar eğitilmesi ve halka daha âlâ hizmet vermeleri için teşvik edilmesi gerekiyor. Ayrıyeten, kamu hizmetlerinde yeni bir kültür oluşturmalıyız. Devlet memurları, halkın hizmetinde olduklarını bilmeli ve bu şuurla çalışmalılar. Ancak bu kültürü oluşturmak az olmayan bir vakit alacaktır” açıklamasında bulunmuştu.

Yeni idare eski devlet memurlarını ve yetenekleri bünyesinde tutmak istiyor ki bu akla yatkın bir hal. Esasen, Şam’a girdiklerinde de devlet çarklarının durmaması için büyük çaba gösterdiler ve bu ileriye hakikat yeni sistem oluşturulmasında onlara büyük kolaylık sağlayacaktır.

Öncesini bilmediğimiz için mukayese talihimiz yok lakin, bizim devlet dairelerinde dikkatimizi çeken yeni üst seviye genç bir bürokrat kısmın oluştuğu biçiminde. Liderinden bakanlarına ve bakanlık önde gelen bürokratlarına kadar idarede genç bir jenerasyon göze çarpıyor.

Bürokrasideki bir kısım üst seviye genç bürokratlar hala evvelki devirde yaşadıkları ülkelerin telefon numaralarını taşıyorlar.

Beşşar Esed periyodunda, ordu da dahil, maaşlar çok düşükmüş. Bu ise rüşvetin yaygınlaşmasına neden olmuş. Görüştüğümüz bir kişi “Şam evvelki periyotta rüşvet üzerine yaşardı” demişti.

Sağlık Bakanlığı’nda konuştuğumuz bürokratlar bunu doğruladılar. Yeni İdare gelir gelmez yüzde dörtyüz maaş artışı yapmış olmasına karşın maaşlar hala düşük. Tamtakır bir hazine devralmış bir idare için maaşları ödemek bile büyük bir muvaffakiyet.

Büyük kentlerde maaşlar masrafları karşılamada zorlandığı için, evvelki devir yaygın olan rüşveti önlemek ve maaşların azlığından kaynaklanan verimsizliği artırmak için bu sorunun mümkün olan en kısa devirde halledilmesi gerekiyor.

Yeni idare şimdi işin başında ve bürokrasinin maaşları dahil daha çok sorunu çözmesi gerekiyor. Tarım Bakanının altını çizdiği üzere oluşturulacak yeni bürokrasinin halkın hizmetinde olduğunu bilmesi ve bu şuurla çalışma kültürü oluşturulması bayağı bir vakit alacak.

Dr. Muhammed Taha el-Ahmed ihtilal esnasında İdlib’de kurulan Kurtuluş Hükümeti’nde birinci ve ikinci devirde Ekonomi ve Kaynaklar Bakanlığı, 3,4 ve 5. periyotta Tarım Bakanlığı, altıncı periyotta ise Tarım ve Sulama Bakanlığı görevlerinde bulundu. 2017 yılında İdlib’de Sivil İdare ve Hizmetler vazifesini üstlendi. Esad rejiminin devrilmesinin akabinde 10 Aralık 2024’ten bu yana Muhammed El Beşir başkanlığındaki süreksiz hükümette Tarım ve Tarım Rehabilitasyonu Bakanı olarak atandı. Röportaj öncesi Suriye Tarım Bakanı kısa bir sohbet yapıyoruz. Gazeteci arkadaşım Ali Atar ile kendimi tanıtıp, Albayrak Medya Kümesi ismine geldiğimizi söylüyorum, Yeni Şafak’ı zikrediyorum. “Biliyorum Yeni Şafak’ı” diyor. Havayı koklamaya geldiğimizi söylüyorum, “Nedir görüşünüz” diye soruyor. “Olumlu” diye karşılık veriyorum “Halep ele geçirildiğinden beri olumlu bir görüşe sahip olmuştum, devrimcilerin çoğulcu ve kuşatıcı hallerini Halep ele geçirildikten sonra devrimcilerin Halep sorumlusu ile yaptığım telefon konuşmasında” diyerek ekliyorum. Suriye’de rejimin yıkılması sonrasında devrimcilerin yaklaşımının Taliban’dan farklı olduğunu, birinci izlenimlerde görülenin Şam sokaklarındaki hayatın akışının Türkiye’deki Ankara ve İstanbul’dan farklı olmadığını iletiyorum.

Bakan el-Ahmed, Esed rejiminin düşeceğini öngördüklerini lakin bu kadar süratli olmasını beklemediklerini iletirken “Esed rejiminin düşüreceğimize inanmasak ihtilali başlatmazdık” diyor ve zaferin temel sebeplerinden birinin, Suriye’nin kuzeybatısındaki Kurtuluş Hükümetinin icraatları olduğuna dikkat çekiyor. Ayrıyeten, 2019’un sonlarından itibaren silahlı kümeler ortasında uyum sağlanarak güzel bir askeri hazırlık yapıldığını aktarıyor.

Bakan el-Ahmed uzun süren savaşın akabinde istikrarı sağlamak için önceliklerinin siyasi meşruiyeti sağladıktan sonra güvenliği tesis etmek olduğunu aktarıyor ve bu emelle güvenlik güçlerinin oluşturulması sürecinde olduklarını, yaklaşık iki ay içinde Suriye’nin tamamında güvenlik ve polis güçlerinin etkin olmasını beklediklerini bildiriyor.

Tarım Bakanı el-Ahmed yeni yönetimin karşı karşıya olduğu beş sorunu, halkın yeni idareye inancının, güvenliğin, besin güvenliğinin, ulaşım, internet üzere temel hizmetlerin sağlanması ve Suriye’yi büyük yatırımlar için cazip bir hale getirmek maksadıyla ekonomik ıslahatların yapılması olarak sıralıyor.

Türkiye’nin, Suriye ihtilalini en başından beri destekleyen değerli bir ülke olduğuna dikkat çeken el-Ahmed, Türkiye hükümeti ve halkının Suriye halkına büyük yardımlarda bulunduğunu kimsenin inkâr edemeyeceğini bildirirken, Türkiye ile iştirak yaparak tekrar yapılanma sürecini hızlandırmak istediklerini belirtiyor. El-Ahmed, Türkiye Tarım Bakanı’nın gönderdiği heyetle yapılan görüşmelerde bilimsel uzmanlık değişimi konusunda mutabakata varıldığını, uygulamalı akademik eğitime dayalı tarım enstitüleri kurulması ve Türkiye’nin ziraî tecrübelerinden yararlanılmasının planlandığını aktarıyor.

İsrail’in Suriye’deki işgalini genişletmesini pahalandıran el- Ahmed, İsrail’in işgalci bir devlet ve denetim ettiği toprakları genişletmeye çalışmakta olduğuna dikkat çekiyor ve “Mevcut siyasi ve askeri boşluğu fırsat bilerek yayılma gayretlerine devam etmektedir. Bu boşluk, Suriye’deki idarenin düşmesi ya da el değiştirmesi sonucu oluşmuştur. Yeni idare komşu ülkelerle düşmanca i

lişkiler kurmayı hedeflememektedir. Lakin bu bizim topraklarımızdır ve Allah’ın müsaadesiyle topraklarımızdan vazgeçmeyiz” açıklamasında bulunuyor.

Önceki rejim periyodunda tarım bölümüne ve tarım yatırımcılarına büyük bir baskı uygulandığının altını çizen Tarım Bakanı, sonuç olarak, ülkenin iç üretime güvenmek yerine dışa bağımlı hale geldiğini söylüyor ve kendilerinin durumu değiştirmek için tarım teşviklerini devreye soktuklarını bildiriyor ve Suriye’yi dünyanın önde gelen besin üretici ve ihracatçılarından biri yapmayı hedeflediklerini zikrediyor. Tarım Bakanı el-Ahmed’e göre Suriye’de besin güvenliğinin sağlanması en kıymetli gayelerinden birisidir ve bu amaca ulaşmak için gerekli kaynak ve imkanlara sahiptirler, “İnşaAllah bunu başaracağız” diyor. Suriye tarım kesiminin Türkiye ile ticarette karşılaştığı en büyük fırsatlar ve mahzurlar nedir sorumuza “Asıl fırsat, ticari iş birliğini artırarak hem Suriye hem de Türkiye iktisadını güçlendirmektir. Fakat, şu anda rekabet gücümüz Türkiye’ye kıyasla zayıf. Bu nedenle, bölümümüzü destekleyerek bu açığı kapatmamız gerekiyor” formunda yanıt veriyor.

Daha evvelce savaş periyodunda Aralık 2024’e kadar İdlib merkezli Suriye Kurtuluş Hükümeti’nin yedinci döneminde Enformasyon Bakanı olarak görev yapmış olan Suriye Geçiş Hükümeti Enformasyon Bakanı ile Enformasyon Bakanlığındaki makamında görüştük. Esed rejiminin bu kadar çabuk düşmesinin sürpriz olmadığını söyleyen genç bakan Muhammed el-Ömer bunun İdlib’de yıllarca süren ağır stratejik planlamanın sonucu olduğuna dikkat çekerken, milletlerarası ve bölgesel dönüşümlerin rejimin çöküşünü hızlandırmada değerli bir rol oynadığını altını çiziyor.

Suriye’de istikrarı sağlamada acil öncelikleriniz nedir sorumuza, “Önceliklerimiz, ulusal inancı yine inşa etmeye ve ulusal birlik ruhunu yine canlandıran kapsamlı bir iç barış kurarak güvenliği ve istikrarı artırmaya dayanmaktadır. Ayrıyeten, ekonomiyi canlandırmak ve toplumun tüm kısımlarına temel hizmetleri verimli ve tam şeffaflıkla sunarak hizmet etmek için çalışacağız. Bizim için en değerli şey, Suriye’deki ekonomik yaptırımların Suriye halkı üzerindeki tesirini, Suriye’ye yönelik ekonomik yaptırımları kaldırmak için diplomatik uğraşlarla azaltmaktır” biçiminde yanıt veriyor.

Önemli bir mozaik oluşturan Suriye toplulukları ortasında itimadı tekrar inşa etme noktasında el-Ömer, toplumsal yapının bütünlüğünü ve ulusal oluşumların birliğini sağlayacak formda diyalog kültürünü teşvik etmede medyanın sorumlu rolünü de vurguladıklarını söylüyor.

Suriye’deki yine yapılanma ve terörle gayret gayretlerinde Türkiye için hangi rolü öngördüklerini sorduğumuzda Türkiye’nin tekrar yapılanma sürecinde kendileri ile birlikte yer alması ve tehditlere karşı konulması için karşılıklı hürmet ve itimada dayalı bir paydaşlık ilgisi kurmayı hedeflediklerini söyleyen el-Ömer, Türkiye’nin bölge için kalıcı istikrar sağlamada kıymetli bir role sahip olduğunu hatırlatıyor.

Geçiş devri adalet sürecinin bir intikam aracı değil, kalıcı bir iç barışı tesis etmenin temel bir ayağı olacağına vurgu yapan Bakan, organize suçlar işleyen herkesten hesap soracaklarını ve sürecin kapsamlı bir barışa giden bir kapı olmasını sağlayacaklarını aktarıyor.

Suriye Enformasyon Bakanı, İsrail’in Esed rejiminin devrilmesi etabında işgal ettiği ve evvelce işgal ettiği topraklarla ilgili ‘Bu güçlerin nüfuz ettikleri Suriye bölgelerinden çekilmeleri gerektiğini tekraren vurguladık ve bunu yanlışsız halde başarmak için uluslararası toplumla iş birliği yapacağız’ diyor.

Basın ve medya özgürlüğünü ulusal güvenliği koruyan bir çerçevede garanti eden gelişmiş bir medya ortamı oluşturmayı amaçladıklarını zikreden el-Ömer önceliklerinin şeffaflığa ve medya bölümünün ilerlemesine olan bağlılıklarını yansıtan, medya profesyonellerinin vazifelerini profesyonel ve verimli bir biçimde yerine getirmelerine imkan tanıyan çağdaş bir irtibat altyapısı geliştirmek olarak özetliyor.

Haksız kısıtlamaları ortadan kaldırmak için çalışacaklarını ve tıpkı vakitte toplumu düzmece haberlerden ve nefret telaffuzundan koruyan şeffaf standartları benimseyeceklerini belirten el-Ömer, Suriye’nin global sahnedeki imajını güzelleştirmeye katkıda bulunacak şeffaf bir medya ortamı oluşturmaya çalışacaklarını bildiriyor.

Türkiye ve Suriye medyası ortasındaki bağlantısı artırmak için bir bakanlık olarak hangi adımları atmayı planlıyorsunuz sorumuza ise el-Ömer, “Suriye ile Türkiye ortasındaki tarihi bağlar ve ortak çıkarlar göz önüne alındığında, ortak ilgi duyulan bahislerde eforları koordine etmek ve tecrübe alışverişinde bulunmak maksadıyla Türk medyasıyla yapan diyalog kanalları açmaya çalışacağız. İki halkın çıkarlarına hizmet eden ve iki ülke ortasındaki yakınlaşmayı artıran ortak medya projeleri geliştirmeye açığız” biçiminde karşılık veriyor.