Amerika 21. yüzyılın üstün gücü yani hegemonu olarak kalmayı başaracak mı? Ya da hegemonsuz çok kutuplu dünyanın bir kesimi mı olacak?

30 yıl evvel dünyanın en büyük 500 şirketi ortasında 200’ün üzerinde Amerikan şirketi vardı. Neredeyse hiç Çin şirketi yokken bugün 500 şirketin neredeyse 200’ü Çin’e ilişkin. 1990 yılında dünyanın en büyük 5 şirketinin hepsi Amerikan iken bugün birinci beş şirketten üçü Çinli.

Trump, Amerikan iktisadının sırtındaki kamburları atma kelamı veriyor. 2018’de Çin mallarına yüksek oranda ithal vergisi koyarak Çin mallarının Amerika’ya girişini sonlandırdı. Evvelki başkanlığı periyodunda Zelenski’yi dünyanın en büyük pazarlamacısı ilân etmiş, ABD’ye her gelişinde 60 milyar dolar alıp gittiğini söylemişti. Trump’a nazaran Amerikan iktisadı üzerindeki kamburlardan biri de Ukrayna savaşı.

Trump, ABD’nin dışarıdaki varlığına hudut getirip içerideki halkın durumunu güçlendirme sözüyle 47. ABD Başkanı oldu. Bu seçim tıpkı vakitte ABD için dünya hegemonu olarak kalıp kalmaması noktasında bir yol ayrımı fonksiyonu olacak.

Hegemonya sözü çağdaş çağda Gramsci ile bir arada anahtar bir kavram haline geldi. Gramsci, hegemonu “yeni nizamın işleyiş kurallarını vaz’ eden ve onlara uyulmasını sağlayacak derecede güçlü olduğunu her an hissettiren” olarak tanımlıyor.

Hegemonya oluşumunda kesin hedef iktisadi üstünlük sağlamaktır. Lakin bunun sürdürülebilir olması için niyet ve sanatla bütünleştirici fikrî iktidar da gerekiyor. Bu türlü bir tabloda Amerika’nın iktisadi ve bunu sürdürülebilir kılacak olan fikrî hâkimiyetini kaybetmesi ya da kaybetmeye başlamasının da Amerikan seçimlerinde tesirli olduğunu düşünüyorum. Amerika’nın fikir olarak liderliği tartışmaya açıldı.

Bir öteki soru da Amerikan’ın kimlik siyaseti ile ilgili. Amerika’nın 26 eyaletinde oy çokluğu ile Trump’ın seçilmesi bir kimlik tercihinin de imzası olabilir mi?

Medeniyetler Çatışması teziyle bildiğimiz Samuel Huntington’ın öğrencisiydi. Huntington “Who Are We?” (Biz Kimiz?) kitabında Amerika’nın çok kültürlü, her taraftan göç alan yapısına itiraz ediyor ve Amerika’nın beyaz ve Protestan kimliğinin korunması gerektiğini argüman ediyordu. 2004’te lisana getirilen bu tez dünyanın yavaş yavaş kimlik siyasetine yanlışsız kaydığının işaret fişeği oldu.

Trump siyasetinin iki temel düşmanı vardı; Hispanikler ve Müslümanlar. Alt sağ hareketi mülteciler tecavüzcü olarak anılmaya başlamıştı. (Tecavüz manasına gelen “rape” sözü, mülteci manasına gelen refugee” sözüyle birleştirilerek “rapefugee” biçiminde bir söz oyunu yapılıyor.) Yaratılan düşman imajında ise ideolojik aksilikleri kullandı. Burada terbiyesiz ve alaycı sözlerle belirli ideolojilerin isimlerini birleştirerek kullanmaktan kaçınmadı.

Trump, “nativist” (yerlici) ve “birther” (doğumcu)… Yani, “doğma büyüme Amerikalı”ların hak ve çıkarlarını muhafaza peşinde olduğunu söylüyor. Tam da bu noktada popülist siyasetlerle siyaset üretti, alt sağ akımlardan ilham aldı, “Beyaz Hristiyan” kimliği savundu. Dışarıdan gelen medeniyetleri düşman ve öteki ilan etti.

Trump’a oy verenler tıpkı vakitte Amerika’yı yönetecek olanlarda beyaz Hristiyan kimlik tercihini de ortaya koydu.

Üçüncü düşman, içteki düşman demokratlardı. Trump, tarihi komünist kaygıları anımsatan anti-komünizmin klasik istikametlerini de telaffuzlarına kattı. Öbür taraftan da Rusya ile ortasının âlâ olduğu biliniyor. Bu seçimlerde “düşmanlaştırma” telaffuzlarının dozajını azaltsa da geri dönüş yapmadı.

Fakat bu seçimde, Amerikan seçmeninde herkesi şaşırtan kimi oy tercihleri oldu. Müslüman Arapların yoğunlukla yaşadığı Mischigan’ın Dearbon kentinde %48 oy aldı. Müslüman ve Arap Amerikan vatandaşlarından oy almasında küçük kızı Tiffany’nin kayınpederi olan Lübnanlı iş adamı Massad Boulus’un da tesiri olduğu, Biden idaresinin Ortadoğu siyasetinden mutlu olmayan Müslümanları Boulus’un buraya yönelttiği söyleniyor.

Trump, İsrail aleyhine hiç konuşmadı, Gazze’yi hiç savunmadı lakin Gazze’deki savaş idaresi için Netanyahu’yu eleştirmiş, savaşı bitirmek için İsrail’e askeri takviyesi bitireceğini ta mayıs ayında söylemişti. Netanyahu’yu sevmediği biliniyor lakin damatlarından birisi Yahudi ve Amerika ziyaretinde Netanyahu’nun, damadın meskeninde kaldığı söyleniyor.

Trump, Yahudilern Ağlama Duvarı olarak isimlendirdiği Burak Duvarı önünde vazife başında kipasıyla dua eden ilk ABD Başkanı oldu. Oysa Trump, Fordham çıkışlı bir Cizvit. Fakat bu seçimlerde Hristiyan Protestanlardan Evangelistler ve Neoconlardan büyük takviye aldı. Ve kabinesini de bu gruptan oluşturacağa benziyor.

Tüm bu sebeplerin bileşkesinde ortaya çıkan Amerika’nın 45 ve 47. Başkanı Trump arasındaki farklar Amerika’nın da dünyanın da geleceğini etkileyecek.

2016’da Trump’ın birinci kazandığı seçimde Alev Alatlı ile bir röportaj yapmıştım. Trump’ın kazanmasına değil lakin Hillary’nin kaybetmesine sevindim demişti. Bugün için de benzer sözleri Kamala Harris için söylerdi diye düşünüyorum.