Bu yıl yazı hayatımın 57. yılı.
Bir hikâyeci olarak günümüz toplumuna hitap ederken “
sıkıntısını göz arkası etmedim. Başta lisan olmak üzere açık kelamlı, anlaşılır ve samimi ifadeyi benimsedim.
Aynı biçimde “
” konusunda kendi derdim kadar halkın kederini göz önünde bulundurdum. Her toplumcu müellifin meşrebi uyarınca bu halde olacağına inanıyorum.
Başlangıçtan beri üzerinde durduğum mevzu “toplumsal değişme”dir. Elbette ki ben bir bilim adamı, sosyolog, tarihçi vb. değilim
. Lakin en az onlar kadar “yaşanan hayat” ile ilgilendim.
Türkiye nereden nereye gidiyor?
Geçen vakit içinde neleri kaybettik, neleri kazandık? Bunların hangisi “değerli”dir. Epey geniş konuda siyasî, iktisadî, tüzel, kültürel araştırmalar, tahliller yapıldı, yapılıyor.
“
” sıhhat, eğitim, barınma, iktisat, ulaşım, bağlantı imkânları yanında “fert başına düşen ulusal gelir” hesabı yaparak “nereden nereye geldiğimizi” ölçüyorlar.
Ben de ölçüyorum ancak şöyle:
Geçen vakit içinde kim keçeyi sudan çıkardı, kimin başına karlar yağdı, kim köşe, kim kaldırım oldu. Atı alan Üsküdar’ı nasıl geçti? Bütün bunlara bakmak lazım. Mazlumun yanında olmak, adalet aramak, haktan yana olmak vazifemiz değil mi?
“İlerleme”den yalnızca varlıklı olmayı mı anlıyoruz?
Bilim ve teknolojide ne yaptık ona mı bakıyoruz?
Yurt ve millet hayatında bu türlü bir sürü önemli sorun var.
Bana nazaran bütün bunların üzerinde daha değerli olan şudur:
Bir ortak bedel olarak benimsediğimiz “ahlâk”a ne kadar bağlıyız?
Bu bağ artıyor mu, azalıyor mu?
Hemen söyleyeyim benim anlayışım şöyle: Ahlâk dinden doğar, dinsiz ahlâk olmaz.
Bizim için ölçü Hz. Peygamberin ahlâkıdır ve bu ne müphem ne de meçhuldür.
Diğer bir ahlâk varsa o “menfaat ahlâkı”dır.
Bir “hayat tarzı”mız olacaksa bu ahlâka bağlı olmalıdır.
İçinde yaşadığımız “sistem”in siyasî, iktisadî, tüzel, kültürel ögeleri bize bir “hayat tarzı”nı dayatmaktadır.
Bu tabloda “olan”la “olması gereken” ortasında bayağı farklar oluşmuştur.
Dindarâne bir hayat mı yaşıyoruz? Yoksa gün geçtikçe bu “hayat tarzı”ndan uzaklaşıyor muyuz?
İşte bu noktada üfürükten tayyare uçurmamak için, günümüzde yapılan kimi “
” araştırma sonuçlarını sizinle paylaşmak istedim. Evvel “dindarlık” nedir, onu tanım edelim. Lûgat mânası ile dinin emrettiklerini yapan, yasaklarından kaçan kimseye “dindar” eski tabirle “mütedeyyin” denir.
AK Parti İstanbul Vilayet Başkanlığı’nın teşebbüsü sonucu 2022 Nisan ayında GENAR
tarafından 3193 iştirakçi ile yapılan “
İstanbul’da Gençler Araştırması
”na nazaran:
Ailem dindardır diyenlerin oranı 62,5. Kendinizi ne derece dindar bir kişi olarak görüyorsunuz: Dindar 43,8. Ne dindar ne değil: 35,6. Aşağıdakilerden hangisini yaparsınız; Büyükleri ziyaret: 90,9. Fakirlere yardım: 88,7. Ramazan orucu tutmak: 68,9. Bayram namazı kılmak: 42,5. Cuma namazı kılmak: 32,3. Kur’an okumak: 31. Beş vakit namaz kılmak: 10.
Ankara Toplumsal Bilimler Vakfı
tarafından yapılan ve
“Türkiye’de Kimlikler: Din, İktisat ve Siyaset: 2024 Araştırması”
na nazaran (Modern-muhafazakâr ayrımı temel alınmıştır) Ahlâklı olmak için dindarlık gerekli midir; Çağdaş: 25,2. Muhafazakâr: 44,6. Gençlere dini eğitim verilmeli midir; Çağdaş: 75,3. Muhafazakâr: 91,4. Devlet laik olmalıdır; Çağdaş: 89. Muhafazakâr: 71,8.
Esasen bir “kimlik araştırması” olan bu çalışmada çok değişik sonuçlara varılmıştır. Misal: Beşerler hayatını istediği üzere yaşamalı; Çağdaş: 51,5. Muhafazakâr: 41.
Kitap olarak basılan araştırma kesinlikle görülmeli.
Son olarak Areda Survey tarafından 4.539 kişi ile yapılan “Türkiye’de Dindarlık”
araştırması sonuçlarını 6 Ocak 2025 tarihli
gazetesinde yer alan formuyla motamot veriyorum.
Katılımcılara kendilerini ne kadar “dindar” olarak gördükleri soruldu.
2022’de yüzde 37,8; 2023’te yüzde 38,7 olan “çok dindar” tanımlaması, bu yıl yüzde 39,1’e ulaştı. Ankete katılan erkeklerin yüzde 41,5’i, bayanlardan daha çok dindar olduğunu belirtti. Araştırmanın sonuçlarına nazaran 18-34 yaş ortasında kendini çok dindar olarak tanımlayanların oranı yüzde 43 çıktı.
Kur’ân-ı Kerim’in mealini okudunuz mu sorusuna, ankete katılanların yüzde 21,5’i okuduğu karşılığını verdi, yüzde 18,4’ü ise hiç okumadığını belirtti. Mealin bir kısmını okuyanlar ise yüzde 60,1 oldu. Bayanların yüzde 25,5’i Kur’ân mealinin tamamını okuduğunu tabir ederken, bu oran erkeklerde yüzde 17,4 olarak tespit edildi. İştirakçilere, anne-babalarını dindarlık açısından nasıl kıymetlendirdikleri de soruldu. Geçen yıl yüzde 59,1 olan “annem-babam çok dindardır” diyenlerin oranı bu yıl yüzde 50,6’ya kadar geriledi.
Araştırmalar bu sonuçları verdi. Tablo ortadadır. Yorumu size bırakıyorum.