Hakikatle gözün arasına inen perde kurbanla kalkar
Kurban özü itibariyle
insanın Allah’a yaklaşmasını
tabir eden bir aksiyon, bir ibadet.
Hayvan keserek, yani kan akıtarak yapılan kısmı
dolayısıyla tarih boyunca çok farklı yorumlara yahut algılara bahis olmuştur. Hz. İbrahim’in kurbanının farkı birinci beşerden beri var olan bir kurban geleneğinin yalnızca bir tekrarı yahut zati bilinmekte olan bir kurbanın Hz. İbrahim için emsalsiz bir imtihan kılınmak üzere yaşanmış olmasıdır.
Yoksa Hz. İbrahim’den evvel de kurban var.
İlk insanın iki evladının, Habil ile Kabil’in kurban deneyimi Kur’an’da da zikredilir.
İnsan kurban etmek Allah’ın insanlara teklif ettiği kurban ibadetleri içinde yer almaz.
İnsanların kendilerini Allah yolunda feda etmelerine, kula kulluğu reddedip kulluğu yalnızca Allah’a hasretme yolunda şehid olmaya davet var, ancak eline bıçağı alıp rastgele bir insanın, hele sevdiği bir insanın, evladının yahut kardeşinin kanını Allah yolunda dökmenin Hz. İbrahim’den evvel yahut sonra olduğuna dair hiçbir kayıt yok.
Hz. İbrahim’in yaşadığı imtihan büsbütün kendine mahsus bir imtihan. Aslında tıpkı imtihanı farklı bir yolla Hz. Yakup da evladı Hz. Yusuf konusunda yaşamıştır, üstelik Hz. İbrahim’den sonra.
Orada Yakup’tan beklenen Hz. Yusuf’u kendi eliyle kesmesi de değil üstelik, tam da Hz. İbrahim’in örneğinde kastedilen
vazgeçiş
,
terk ediş
imtihanıdır. Çok daha uzun ve çileli hasret dolu bir bekleyişi gerektirmiş bir imtihan.
Yakub’un Yusuf’a çok düşkünlüğüyle kalbinde ona ayırdığı yer
o kadar geniş olmuş ki, kardeşleri onu kıskanmış ve bu kıskançlık onlara bir kardeşin kardeşe yapabileceği en makus şeyi yaptırmış. 11 kardeş bir olmuş babaları nezdinde bir pozisyon elde etmek için, onun gönlüne girmek ona yaklaşmak için kendi kardeşlerini kurban etmeye karar verirler.
Kıskançlık ve nefret objesinin burada bir yaklaşma vesilesi olarak iş görmesi
tarih boyunca rabler nezdindeki yerlerini korumak yahut bozulan yeri restore etmek için insanların başvurduğu bir kurban biçimi olarak ortaya çıkmıştır.
Bu kurban biçimi insan saplantılarının ortaya çıkardığı bir fikir. Bu niyetle tarihte birçok kültürde farklı kurban ritüellerinin ortaya çıkışına şahit olabiliriz
. İnsan niyetinin bir eseri olan bu çeşit kurbanlar Rahman ve Rahim olan Allah’ın insanlardan istediği bir kurban biçimi olmamıştır hiçbir vakit.
Güldü diye İsmail’e öfkelenen, ona gözlerden uzak bir yere, vefata terk edercesine sürgünü reva gören yaklaşım tarih boyunca İsrailoğullarının İsmailoğullarına karşı aşikâr bir duyguyu daima besler, bugün gelir Gazze’de patlatır.
Hz. Yusuf’u da katletmeyi, kuyuya atmayı göze alan şahsen kendi kardeşlerinin tek nedenleri kıskançlık.
Lakin baba Yakup için Hz. Yusuf’u gerçek manada kurban etmeyi gerektiren imtihan onun boğazına bu sefer bıçak dayamayı gerektirmeyecektir. Ona olan düşkünlüğüyle gözlerine perde inmesi bu düşkünlüğün onun birçok şeyi görmesini engelleyen Allah’la ortasında aşılması gereken bir aranın varlığını gösterecektir.
Bu aralığın varlığını görüp kapatabilmesi için hakikate daha fazla yaklaşacaktır.
Bu yaklaşma, bu kurban Hz. Yusuf’un da kendisinin de Allah’a ilişkin olduğunu aynelyakin görmesiyle ve ondan artık büsbütün vazgeçmesiyle birlikte gerçekleşecektir.
Bu hakikate fakat bu kurban tecrübesi ile yaklaştığında Hz. Yakub’un gözlerine inen perde kalkacaktır.
Bu saatten sonra gördüğü şey kalbini dolduran Allah sevgisine bir eş olamayacağıdır. Hepimiz Allah’a aitiz ve ona döneceğiz. O’nun bize vermiş oldukları birer emanet, birer rızık. Hiçbiri bize ilişkin değil, onlarla birlikte hepimiz O’na aitiz.
Kurban kestiğimizde O’na ilişkin olan ve bize kendi canımızın, kendi varlığımızın bir fidyesi olarak armağan etmiş olduğu canı yeniden O’nun ismine alıyor ve yoksullara dağıttığımız etleriyle O’na daha da yaklaşmış oluyoruz.
Evladına kavuşmuştur Yakup, lakin Yusuf’unu hakikaten kurban etmiş olarak.
Kurban etmek için evladının hayatına kıymış olması gerekmiyordur. Bu türlü bir kurban etme biçimi esasen yok. O Hz. İbrahim’in eşsiz deneyimi yoluyla bir kere bütün insanlara anlatılan bir derstir. O’nun kalbindeki yerini yanlışsız bir yere oturtarak, bütün muhabbetine karşılık O’nun da Allah’a ilişkin olduğunun yakîn şuuruna vardığında Yusuf’una da kavuşmuştur.
Kurbanı Allah’a yaklaşmak için yaptığımız öteki birçok aksiyondan, ibadetten biri olarak görmek yerine onu diğer aksiyonların bir ikamesi olarak görmek, bu ikameye hapsetmek kurbana ilişen en büyük hurafelerden biri.
Hiçbir ibadet öteki bir ibadetin yerine geçmez.
Kimse kimsenin günahını yüklenmez. Kimse diğerinin günahı münasebetiyle suçlanıp ceza ödemeye mahkûm edilmez. Bu kozmik insani kuralın ihlal edilmesini gerektiren fikre bir başlangıçtır bu hurafe, bu inanç.
Başkasının günahını yüklenmek kadar, hiçbir emeğin olmadan oburlarının yaptıklarından ötürü da imtiyazlı olmaya açılan bir politik teoloji. Buradan ırkçılığa da acımasız soykırımlara da ferdi yahut toplumsal sorumluluğu ortadan kaldıran bir sekülarizme de açılan geniş bir alan var.
GAZZE’DE ŞEHİD OLANLAR KİMSENİN GÜNAHINA KEFARET OLMAZ
Bizim yerimize birinin olmasıyla bizim üzerimizden sorumluluğu kaldırması. Bu ikamenin mutlak formu Hz. İsa’nın bütün beşerler ismine, bütün beşerler için kendini kurban ederek geriye kalan bütün insanlardan kurban olma sorumluluğunu kaldırması. Bu radikal kurban yalnızca kendini kurban etmiyor kurbanın kendisini de kurban etmiş oluyor. Hristiyanlık, İsa Mesih’in çarmıha gerilişini sonuncu ve kozmik bir kurban olarak görür: “Bakın! Tanrı’nın Kuzusu, dünyanın günahını ortadan kaldıran” (Yuhanna 1:29).
Böylece Hz. İsa’nın mevti, tüm insanlık için birebir vakitte bir kefaret kurbanıdır. Bütün insanlık için ödenmiş bu kefaretten itibaren hayvan kesilerek sunulan kurbanlara gerek kalmaz; zira “bir kere ve herkes için” hatta “bir sefer ve bütün vakitler için” kurban sunulmuştur (İbraniler 10:10).
Batıda
kurbana karşı sergilenen dışlama ve onu gözlerden uzaklaştırmaya dönük talebin derinlerinde kurbanın kurban edilişi vardır.
Bizim için, fakat birebir vakitte bizim günahlarımız için bir kefaret olarak kendini kurban etmiş olan Hz. İsa birebir vakitte bizi her türlü hareketimizde özgür de bırakmış demektir. Biz aslında ebedi günah yüküyle malul varlıklarız, ne yapsak yeridir. Kendini kurban etmek suretiyle üzerimizdeki bütün günahkarlığı bir kezliğine ve bütün vakitler için almış olan mutlak kurban çağdaş vakitlerin Batılı Hristiyan’ının diğer kurbanlarla münasebetini tıpkı halde kurmasının da yolunu açar. Dünyaya yayılmış sömürgecilik tecrübelerinde, evvelki haçlı seferlerinde olduğu üzere, harcanan milyonlarca insan gözlerden uzak, bir yerlerde Batılı insanın refahı için bedeller öder. Ödenen bu bedelin bir ziyanı yoktur. Batılı bunu nasılsa kendi hümanizmiyle, insan hakları telaffuzlarıyla, ilerleme ve çağdaşlık kıssalarıyla telafi eder. Kıymetli olan bu katliamların gözlerden uzak olması, tıpkı hayvan keserek sunulan kurban ritüellerinin yasaklanması üzere.
Ya Gazze’de ölenler Batılının hangi günahlarının kefareti oluyor? Soykırımcı geçmişinin? Sömürgeci yayılmacılığının? Daha kaç kişi kurban olmalı bu kefaret için?
