Zorunlu eğitim
Öncelikle tüm milletimizin Kurban Bayramı’nı tebrik ediyor, Hakk’a takdim edilen kurbanların ilahi mertebeye yakınlığa vesile olmasını diliyorum. Bugün eğitim sistemimizin yol açtığı ve gitgide sonuçları ağırlaşmaya başlayan bir sıkıntıya değineceğim.
28 Şubat sürecinde İmam-Hatip liselerinin önünü kesme eforu, aslında makûs durumda olan meslek liselerini düzgünce kötürümleştirmişti. İlerleyen süreçte evvelki tahribatının tamiri için bir dizi düzenleme yapıldı. Bu düzenlemeler içinde en kıymetlisi, birinci okulun yanı sıra orta okul ve lisenin de zarurî eğitim kapsamına dahil edildiği 4+4+4 düzenlemesidir. Muhtemelen birçok kanunda olduğu üzere bu kanun da gerekli alt yapı çalışmaları yapılmadan uygulamaya konuldu. Çünkü kanun ve uygulamanın birbiriyle yakından alakalı olan birkaç sonucu var.
Birincisi: Her şeyden evvel bu sistem bir çocuğun liseyi bitirinceye kadar rastgele bir mesleksel maharet kazanmasına imkan tanımıyor. Mesleksel maharetler için esasen meslek liselerinin açıldığını söyleyebilirsiniz. Ama Türkiye’de hiçbir vakit meslek liseleri gerçek manasıyla mesleksel maharet kazandıracak kıvama gelmedi. Her lise tipinde olduğu üzere birkaç beğenilen okul kurulabildi yahut okullarda kimi kısımlar başkalarına nispetle daha başarılı sonuçlar alabildi lakin genel olarak meslek liseleri orta eleman açığını kapatmaya aday dahi olamadı. Dahası, meslek liseleri evvelden beri okumaya gönülsüz yahut uygun okullarda okumak için gerekli çabayı sarfetmeyen pek çok talebenin tercih ettiği okullardı. Ayrıyeten mecburî eğitimin on iki yıla çıkarılmasına kadar orta eleman açığı usta-çırak bağıyla kapatılıyordu. Ama usta-çırak bağlantısının evvelden kalma alışkanlıkları; demokratik kıymetlerin, kent hayatının ve kısmi maddi refahın tadına varmış insanlara esasen ağır gelmeye başlamıştı. Mecburî eğitimin on iki yıla çıkarılması, genç nüfus ile üretim tezgahları ortasındaki bağlantıyı kopma noktasına getirdi. Bu durumun doğal ki tek sorumlusu eğitim sistemi değil. Ustalar ve üretim tezgahlarının işverenleri da eski alışkanlıklarını güncellemekte geciktiler. Bu durum onlara değerliye mal oldu ve hala da olmaya devam edecek görünüyor.
İkincisi: Sanırım değişik dünya görüşüne sahip eğitimcilere veyahut orta ve yüksek eğitimin çeşitli alanlarda hizmet eden hocalara sorsak kahir ekseriyetle Türkiye’de eğitimin zayıf karnının özellikle lise eğitimi olduğunu söyleyeceklerdir. Orta okul eğitimi de sıkıntılı lakin lise eğitiminin daha derin sıkıntıları var. Genel olarak zarurî eğitim, bir insanın çocukluk ve gençlik yıllarının en verimli vakitlerini bir bütün olarak işgal ediyor. On iki yıl üzere uzun bir süreyi tamamlayan bir öğrencinin yaşadığı dünyayı ana sınırlarıyla tanıyan, tarihinin farkında olan ve ilişkin olduğu toplumun temel bedelleriyle donanmış aydın bir insan olması beklenir. Bundan sonraki eğitim süreci de belli bir alanda uzmanlaşma olarak tasarlanabilir. Lakin Türkiye’de lise eğitimi bu maksatların yakınından bile geçecek durumda değil maalesef. Üniversiteye giriş imtihanlarından ötürü değerli ölçüde imtihana kilitlenmiş bir öğretim sistemi hâkim. Hem orta okul hem de lise müfredatı tarihimiz ve kültürümüzle gereğince irtibatlı değil. Bu durumun sonuçlarını sıralamaya dahi gerek yok.
Üçüncüsü: Malum olduğu üzere mecburî eğitim çağdaş bir vakıa ve bir çırpıda sayılamayacak kadar makul yahut mazur münasebetleri olduğu söylenebilir. Lakin bir insanın hayatının on iki yılını bu formda doldurmak insan haysiyetiyle ne kadar bağdaşır? Açıkçası bu, bir devletin kendi siyasi gayeleri için dahi çok uzun bir müddet. Üstelik lise çağlarındaki gençlerin tamamının böylesi bir eğitim sürecine istekli ve açık olduğunu düşünmek için insan tabiatından habersiz olmak gerekir. Okul binalarını okumak istemeyen binlerce gencin mecburî ikametgahına dönüştürmek makul görünmüyor. Bu durum da okulların hem öğrenci kalitesini düşürüyor hem de eğitimdeki maksatlara ulaşma eforlarına ket vuruyor. Eğitim bir düzeyden sonra sahiden bir istek ve gayret işi olmalıdır. Ya bu koşulları oluşturmak ya da genç nüfusu direktörün diğer bir yolunu bulmak gerekir.
Kuşkusuz eğitimin meseleleri, yalnızca bir imtihan sistemi ve müfredat sıkıntısı olarak görüldüğü sürece anlaşılamaz. Genel olarak eğitim sisteminin yapısı, maksatları, toplumun tarihi ve temel kıymetleriyle münasebeti daha derinden ele alınmalı, uygulama zafiyetleri ve genel ahlâkî meselelerin eğitimdeki sonuçları hesaba katılmalıdır. Bilgi ve hünerden mahrum binlerce gence vaziyet etme misyonu üstelenen mevcut sistemimiz, toplumsal medya budalalığını eğitimin alternatifine dönüştürmeye başladı. Problemin Türkiye’de makul bir kesitin, zümrenin yahut sınıfın sorunu olmadığı çok aşikar. Sahiden sorunun çok istikametli ele alınması, eğitim zihniyetimizin eleştirel bir gözle analiz edilmesi, şimdiye kadar yapılan durum tespitleri, tahlil teklifleri ve uygulamaların dikkatle incelenmesi, üniversite sistemimizi de içerecek halde bütün olarak eğitim sistemimizin teenniyle yenilenmesi gerekiyor.
