Meksika Sınırı’ndan Gassal’a bir sınır çizerek kaleme aldığı yazı sonrası Ersin Çelik’e “ben buradan devam ederim” diye bir bildiri attım. O da bana “abi sen et, ben de ederim. Dün Bekir abiyi izledik, yıkıldı ortalık” diye yanıt yazdı.

“Bekir abi” dediği Bekir Develi. Hangi kentte sahnelenirse sahnelensin “Fani But Funny” isimli standup gösterisinin biletleri, satışa çıktığı üzere sold out oluyor, tükeniyor. Üstelik, şovun biletleri de muadilleri ile tıpkı fiyatlarda.

Şuradan başlayayım. Katıldığım kültür bahisli konferanslarda en çok duyduğum soru şu: “Hocam, devletimiz kültürü dönüştürmek için daha aktif çalışmalar yürütemez mi? Milli Eğitim Bakanlığı bu konuda müfredat geliştirmek dâhil olmak üzere bir şeyler yapamaz mı?”

Benim bu soruya karşılığım hiç değişmiyor: “Hayır ve hayır. Dünyanın hiçbir devleti, yani aslında hiçbir politik iktidar, kültürü dönüştüremez. Esasen siyasetin asıl görevi geniş halk kitlelerinin taleplerini makul bir yerde, eldeki imkanları da hakikat kullanarak karşılamaktır. Devlet, bakanlıkları vd. eliyle lakin toplumun istediği, istek duyduğu dönüşümün önünü açacak düzenleyici işler yapabilir. Devletten bunun dışında bir şey beklemek devlete en asgarisinden ‘Kamalist olsana’ veya daha da net söz etmek gerekirse ‘faşist ve ceberut olsana’ demektir. Biz, yani siviller, kültürel dönüşümü talep edecek bireyler yetiştirmediğimiz surece devletin yapacağı her atılım akamete uğrar.”

Kültür, esasen sivil alanda, sivil formda üretilen, tüketilen ve dönüştürülen bir hadisedir. Bugün dünyadaki devasa kültür sanayisi, endüstriyel üretimin tüm kurallarını kullanarak üretmektedir hâkim kültür bileşenlerini. Bu hâkim sanayi, kültür tüketicisinin taleplerini şekillendirmekte, o talepler yeni üretim biçimlerinin daha kolay tüketilmesinin önünü açmaktadır. Bütün bu düzenek böylelikle yürürken iktidarlar da halkın talebini ve kendi siyasal okumalarını merkezileştirerek bu sanayi ile etkileşime girmekte, talepleri karşılamak için “satın almacı”, “desteklemeci” ya da “ön açıcı” bir konum almaktadırlar. Hepsi budur.

Şanlıurfa’yı bir “peygamberler şehri” olarak kodlayan bir “talep” olduğunda kültürel üretim ona nazaran şekillenir, “Göbeklitepe şehri” olarak kodlayan bir “talep” olduğunda kültürel üretim ona nazaran şekillenir. Bugün “Göbeklitepe’de gelen ziyaretçilere fiyatsız kitap dağıtacağız, buna sponsor olur musunuz?” diye sorduğumuzda pek çok markadan son derece olumlu yanıtlar alırız. “Balıklıgöl’e gelen ziyaretçilere Hz. İbrahim’in hayatıyla ilgili kitap dağıtacağız” desek bin dereden bin su gelir de dayanak gelmez. Bu da son derece doğaldır çünkü talep, arzı belirler. Değişmez düsturdur.

Şunu demek istiyorum aslında: Kültürel üretim, tüketim ya da dönüşüm talebi “organik” olarak ilerlemek zorundadır. Şuraya buraya ulaşarak, belgeler yaparak, ortaya politikler sokarak kendini pazarlayan adamların tersine Bekir Develi bir talebi karşılama argümanıyla bir maksat kitleye biletli bir şov arz etmiş ve talebi hakikat süzdüğü için salonları takır takır doldurmuştur. Olan budur.

Biz, Tarık Tufan ve Selahattin Yusuf ile Meksika Sonu yaparken birtakım kitaplardan bahsederdik. Bahsettiğimiz kitapların satışlarının kısa müddette hızlandığını, kitapların baskı bitirdiklerini falan duyardık bazen. O vakitler bunun “organik bir kültürel dönüşüm” olduğunun farkında değildim ben kendi adıma. Lakin vakitle fark ettim ki talebi nitelikli arzlarla karşıladığınızda elde ettiğiniz dönüşüm fevkalâde oluyor.

Henüz fırsat bulup izleyemedim fakat sanırım Gassal dizisi de tam olarak bu türlü bir tesir oluşturmuş. Mevti merkeze alan bir dizinin “doğru arz” olmasına hiç şaşırmadım bu ortada. Periyodun ruhunu ve oluşan boşluğu gerçek görmüş olmalı Gassal’i yapanlar.

Söz konusu bu türlü sıkıntıları konuşmak olunca uzatmaya meyyal biri haline geliyorum. Uzatmayayım. Ersin’in “bir şeyler oluyor” dediği şey şu. Şimdi son derece eksik gördüğüm Olağan platformunun sonlu da olsa izleyici nezdinde bir alternatife dönüşmesinin nedeni de, Ketebe’nin yalnızca 7 yılda Türkiye’nin en dikkat cazip yayınevi haline gelmesi de, Gassal’in çok izlenmesi de, Meksika Sınırı’nın fenomen olması da, GZT’nin markalaşması da, Bekir Develi’nin salon doldurması da daima birebir nedene dayanıyor aslında: Nitelikli ve gerçek arz.

Niteliksiz ve yanlışsız arzlarla, nitelikli ve yanlış arzların oluşturduğu vahim bir kaosun içerisinde “nitelikli ve yanlışsız arz”ı üretmeye devam etmekten ayrıca bir yolu yok Türkiye’de sıkıntısı kültürel dönüşüm olanların. Ve burada devlet neredeyse hiçbir şey yapamaz. Elinden gelmez. Lakin kimi dayanaklar, kimi ön açmalar, birtakım “iyi işlere yardımcı olmalar” halinde gelişebilir. STK’cı adamın “devlet şunu şunu neden yapmıyor?” diyerek sızlandığı, kültürel üretimi müteahhitlik işine çeviren zıpçıktıların cirit attığı, yöneticinin kendi zevkini merkezileştiren kültür işlerini üretmeyi “kültürel üretim” saydığı bir vasatta, bir çölde umut var mı pekala? Evet ve elbette. Zira nitelikli olan önünde ya da sonunda niteliksiz olanı yener. Tarih, bunun şahane örnekleriyle doludur.

Ersin de buradan devam eder tahminen. Aşık atışması da bir kültürel üretim biçimidir sonuçta.