Ziya Gökalp’in Türkçülüğü, Cumhuriyetin Türkçülüğü
Türklerle Kürtlerin kardeşliğinden, birbirlerini sevmelerinin dini ve siyasi bir farz olduğundan bahseden
Ziya Gökalp
Türkiye Cumhuriyeti’nin fikir babası, ideoloğu olarak biliniyor. Hatta Mustafa Kemal’in sonradan Türkçülük lehine, Türkleşme yolunda yapacağı bütün hareketlerin fikir babası olduğu da sıkça söylenir.
Vaka,
Gökalp
Milli Gayret yıllarının birinci periyodunu Malta’da sürgünde geçirir, 1921 yılında özgür kaldığı andan itibaren de Ulusal Çabayı fiilen desteklemeye koyulur, fakat ittihatçılığından ötürü Malta’da sürgünde olduğundan,
Ankara’ya geldiğinde İttihatçılara yönelik tavırdan ötürü pek de güzel karşılanmaz.
O yüzden memleketi
Diyarbakır’a
gitse de oradan yaptığı yayınlarla, çıkardığı
Küçük Mecmua’da
yazdığı makaleler ve kitaplarla
“İstanbul’un fikir temayüllerini yönetim etmektedir
”. Bu yakıştırma şahsen
Falih Rıfkı
tarafından yapılır.
Aslında 1922’de İttihatçılar yeni bir parti kurma çalışmaları yapar ve kendisine de iştiraki için teklifte bulunurlar,
ama o Mustafa Kemal ile çalışmayı tercih ederek onlarla bir manada yollarını ayırmış olur.
Kendisi bu vefalı hali gösterir ve Mustafa Kemal ile yol yürümeye karar verir,
yazdıklarıyla, fikirleriyle onunla birebir çizgide olduğunu düşünür. Ancak ömrü vefa etmediği için Mustafa Kemal’in sonraki yapacağı işlerin kendi yazdıklarıyla oluşacak olan farkını göremez.
Görse ne yapardı doğrusu insan merak etmeden duramıyor fakat tarih kuşkusuz bu merakı giderecek bir imkân sunmaz.
Fakat tarihin sunduğu gerçekler sonradan Türkleşme ve Muasırlaşma ismine girilecek olan yolun Ziya Gökalp’in teklif ettiğinden yahut öngördüğünden çok daha farklı olduğudur.
Mesela “
Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak
” isimli kitabında kendi savunduğu Türkçülüğü İslam’a aksi düşmekle suçlayanlara karşı, tersine “
Türkçülerin gayesi ‘Çağdaş bir İslam Türklüğü’ idi. Zira Türklerin Millet Mefkûresi Türklükse, ümmet mefkûresi İslamlıktır
” formunda sert bir karşılık verir ve akabinde Türkçülerin bir ümmet programları olması gerektiğini ve bunun da şu asılları ihtiva etmesi gerektiğini müellif:
“1. Bütün İslam kavimleri ortasında, ortak olan Arap harflerini değiştirmeden kullanmak.
2. Bütün İslam kavimlerinde, bilimsel tabirlerin ortak bir duruma getirilmesi için İslam kavimleri ortasında terim belirleme kongreleri düzenlemek ve tabirleri Türkçeden, Arapçadan ve Farsçadan yapmak.
3. Bütün İslam kavimlerinde ortak bir eğitimin gerçekleşebilmesi için eğitim kongreleri toplamak.
4. Bütün İslam kavimlerinin müftülükleri ortasında devamlı bir bağ kurmak.
5. İslam ümmetinin simgesi olan Hilal’in (ay) kutsallığını korumak için birlikte hareket etmek.
Bu prensiplerden anlaşılıyor ki, Türkçülük birebir vakitte İslamcılıktır.
Yalnız Türkçüler, İslam ümmetçisi olarak kendilerini İslam Milliyetçilerinden ayırt ederler. Zira İslam kavimlerinde milliyet hissini yok eden, bu türlü alışılmış olmayan bir birlik kurmayı bugün ne Türkler, ne Araplar, ne Hintliler (Pakistanlılar), ne Afganlar, ne Berberiler, ne Farslar kabul edebilirler.
Türkler ulusal davalarını kuvvetlendirmek için, dindaş ve vatandaşı olan hiçbir kavme karşı ‘millî kin’ aşılamağa çalışmadılar.”
Ziya Gökalp’in Türkleşmeden yahut Türkçülükten anladığı şeyin sonradan hayata geçecek olan Türkçülükle hiçbir alakasının olmadığını bu satırlardan anlamak hiç de sıkıntı değil.
Tahminen o vakte kadar birlikte yol yürüdüğünü düşündüğü
Mustafa Kemal
’in söylem ettiklerine uygundu bu kanılar.
Ancak 1924 yılında vefat eden
Ziya Gökalp
’in yaşamış olsaydı bu fikirlerinden vazgeçip öbür birçok kişi üzere akışa mı teslim olacağı yoksa büsbütün farklı bir tarafa rota çeviren
Cumhuriyet nezdinde dışlanmış mı olacağını bilemeyiz, lakin bu metinler ortasındaki açık farkı görebiliyoruz.
Belki bu yüzden Ziya Gökalp’in kült yapıtı olan
Türkçülüğün Esasları
1923’teki birinci baskısından sonra 1939 yılına kadar ne devlet ne de özel yayınevlerince hiç basılmamış, 1939 yılında ise
Reha Oğuz Türkkan
’ın çabalarıyla az sayıda basılmış, sonra tekrar öteki bütün kitapları üzere 1950 yılına kadar hiç basılmamış, okunmamıştır.
Yukarıda naklettiğimiz sözleri muhtemelen onu Cumhuriyetin şekillenmiş olan ideolojisi nezdinde makbul olmaktan çıkarmıştır.
Cumhuriyetin Türkçülükten anladığının ne olduğu ise
Afet İnan
’ın DTCF’ndeki antropolojik çalışmaları kapsamında
Türk ırkını tespit için yaptığı kafatası incelemeler
inde düzgünce belirginleşecektir.
Mustafa Armağan
’ın
konuyla ilgili bir yazısında (Akit, 22 Mayıs 2022)
dikkat çektiği üzere bu kafatası incelemelerinin sonucunda Türk ırkının bizatihi Âri ırk olduğu sonucuna varılmıştır.
Zati yola bu sonuca çıkmak için çıkılmış olduğunu söylemeye gerek yok alışılmış.
Yani bildiğiniz Avrupalı Âri ırk Türk’ün atası olarak tescil edilmeye çalışılmıştır.
Bu da sarı saçlı mavi gözlü Mustafa Kemal’in fizik yapısına uygun göründüğü için çok da sempatik gelmiştir birinci anda.
O yüzden kendi kızına “
Âri
” ismini koyacak kadar bu işi ciddiye almış olan Atatürk’ün manevi kızı
Afet İnan’ın 1. Türk Tarih Kongresi’ndeki
şu sözleri resmi bir kabul görmüş yahut tahminen resmi görüşün çevirisi olmuştur:
“Bugünün Türk çocukları (…) 400 çadırlı bir aşiretten (yani Osmanlı’dan) değil, on binlerce yıllık, Arî, uygar, yüksek bir ırktan gelen, yüksek kabiliyetli bir millettir.”
Bu sözleri ve Türklük üzerine bu tezi Ziya Gökalp içine sindirebilir miydi sanki?
Yahut bugün Türkçülüğü bir formda benimsemiş rastgele bir insan bu sözleri ne kadar benimseyebilir? Türkçülüğü ırktan öte bir kültür bir millet hatta İslamcılık olarak tasavvur etmiş olan Ziya Gökalp’in Cumhuriyetin ideoloğu olduğu niyetini tekrar gözden geçirmek gerekmez mi?