Yeni Lübnan
Cemal Abdunnâsır’ın liderliğindeki Mısır, Kahire’ye neredeyse 2 bin 500 kilometre uzaklıktaki Yemen’e asker çıkarmaya başladığında, tarihler 1962’yi gösteriyordu. Bu çılgınca maceraya girişirken, Abdunnâsır’ın en önemli maksatları şunlardı: Yemen’de Mısır’a bağlı uydu bir devlet oluşturmak, ABD’ye karşı Sovyetler Birliği tesir alanını genişletmek, Kızıldeniz’in Hint Okyanusu çıkışında hâkimiyet kurmak, güney hududunu istikrarsızlaştırarak Suudi Arabistan’ın can damarlarından birini kesmek… Yemen, sonraki birkaç yıl boyunca, Kahire ve Riyad’ın rakip kümeleri silahlandırmasıyla kanlı bir iç savaşa sürüklendi.
Savaşın insanî bilançosu gitgide kabarıyor, Mısır’ın alanda elde edebildiği rastgele bir çıkar bulunmuyordu. Abdunnâsır buna karşın “Mısır’ın Vietnam’ı” ismiyle tarihe geçecek olan Yemen’den çekilmemekte direniyor, devrin Suudi Arabistan Hükümdarı Faysal bin Abdülaziz’in barış istikametindeki teşebbüsleri sonuçsuz kalıyordu.
Derken, 1967’deki ünlü Altı Gün Savaşı’nda İsrail’in düzenlediği kapsamlı hava taarruzlarında Mısır’ın uçak ve helikopterleri havalanmaya bile fırsat bulamadan apronlarda vurulup yok edilince, Cemal Abdunnâsır, Yemen’deki savaşı mecburen bitirmek zorunda kaldı. Mısır’ın uğradığı hezimet Abdunnâsır’ın gururunu kırmış, onu birçok savından vazgeçmek durumunda bırakmıştı. İsrail Mısır’a saldırmasaydı, Yemen’deki iç savaş kim bilir daha ne kadar devam edecekti…
Tarih, çarpıcı biçimde tekerrür ediyor bugün: Aksâ Tufanı’yla bir arada başlayan süreçte İsrail’in Lübnan’da Hizbullah’a yönelik akınları örgütün başkan takımını ve taarruz kapasitesini büyük oranda yok ederken, bölgede de kapsamlı değişimlerin önünü açtı. Hizbullah, evvelki yıllarda olduğu üzere Suriye’ye etkin biçimde savaşçı transferini sürdürebilseydi, Suriye’de böylesine kolay ve kansız bir dönüşüm gerçekleşmeyebilirdi. Keza Lübnan siyasetini tümüyle vesayet altına alan Hasan Nasrallah’ın devreden çıkmasıyla, Lübnan politik arenası süratli bir halde dönüşmeye başladı. Yeniden Hizbullah’ın zayıflatılmasıyla ve bununla temaslı olarak Baas rejiminin düşmesiyle, Suriye-Lübnan ve Suriye-Ürdün sınırındaki uyuşturucu ticareti de durma noktasına geldi.
Lübnan’da, Nasrallah sistemi kilitlediği için yapılamayan cumhurbaşkanlığı seçimi nihayet geçtiğimiz hafta icra edildi. Ülkedeki teamüller gereği Mârûnî Katolik Hristiyan Cuzef (Joseph) Avn, 9 Ocak itibariyle vazifesine başladı. Avn’ın seçilmesinde bilhassa ABD-Suudi Arabistan bloku tesirli oldu. Birebir halde, Avn tarafından başbakanlık için aday gösterilen Nevvâf Selâm’ın isminin belirlenmesinde de kıtalararası bir konsensüsün izleri görülüyor. Aksi takdirde, Selâm’ın hâlihazırda yürütmekte olduğu Lahey Memleketler arası Adalet Divanı’nın başkanlığından istifa edip Lübnan’daki kördüğümün içine dalması, akıl ve mantıkla izah edilebilir bir konu değil.
Yeni periyotta İran’ın Lübnan’daki baskısının azalmasına paralel olarak Suudi Arabistan güçlü halde alana inerken, Ortadoğu’nun bu en kırılgan ülkesi, birebir vakitte Suudi Arabistan ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ortasındaki keskin rekabetin sahnelerinden biri olacak üzere görünüyor. Çünkü Riyad’la tansiyonlar yaşayan eski başbakanlardan Saad Harîrî’nin BAE ile yakınlık kurduğu biliniyor. Başbakanlık makamına dönebilmek için Abu Dabi’den yardım isteyen Harîrî’nin, koltuğa oturduğu takdirde Lübnan’da BAE yatırımları ve nüfuzu için bütün kapıları açma kelamı verdiği kaydediliyor.
Suudi Arabistan-BAE rekabeti Yemen, Sudan, Suriye ve Mısır’da bütün süratiyle devam ettiği için, listeye artık Lübnan’ın da eklenmiş olması, Ortadoğu’yu yakından izleyenler açısından şaşırtan bir gelişme değil. Tahminen bu durumu inanılmaz kılan tek konu, Lübnan’daki yaralı ve kırılgan atmosferin yeni yıkıcı rekabetleri kaldıracak kuvvette olmaması.
* Lübnan’ı her boyutuyla kavramak isteyenlere, kısa mühlet evvel Türkçede birinci defa yayınlanan çok önemli bir kitabı tavsiye etmek istiyorum: Çok Odalı Mesken. Kendisi de Lübnan kökenli olan Prof. Dr. Albert Hourani’nin “Lübnan’ın en değerli tarihçisi” olarak tanımladığı Kamal Salibi tarafından kaleme alınan eser, Ortadoğu’nun bu sıra dışı ülkesine derinlemesine bir bakış sunuyor. 1988’de yayınlanan böylesine önemli bir kitabın lakin 2024’ün sonunda Türkçeye çevrilmiş olmasının altını da ayrıyeten çizmek istiyorum. Bu köşede sıklıkla tekrarladığım üzere: Bölgemize dair emeklerimiz, savlarımızın oldukça gerisinde ne yazık ki.
