Suriye’deki seyahatimiz sona yaklaştı. Son durağımız hoş bir Türkmen kasabası Çobanbey olacak. Gece kaldığımız Başköy’den Türkmen dostlarımızla birlikte Çobanbey’e gerçek erkenden yola çıkıyoruz. Bölge’de ovalık ve mümbit topraklar göze çarpıyor.

Mihmandarımız, tıpkı vakitte İstanbul–İkitelli Türkmen Derneği Başkanı İsmail Elbeyli, 8 Aralık’ta Suriye’de yaşanan idare değişimi sonrasında Türkmenlerin bir ortaya gelip durum değerlendirmesi yapacaklarını ve savaş boyunca DEAŞ, PKK ve rejime karşı savaşan Türkmenlerin haklarına yönelik bir bildiri yayınlayacaklarını söylüyor. Birebir vakitte, yeni yapılan ‘Suriye Türkmen Meclisi’ binasının açılışını da yapacaklar.

Çobanbey hoş bir Türkmen kasabası, Çobanbey Hudut Kapısı’na yaklaşık üç, Kilis’e ise 60 km aralıkta. Savaş devrinde, Özgür Suriye Ordusu, DEAŞ ortasında daima el değiştirmiş. Türkiye’nin DEAŞ’a yönelik Eylül 2016’da gerçekleştirdiği Fırat Kalkanı Operasyonu sonrasında etraftaki köylerle birlikte Özgür Suriye Ordusu denetimine girmiş.

Toplantı Suriye Türkmen Meclisi’nin yeni yaptırdığı binada yapılacak. Saat 11.00 üzere bina önüne geldiğimizde toplantının şimdi başlamadığını anlıyoruz. Binanın yeni olduğu muhakkak. Beş dönüm kadar bir yerin ortasına yerleştirilmiş, bej rengi büyük bir bina. Giriş kapısının üzerinden Türkçe ‘Suriye Türkmen Meclisi’ yazıyor. Altında ise Arapçası (El-Meclisul Türkemani es Suri) yazılmış. Yazının sol tarafında mavi bir hilalin içerisinde beyaz yer üzerine büyükçe bir ‘Türkmen’ sözü var, altında da küçük harflerle ‘Suriye Türkmen Meclisi’ yazısı okunuyor. Bir tıp logo. Türkmen sözünün sağ üzerinde açık sarı renkli, iki başlı Türkmen kartalı var.

Binanın üzerinde dört bayrak göze çarpıyor. Sağ uçta Suriye’nin yeni bayrağı, sol uçta Türkiye bayrağı, Suriye bayrağının yanında yarısı beyaz, yarısı mavi yer üzerine kırmızı hilal ve yıldızdan oluşan Suriye Türkmenleri bayrağı, Türkiye bayrağının sağında da Türkmen Meclisi’nin bayrağı dalgalanıyor. Bir bayraklar buluşması oluşmuş.

Suriye Türkmen Meclisi binasındaki 100-150 kişilik konferans salonu, bayanlı erkekli tıka basa dolu. Türkmen Meclisi’nin önde gelen şahsiyetleri de sahnede kendileri için ayrılan koltuklara oturuyorlar. Ortalarında, Suriye Türkmen partilerini ve kümelerini temsil eden çatı oluşumu Suriye Türkmen Meclisi’nin eski başkanı ve aynı zamanda Ocak 2025’e kadar Suriye Süreksiz Hükûmetinin son Başbakanı olan Abdurrahman Mustafa, Suriye Ulusal Ordusu Sultan Murat Tümeni Kumandanı Fehim İsa, Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonundan Faysal Cuma üzere Türkmen ağırsıkletleri de var.

Bir açılış ve selamlama konuşmalarından sonra, oturum basına kapatılıyor ve Türkmenler yeni periyotla ilgili görüşlerini tek tek açıklamaya başlıyorlar.

Dikkat çeken bir konu, toplantı Türkçe yapılıyor fakat Suriye’nin Osmanlı’dan ayrılması sonrasında izlenen asimilasyon siyasetinden etkilenmiş, Türkmen olmalarına karşın lisanlarını kaybetmiş şahsiyetlerin de toplantı da hazır bulunması. Türkçe konuşamadıkları için, bin bir özür dileyip, onlar da Arapça olarak istişareye katılıyorlar.

Birçok sorun dillendiriliyor fakat bizim çeşitli Türkmen dostlarımızla konuşmamızdan anlaşılan, Türkmenlerin Suriye’de hatırı sayılır bir nüfusu olmasına rağmen, yetişmiş insanı fazla değil. Bu tarafta de birçok tavsiye yapılıyor.

Suriye Türkmen Meclisi istişare toplantısından Suriye yeni hükümetine iletilmek üzere bir bildiri oluşturulup haziruna Türkçe ve Arapça okunuyor. Sonuç bildirgesinde, şehitlere, rahmet, gazilere sıhhat ve afiyet temenni edilirken, Türkiye’ye teşekkür de ihmal edilmiyor.

Sonuç bildirgesinin kıymetli iki unsuru Türkmen kimliği ve lisanının yeni anayasada teminat altında alınması ve siyasi temsil ve iştirakin sağlanmasındaki mahzurların kaldırılması.

Savaş devrinde ihtilalin yanında tüm güçleri ile, canları ve kanları ile duran Türkmenler yeni Suriye’de kararlara ortak olmak istiyorlar.

Suriye Türkmen Meclisi toplantısı öğlen yemeği ikramı ile sona eriyor. Bizim de böylelikle Suriye’deki ziyaretimizin son ayağı tamamlanmış oluyor.

Yol arkadaşım ve meslektaşım Ali Atar ile birlikte, Çobanbey’den bir araç kiralıyoruz ve Türkiye Cilvegözü Gümrük Kapısı^’na gerçek yola çıkıyoruz. Allah’tan bir mâni olmazsa yatsı olmadan sonu geçmiş olacağız.

Suriye’deki son durumları, Halep ve etrafındaki güvenlik durumlarını görüştüğümüz üst seviye güvenlik yetkilisi, devrimcilerin Suriye’yi özgürleştirdiğini tabir ederken, bilhassa Sednaya Hapishanesi’nde işlenen cinayetleri tüm dünyanın gördüğünü söylüyor ve yeni idarenin, adaleti sağlamak, halkın haklarını geri vermek ve bölgede güvenliği tesis için efor sarf ettiğine vurgu yapıyor.

Suriye’nin tüm Suriyelilerin olduğunun altını çizen yetkili, önümüzdeki günlerin, adaletin, eşitliğin ve özgürlüğün sağlandığı günler olacağını savunuyor, mezhep farkı gözetmeksizin herkesin ülkede yaşayacağını ve ülkeyi tüm Suriyelilerin daima birlikte inşa edeceğini söylüyor.

Yeni devirde adaletli bir sistem kurmayı hedeflediklerine dikkat çeken güvenlik yetkilisi, ihtilalin Suriye’deki tüm halklar için yapıldığını tabir ederken, yeni Suriye devletinin, Sünni, Alevi, Dürzi yahut Kürt fark etmeksizin herkes için olduğunu öngörüyor, yeni Suriye’de herkesin hakkını alacağını, hasebiyle herkesin bu ülkenin yine inşasında rol alması gerektiğini belirtiyor.

Güvenlik yetkilisine nazaran sistem seçimlere dayalı olacak ve demokratik bir idare anlayışı benimsenecek. Mezhepçilikten ve ırkçılıktan uzak, ehil insanların idareye gelmesini sağlayan bir sistem kurulacak. Bu bireyler halkına, ülkesine ve dinine hizmet edecek.

İslam’ın idare anlayışının aslında demokrasi, özgürlük ve güvenliği sağladığını bildiren yetkili, yeni sistemin halkın tüm bölümlerini kapsayacak bir sistem olacağını aktarırken, anayasanın halkın tamamını kapsayacağını ve herkesin haklarını teminat altına alacağını söylüyor.

“Kürtler elbette Suriye halkının ayrılmaz bir kesimidir. Ayrılıkçı kümelerle müzakere edildi. Suriye bölünmeyecek. Federal bir yapı oluşturulmayacak. Bu sorun Suriye halkının ve hükümetin denetimindedir. Lakin memleketler arası dinamikler de var ve bunlar hükümet tarafından yönetiliyor” diyen yetkili, Kürt halkının kardeşleri olduğunu, onlara karşı bir savaşın kelam konusu olmadığını, asıl sorunun, Suriye’yi bölmeye çalışan PKK ve öbür ayrılıkçı kümeler olduğunu tabir ediyor.

Eski rejim periyodunda birçok Kürt vatandaşa kimlik bile verilmediğini bildiren yetkili, yeni devletin herkesin haklarını garanti altına alacağını, Kürtlerin tüm Suriyelilerle eşit vatandaşlık haklarına sahip olacaklarını aktarırken, PKK ve PYD üzere örgütlerin, Kandil’in, Suriye’de geleceği olmadığını öngörüyor.

“Yeni devirde Türkiye’nin ne üzere bir rolü olur?” sorumuza yetkili “Devrimin başlangıcından bu yana her evrede Türkiye en büyük rolü oynadı ve artık de en büyük rolü oynayacak” cevabını veriyor. Bugün bir Suriyeliye sorsanız, ‘Türkiye benim yanımda olmalı’ der. Zira DEAŞ ile PKK üzere terör örgütlerine ve zalim rejime karşı ortak gayret verilirken Türkiye ile kanlarımız birbirine karıştı” açıklamasını yapıyor ve ekliyor: “Suriye halkı, Türkiye’ye ve Türk devletine her vakit itimat duydu. Zira en başından beri Türkiye Suriye halkının yanında durdu.”

Çobanbey’e Türkmen Meclisi’nin yeni açılan binasında yapılacak istişare toplantısını izlemeye giderken, yolda Türkiye’deki İkitelli Türkmen Derneği Başkanı İsmail Elbeyli ile Suriye Türkmenlerini konuştuk.

Çobanbey’de bir ortaya gelerek Türkmenlerin Suriye’deki geleceğini istişare edeceklerini aktaran İsmail Elbeyli, yeni periyotta Türkmenlerin yeni devletin kuruluşunda nasıl bir dayanak vereceklerini, nasıl bir rol alacaklarının müzakeresini yapacaklarını anlatıyor.

İstişarelere Türkiye’den gelen yaklaşık 20 derneğin de katılacağını bildiren Elbeyli, bağlantı kopukluğundan ve bilhassa Türkiye vatandaşı olmayan Türkmenlerin hudut geçmedeki zorluklarından yakınıyor ve bundan ötürü kimi şahsiyetlerin toplantıya katılamayacakları bilgisini veriyor.

Türkmen Meclisi’nin alacağı kararların bir bağlayıcılığı olmadığına dikkat çeken Elbeyli, Türkmen kimliğinin korunması en başta olmak üzere, haklarının anayasal garanti altına alınması arayışında olduklarına vurgu yaparken, bölgedeki Türkmen varlığının bin yıl kadar geriye gitmesine karşın, rejim devrinde geri bırakıldıklarını, Türkmenliklerini gündeme getiremediklerini, siyasete katılamadıklarını, ikinci sınıf vatandaş muamelesi gördüklerini aktarıyor.

Rejim periyodunda kendilerinin Osmanlı’dan geriye kalanlar olarak görülüp sindirilmek istendiklerini anlatırken, bir asimile siyasetine maruz kaldıklarını ve Türkmenlerin yarısının Araplaşarak lisanlarını kaybettiklerini, yalnızca Türkiye hududundaki Türkmen köylerinin Türkmen kimlikleri ve lisanlarını koruyabildiklerine vurgu yapıyor.

Savaştan evvel Türkmenlerin yaptığı bir çalışmada Araplaşmış ve lisanını kaybetmiş Türkmenlerle birlikte Suriye’de 3,5 milyon sayısına ulaşıldığını aktaran Elbeyli, kendilerinin İstanbul’daki dernekler aracıyla yaptığı bir istatistik çalışmasında. 5,5 milyon sayısına ulaştıklarını söylüyor.

Esed rejimi devrinde, vatandaşlık noktasında bir problemleri olmadığını belirten Elbeyli, lakin, hudut bölgesindeki toprak sahibi Türkmenlerin topraklarını satma hakkı olmasına karşın, satın alma hakkının olmadığını hatırlatıyor ve bir mülkiyetsizleştirme siyasetine dikkat çekiyor.

Türkmen halkının Esed rejimi devrinde on yıllardır siyasi iştirakten yoksun bırakıldığını söyleyen Elbeyli, Türkmenlerin artık siyasi bir parti kurmalarının vaktinin geldiğini düşünüyor.

Suriye’de 14 yıl evvel savaş başladığında başka muhaliflerin memleketler arası toplantılarına Türkmenler olarak çağrılmadıklarını anımsatan Elbeyli, çok güç günlerden geçerek Türkmenlerin tanındığı bugünlere ulaştıklarını ve kabuklarını çatlattıklarını söylüyor.

İsmail Elbeyli, Türkiye’de bilhassa de İstanbul’daki dernekler aracılığıyla tüm dünyadaki Türkmenlerle irtibat halinde olduklarını bildiriyor ve güç günlerde Türkmen kardeşliği çerçevesinde tüm dünyadaki Türkmenlerin kendilerini yalnız bırakmadığını, dayanak verdiğini belirtiyor.

Sünni olmaları yanında Türkmen kimliğine de sahip olduklarını tabir eden İkitelli Türkmen Derneği Başkanı İsmail Elbeyli, mevcut hükümette Türkmen olmadığını lakin olmasını umduklarını aktarırken, siyasi olarak Türkmenlerin yeniden es geçilmemesi için bir ortaya gelip, bu istişare toplantısı sonucunda bir heyet oluşturarak Şam’a haklarını savunmak için yetkililerle görüşmek üzere gidilmesi gerektiğini düşünüyor.