Daron Acemoğlu’nun Türkiye’de kalsa Nobel alamayacağını zira Türk üniversitelerinin özgür olmadığını söylediği açıklaması düştü önüme. Sanırım başlıktaki soruya yanıt vermek yüksek tahsilin yönetiminden sorumlu kurumlara düşerdi. Veya tenkit üniversitelere değil, merkezi idareyeydi. Bu kısım açık değil.

Ama açıklamanın mevcut haliyle söylenebilecekler var. Evvela akademik özgürlük kıymetlidir lakin Nobel almaya giden yolun yegâne kriteri olarak akademik özgürlüğü görmek kusurludur.

Amerika’daki akademik özgürlükse, İsrail’in Gazze’de yaptığı soykırıma öğrencilerinin reaksiyon gösterme özgürlüğünü savunan akademisyenlerin uğradığı akıbete bakılarsa tartışmalıdır.

Türkiye’de sorun vardır, yoktur bu da tartışılır. Ancak bilim için bilim yapan bir akademisyenle de kimse baş edemez. Bilim yapmak için de kâfi ortam vardır. Hatta kaynak ülke olarak, toplumsal bilimlerde bilhassa, Türkiye avantajlıdır.

Türkiye’den Nobel şimdilik çıkmaz hakikat. Fakat bilim yapma kararlılığındaki akademisyenlerin temel sorun olarak akademik özgürlüğü ileri süreceğini hiç sanmam. Araba ÖTV’sinden de başlayacak değilim.

Daron Acemoğlu, elindeki karşılaştırma imkânıyla Türkiye’deki akademinin gerçek meselelerine temas etse daha yararlı olurdu. Fakat temas için taraflı bir seçim yapmış. Hatta mevzuyu o denli ele almış ki tahminen “e o vakit Türkiye’den Nobel almak için hiçbir mahzur yokmuş,” diyecekler de çıkar.

Fakat bu açıklamasına akademinin sessizliğini akademik özgürlüğe dair önemli bir kaygı olarak da okuyabilirsiniz. Şayet bunu bir kaygı olarak okuduysanız akademik özgürlük önünde siyasal batıcılığın bir kısıt olduğunu da anlarsınız.

Şimdi size dört gelir tipini ve enflasyonla alakalarını tasnif edeyim. Evvela şunu söyleyeyim; gelirler artan karakterlidir.

Kira mesela hiç düşmez. Enflasyon varsa artırılması vaz’ edilir, deflasyon varsa düşmez. Kiracı değişirse, yapı eskirse, arz artarsa, muhit bozulursa öbür.

Ücretler mesela hiç düşmez. Enflasyon varsa artırılması gerektiği tabir edilir. Deflasyonda ise düşmez. Personeller işten çıkarılıp yeni personel alınabilecekse, dal can çekişiyorsa ve evresi kapanıyorsa diğer.

Kâr kavram olarak müspettir. Az olumlu yahut çok olumlu olabilir. Piyasanın sunulan katma kıymeti takdirine nazaran değişir. Negatifse ziyan kavramıyla söz edilir.

Faiz de olumlu karakterlidir. Fakat faize gelince işler değişir. Enflasyona nazaran biçim alır. Zira faiz işlevinde enflasyon etken kabul edilir.

Bu noktada şunları söylemeliyim; kapitalizm bugünkü para sistemini, para sistemi enflasyonu yasallaştırmıştır. Kapitalizmin enflasyonu yasallaştırması, faizi yasallaştırma mazereti olarak kullanılamaz. Veyahut şöyle tabir edeyim; enflasyonla faizi yasallaştırmak kapitalizmin meşruiyetini kabul etmektir. Ya da bunun faiz olmadığı tezini ileri sürmek gerekir.

O vakit da şunlar söylenebilir; faiz enflasyonla ortaya çıkmamıştır. Bir adalet ölçüsü değildir. Azken de çokken de bir adalet ölçüsü değildir. Faize bir adalet ölçüsü olarak yaklaşanların terazisinde hile vardır.

Kapitalizm faize meşruiyet kazandırmak için her bir faktör gelirini enflasyonla ilişkilendirmeye zorlamaktadır. Veya kendine meşruiyet kazandırmak için gelirleri enflasyona ilişkilendirmeye zorlamaktadır. Yani kendi meşruiyeti için gelirleri gayrimeşrulaştırmaktadır. Zira enflasyon olmazsa kapitalizm çalışmaz.

Kira işlevinde enflasyonun yeri yoktur. Fiyat işlevinde da enflasyonun yeri yoktur. Kârda da durum böyledir. Bunlar enflasyona nazaran belirlenmez. Hatta bunların enflasyona nazaran belirlenmesi fırsatçılıktır. Hatta ve hatta bunların ileri enflasyona endekslenmesi zır fırsatçılıktır. Artan enflasyon periyodu böyleydi, hatırlarsanız.

Bugün enflasyonun yani kapitalizmin çorba ettiği bu dünyada sorumlu bir bakanlık varken devamlı Merkez Bankası ile gündemde tartışılan taban fiyatın ileri enflasyona endekslenmesi tartışılıyor.

Bu teklifle fırsatçılığın çeşidi değişir yalnızca. Bu işlevlere enflasyon sokulsa dahi asıl etken olarak düşünülmez. Asıl etken katma pahadır.

Fakat Merkez Bankasının fiyatlarla problemini düşünsel bir yere çekmesini olumlu buluyorum. Kendini lakin bu türlü sıyırabilir girdiği ve kimsenin sizin orada ne işiniz var demediği bataklıktan. Düşünsel tarafa çekmeyi artık tartışmadan çıkma stratejisi olarak mı benimsediler bilmiyorum. Umarım öyledir ve kendilerine yarar vermeyen bu yolda daha fazla ilerlemezler. Zira bilakis fırsatçılık eleştirisi altında kalırlar.