Temas
Fazla değil ‘birazcık’ bilenler, pazartesi günü İstanbul’da gerçekleşen Rusya-Ukrayna toplantısından bir şey çıkmayacağını kestiriyorlardı. O denli de oldu. Bu ‘faydasız’ manasına gelmiyor. O denli yahut bu türlü ‘yapıcı atmosfer’ tanımı doğrudur…
Hem toplantının form kuralları ve fark edilmeyenleri üzerine hem de global sorun haline gelen barışa ‘ilerleyememenin’ anatomisine çalışalım…
1.
Toplantıdan çabucak önce Kiev’in Rusya’ya yönelik gerçekleştirdiği SİHA’lı ataklar için “seçilen gün” olağan ki İstanbul toplantısına ayarlıydı.
2.
Bu atağın; aklı, planı, istihbarat takviyesi, silahları olduğu üzere Batı’ya aittir. Yarattığı maddi hasara yönelik her iki ülkenin açıklamalarına güvenilemez. Palavra savaşın tabiatında var.
3
. Anlıyoruz ki, “toplantının sonucuna ait de mesajı” varmış.
Birinci İstanbul toplantısı “nasıl bozulduysa”, ikincisine yönelik sabotaj girişimidir…
4.
ABD’nin nisbi sessizliği, Moskova’nın diretmesiyle ilgilidir ve Trump’ın iletisi parafladığı anlaşılıyor. Yorum uzatılırsa Rusya’nın “içine” yönelik mazrufu da vardır.
5
. Yeniden de bu atak savaşa rastgele yeni istikamet veremez. Karizma çizer, çizdi de. Savaşta şaşırtacak kadar bir ülkenin moralini bozan örnek arıyorsanız;
Karadeniz’de Rus filosunun bayrak gemisi ‘Moskova’nın batırılması bu türlü bir şeydi. Ya da Wagner olayının giriş-gelişme kısımları, “Prigojin’in ihaneti
” o etkiyi yaratmıştır. Lakin Rus heyetinin geri çekilmeyip, Çırağan Sarayı’nda yerini almasıyla son atağın tesirleri bitmiştir.
6.
İstanbul’a başka bahis açmak gerekiyor; Rusya, ABD ve Ukrayna, açık ve resmi biçimde İstanbul’un “barış platformu” olduğunu ilan ettiler. Global kabuldür. Türkiye’nin diplomatik gücü ve itibarına tartışılmaz katkısı var. Toplantının akabinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Zelenski-Trump-Putin’i Türkiye’de buluşturma davetinin, Beyaz Saray’dan ‘hemen’ kabul görmesi,
hızlı senkron
güçlü kanıttır.
7.
Söz Amerika’dan açılmışken,
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan
’ın açılış konuşması içinde farklılığı hissedilen şu sözleri, taraflara nasihat niteliğindedir,
Ankara-Washington alakasının bu krizdeki müşterek duruşunu
işaretlemektedir; “Amerika’nın bu görüşmelere yönelik inancını ve dayanağını son derece değerli buluyoruz. Sayın Trump’ın barışın tesisi konusundaki kararlılığı yeni bir fırsat penceresini aralamıştır”.
8.
Türkiye’nin
meseleye bakışını
da ihsas etmektedir; ‘Daha evvel fırsat penceresi kapalıydı. B
iden ve Avrupa bu pencereyi kilitli tutuyordu.
Trump devrinde bu denklem yine kurulmaktadır.’
9.
Toplantının mühletine bakıldığında dahi ilerleme yaşanmadığı muhakkaktı. Zar-zor bir saat sürmüştür. Müzakere bu türlü olmaz. Lakin, Ukrayna’nın basın toplantısı sırasında, “dünkü Ukrayna saldırısı gündeme gelmedi mi” sorusuna, “benim bildiğim yok ancak öbür görüşmelere katılan arkadaşlara da sorayım” halinde verilen cevap, heyetler dışında ikili temaslar olduğunun ipuçlarını veriyor. Nedir, hiç bilinmiyor.
10
. Gelelim sadede; Ateşkes yahut barış için Rusya’nın ayak sürümesi hem alanda hem stratejik gerçeklikte Kremlin’in kendini “avantajlı gördüğü” kabulüne dayanıyor.
11.
Başta
İngiltere-Almanya-Fransa
olmak üzere Avrupa’nın bir seri ülkesi, savaşın sürmesi, ABD’nin de cepheye dönmesi gerektiğine inanıyor. Savaş yahut barışı Avrupa belirlesin istiyorlar.
12.
Bunların içinde, Rusya’nın ele geçirdiği topraklardan çekilmesi üzere “reel-politiğin” kaldıramayacağı unsurlar de var. Meğer genel kanaat o trenin çoktan kaçtığı tarafında. Savaş sürsün kuralıdır.
13.
Rusya hiç orada değil. Savaşın birinci anından bugüne, “
savaşı çıkaran kök nedenler
” ortadan kaldırılmadan ve-dahi imza altına alınmadan barış olmayacağını tekrar ediyor. Trump, Zelenski ve Türkiye önder buluşmasını teşvik ederken, Putin, o basamağın belirli vakit ve kaidelerle gelebileceğinde direniyor. “
Kazanan ülke duruşu
”nu dikte ediyor.
14.
Bu duruş,
savaşın alandaki haliyle
ilgili olduğu kadar jeopolitik bağlamla da ilgili; gerisinde Trump liderliğinin dünyayı nasıl kavradığı ve savaş-kriz istemediğine ait analiz ile Avrupa’nın siyasi, askeri, ekonomik, toplumsal savrukluğu var. Ukrayna savaşının bir çeşit karargâhına dönüşmüş
Polonya
’daki seçimleri kazanan yeni Cumhurbaşkanı’nın, Avrupa, Rusya ve savaşa bakışında değişiklik olacağı tahlilleri en taze örnektir.
15.
Sonuç olarak; barışın önünde uzun bir yol durmaya devam ediyor. Lakin barışın risk altında olduğu da söylenmeli. Vakitle ilgili meşakkat var. Trump devri bitince Biden gibisi bir iktidar Washington’a oturursa daha beter bir süreç tekrar yaşanmaya başlar. Birçok uzman, Avrupa ve ABD içi politik mahfillerin buna oynadığı istikametinde yorumlar yaptılar. Daima hatırlatıyorum,
2028 Başkanlık seçimleri çok kritik olacak!
16.
Putin’in de açmazları var; Trump periyodunun kendisi için avantaj sağladını biliyor. Kaybetmek istemeyecektir. Lakin sadece bu yüzden Ukrayna ve Avrupa’nın dayatmalarını karşılaması mümkün değil. İçeriye, “savaşı kazandığını” göstermek zorunda.
17.
Batı’yı Ukrayna’da durdurdu
ve bedel ödedi. Bunun tekrarlanmaması için “ıslak imzalı” belgeyi görmesi kural.
18.
Hafta başı Almanya Genelkurmay Başkanı, Rusya’nın dört yıl içinde NATO ülkelerine, Avrupa’ya, evvel Baltık’a saldıracağını söyledi. İspat olarak da askeri üretiminden sayılar verdi; “iki milyon adet 152 mm top mermisi (ABD ve AB’nin tüm üretiminden fazladır) ve yılda 1500 tank üretiyorlar” dedi. Yani, “bu ne için” diye sordu. Lakin birebir Avrupa ve bizim basın, son Ukrayna saldırısına bakarak, “Rusya balonmuş” yazıyor. Hangisi gerçek?
19
. İkisi de yanlış. Rusya, NATO’ya saldırmak, Avrupa’yı işgal etmek nedir, sonu ne olur, manasını biliyor. İmkân-kabiliyetleri de kaldırmaz.
Avrupa’nın bunu bile bile tıpkı söylemi tekrarlaması, “korku iktisadı arayışlarına” halklarını ikna etmeye dayanıyor.
20.
Savaş devam ediyor, ölen yüz binlerin hesabını birisinin vermesi gerekiyor.
