Sırrı Süreyyâ; yerli ve milli olmak
Sırrı Süreyya vefât etti. Allah rahmet eylesin. Üzgünüm… Kendisi ile bir tanışıklığımız vardı. Yıllar önce, sevgili Târık Tufan, İsmâil Kılıçarslan ve Selahattin Yusuf kardeşlerimin büyük bir seyirci kitlesi tarafından tâkip edilen Meksika Hududu programına dâvetliydim. Bu üç isim bu başarılı programı uzun bir vakit bir üçlü olarak götürmüş; daha sonra Sırrı Süreyyâ da programa dâhil olmuştu. Uzun uzun anlatmayacağım; Sırrı Süreyyâ’da
yeni tanıştığı insanları kendisine sempati ile bağlayan bir şahsiyet iksiri
vardı. Bu iksirin ögeleriyle; yüzünden eksik olmayan o saygılı ve muhabbetli tebessüm, ses tonu, anıları, keskin müşahedeleri ve okuduğu şiirlerle, anlattığı fıkralarla örülen beğenilen sohbetiyle herkesi kavrardı. Bende de birebir etkisi doğurdu. O orta, çalıştığım üniversitede onun da sinema dersleri verdiğini öğrendim. Görüşmeye karar verdik. Bir sömestir uzunluğu, haftada bir görüştük ve sohbet ettik. Sohbetin mevzuu asla siyâsal değildi. Daha çok kültürel ve toplumsal sıkıntıları konuşurduk. Çok istikrarlı sohbetlerdi bunlar. Sırrı Süreyyâ konuşmasını bildiği kadar dinlemesini de bilirdi. Sırrı Bey daha sonra siyâsete kaydı. Şahsî kanaatim, gerçek yapmadı. Bir kültür adamı olarak kalsaydı, sinemada ilerlese çok daha yeterli yapardı. Olağan ki bu benim şahsî kanaatim. Öteki halde düşünenlere de hürmetim var. Hrant Dink’in anıldığı bir toplantıda bir ortaya geldiğimizi ve o hüzünlü toplantıda Sırrı Süreyyâ’nın, vasatı bozmadan herkesi kırıp geçiren esprilerini hatırlıyorum. En son olarak İstiklâl Caddesi’nde karşılaştık. Kucaklaştık ve ayaküstü konuştuk. Daha sonra yollarımız ayrıldı. Bir daha rast gelmedik. Yazgı böyleymiş…
Sırrı Süreyyâ şâhsiyeti ile TBMM’ye renk kattı. Onun fikir ve aksiyonlarına en fazla kızan insanları bile içeriden fethetmeyi bildi. Tedâvisi boyunca herkes Sırrı Bey ile ortalarındaki fikir farklılıklarını bir tarafa bıraktı ve onun için dua etti. Aslında çok tuhaf bir durumdur bu. Bana o denli geliyor ki günlük hayâtlarımızı çok kez bir kabuk savaşları olarak yürütüyoruz. Kızdığımız, karşı çıktığımız hattâ çatıştığımız insanlara dâir gizli, lâkin gerçek hislerimizi boğuyoruz. Bu hisler ne hikmetse, dramatik durumlarda kabuklarını kırıyor ve açığa çıkıyor. Bu durumu en son Hrant Dink’in katledilmesinden sonra yaşamıştık. Sırrı Süreyyâ’nın vefâtında da emsal bir görünüm tezâhür etti.
Hrant Dink’in cenâzesinin hâkim sloganı sonradan yapıştırılmış, emânet olmayan bir slogandı. Hepimiz Hrant’ız sloganı hür bırakılmış gizli hislerin kuvvetli bir biçimde dışavurumuydu… Bu, herkesin, şöyle yahut bu türlü, şu yahut bu ölçüde Hrant’ta kendisini bulmasıydı. Fanatikler bir tarafa, Hrant’ın fikirlerine karşı çıkan; lâkin mâkûl düşünebilen büyük bir kitle bu slogana şu yahut bu derecede sarıldı. Sırrı Süreyyâ için de birebiri yaşandı. Farklı hattâ çatışma mevzuu olan her şey unutuldu, herkes onun o candan tebessümünde bir his birliğinde kenetlendi.
Orta sınıf kültürlenmeler çok cilveli görünüyor bana. Bu memlekette şöyle yahut bu türlü; şurasından yahut burasından bir orta sınıf deneyimi yaşayan büyük bir kitle yaşıyor. Bunların kâhir ekseriyeti de alt orta sınıflarda ağırlaşıyor.
Tüketim standartlarında yaşanan güzelleşmeler ne yazık ki çabucak kültüre yansımıyor.
Kabuklarda bu açıkta şekilleniyor. Tüketim kültürü,
tüketimci olma fırsatını sağlamış, lâkin bunu hazmederek tüketimin dışında ayrıyeten nasıl kültürleyeceğini bilemeyenlerin hâllerini
temsil eden bir kavram. Onun için tüketim insanında (homo consumens)
zevksiz bir gösterişçilik, meydan okuma, taşkınlık yapma, öz tapınma
(narsisizm) ve
(neekrofilyan) envâî çeşitlerini buluyoruz. Kabuklaşmalar bir hazımsızlığın göstergesi. Siyâsette de bunun yansımalarını çok net görebiliyoruz.
15 Temmuz’dan sonra seferber edilen ve benim de sâhiplendiğim
probleminin sosyolojisini de bununla derinden irtibatlı gördüğümü söylemeliyim. Şayet kültürdeki kabuklaşmalar tasfiye edilmeyecekse ne yerliliğin ne de ulusallığın hakkı verilebilir kanaatindeyim. Şayet kabuklaşmalar tartışılmayacaksa yerlilik ve ulusallık de kaçınılmaz olarak kabuk tutacak ve kuruyacaktır.
Sırrı Süreyyâ üzere sayıları oldukça azalan şahsiyetler bana tam da bunu düşündürüyor. Millîliğini tartışacak çok kişi çıkabilir ancak yerliliği konusunda kimse itiraz edemez.
Sırrı Bey gerçek mânâda yerli bir insandı.
Adıyaman’dan metropollere uzanan bir hayâtın başdöndürücü değişimleri onu hiç bozmadı. Yeni hayat paternlerine dâhil oldu; lakin asla savrulmadı.
Her şeye damardan girdi ve kendisi olarak ahenk sağladı.
(Bunu son zamanın en kudretli tanbûr sanatkarı olan Necdet Yaşar’da da görmüştüm). Eski elbiseleri atarak ve yeni elbiseler kuşanarak değil, üzerindekini sâhiplenerek ve yeni durumlara nazaran terziliğini yine yaparak başardı bunu. Yerli olmanın asıllı praksisi bu olmalı. Bunun kıvamını ve akışkanlığını sağlayan ise
neş’eyi merkeze koyan bir zevk dünyâsıdır.
Sırrı Süreyyâ’da olan da buydu. En büyük kavgalarını asla gerilemeden, fakat kimseyi de incitmeden yaptı. En arbedeli olduklarını bile kazanmasını bildi. Artık bedenen göçtü. Ardında bir ayna bıraktı. Bu aynada herkes kendisini seyrediyor. Kendi kabuklarını görüyor.
Devşirme kültürlenmeleriyle bu topraklardan çoktan kopmuş, ona yabancılaşmış olan burjuva zihniyetli orta sınıf insanlar
Sırrı Bey’e bakıp saklıdan kapalıya hayıflanacaklardır. Onun anlattığı hikmet ile espriyi birleştiren fıkraların, şiirlerin, türkülerin ne kadar yabancısı olduklarını, neleri kaybettiklerini göreceklerdir. Tıpkı bunun üzere, son evrelerde metropol hayâtlarına dâhil olmuş
muhafazakâr refleksleri canlı olmakla birlikte kültürlenmeleri zayıf yeni orta sınıfların
da bu aynada kendi sakâletlerini görmeleri beklenir. Ancak doğrusu çok ümitvâr değilim.
İnsanlar Sırrı Süreyyâ’da sakâletlerini değil telâfîlerini bulacaklardır.
Yeni Türkiye’nin mottosu olan yerlilik ve ulusallık problemini dikkatli bir formda işlemek gerekiyor. Benim nazarımda
yerlilik hep ulusallığı önceler.
Bunu unutmamak gerekir. Yerliliğini koruma edemeyen bir ulusallık kabuklaşır; şiddeti merkeze koyan mafyoz bir kabadayılaşmakta takılı kalır. Millîliğimizi zevk ve neş’e ile terbiye edilip sindirilmiş bir yerliliğin dışında tartışmak beyhudedir.
Bu dünyâdan bir Sırrı Süreyyâ geçti. Menzili mübârek olsun…
