Bazen insan kendini kendinden kurtaracak bir şeyler ararken bir sinemaya rastlar. Seyreder; seyrederken dağınık duran, dağınık durduğu için zihni ve kalbi yoran karmaşadan yavaş yavaş azat olduğunu hisseder.

Her gün sinema izleyenlerden değilim. En sık rutinim haftada birdir. Ki çok hoş bir sinema izlemişsem haftalarca sinema izlemem.

Dizi sinemaları sinemadan saymıyorum. Onlar benim için daha fazla… Neyse o cümleyi tamamlayıp bu yazının tadını kaçırmayayım.

Şiire dair şiir üzere bir sinema izledim: Paterson.

ABD’nin Paterson kentinde, 23 Paterson sınırında şoförlük yapan ve soyadı da Paterson olan genç bir adam ile hayat arkadaşı Laura’nın bir haftasını anlatıyor sinema. Her gün birebir sıradanlıkta ve tıpkı durağanlıkta. Durağanlık deyince can sıkıcı bir hâl gelmesin aklınıza.

Film, her gün birebir yollarda direksiyon sallayan sürücünün rutinin içinden şiirine damıttığı telaşsız bir anı temrin ettiriyor izleyicisine. Can sıkıcı değil, tam bilakis hayatının manasını şiirde bulmuş olan sürücünün, şiirine söz kelime mısra örüşüne şahit olduğumuz, şairin vaktinin akışına eşlik ettiğimiz bir yekparelik kelam konusu.

Film boyunca şiir yazmaya ceht etmiş otobüs sürücüsü ile eşinin bir haftasını gün gün izliyoruz. Pazartesi günü, sabah karısının “Bu gece hayalimde ikiz gördüm.” diye hayalini anlatışı ile başlıyor. Duşun tesiriyle mi bilinmez, Paterson her gün her yaştan ikizler görüyor bir hafta boyunca.

Şoför gündelik hayatın durağan ritminden şiir inşa ediyor dedim ya…

Bu manada Güney Kore sineması Poetry ile tıpkı iklimin eseri. Ne ki Güney Kore sinemasında yaşlı bayanın hayatın içinde mısra örüşünün şiirselliği ile torunun sergilediği şiddet seyircide vakit zaman katlanılması güç bir tansiyon inşa ediyordu. Paterson’da ise tansiyon bile kendi durağanlığı ve kabulü içinde, öteki bir sinemada pek rastlanmayacak bir sükût ve sükûn iklimine sahip.

Şiir yazan sürücü ile meskende siyah beyaz dizaynlar yapan, dikiş diken, kıyafet, perde boyayan, görsel tasarım konusundaki argümanını yaşadığı yere dahil eden, kermes için bile siyah beyaz desenli top kekler yapıp satan karısı Laura’nın hayatı, üzerinde uzun uzun konuşulacak -spoiler vermemek için sinemanın en can alıcı kısımlarını yazamıyorum- bir zenginliğe ve dinginliğe sahip.

Mesela şöyle bir sohbet konusu değişik olurdu: Cep telefonu taşımayan, internet aleminde neler olduğuna dair hiçbir bilgisi olmayan ve buna muhtaçlık hissetmeyen şair otobüs sürücüsü ve bir hafta boyunca neredeyse konuttan hiç çıkmayan lakin internetten alış-veriş yapan, her gün yeni bir siyah-beyaz nesne tasarımı ile eşini bekleyen ve direksiyon sallamış adama köpeği dışarda gezdirme işini “kilitleyen” bayanın eş olarak birbirlerine uygunluğu üzerine konuşmak…

II-

Paterson sinemasını izledikten sonra, bir İsmet Özel şiiri dinleyerek kapatmak istedim zihnimdeki açık belgeleri. İsmet Özel şiirini, İsmet Özel’in sesinden dinleyerek şiir ülkesinde geçirilecek birkaç dakika ile şiir cumhuriyetinin o yalnız vatandaşlarıyla bir süre birlikte yürümek istedim.

İnsan birlikte yürümek ister. Bedenen ve ruhen. Bütün o meclisler bir histen nasiplenmek, bir his eşliğinde yol almak içindir. İnsan, yalnızlığı Cennet’ten yeryüzüne düşerken atası Adem’in hüznünde tatmış, sonra birebir onun üzere birlikte düştüğü, birlikte yükseleceği dostu aramıştır.

Her şey çifttir. Oluklar çifttir, kanatlar çift, ayaklar çifttir, eller çift. Gözler çifttir, işitecek kulaklar çift. Kokuyu duyacak burnun delikleri çifttir. Gönül tektir lakin.

Beş duyunun neferleri ve uzuvları iki olacak iken tek oldu mu tek el, tek ayak, tek göz ya da o tekten de yoksunluk… Gönül işte bütün yokların yerini tutmak için bekler. Dışardaki yokluğu içerde sağaltmak için bekler gönül. Dış dünyanın dataları azaldıkça iç alemin sonlarını genişletmek için bekler gönül.

Fakat bazen gönül dahi kendi sesini duyamaz olur. İçinde birikeni yoluna koyamayınca kendinden kendine varan yolu kesmiş olur. Yolu düzenleyecek olan nedir? Hangi ağacı, ne vakit keseceğimizi bize söyleyecek olan kimdir?

İsmet Özel’in Yusuf Masalı, “Münacaat” ile başlar. Birinci okuyuşta sırrını sızdırmaz şiir. Hatta şairin sesine yabancı olanlara ve dahi sızının lisanına yaban olanlara “Bu şiir mi!” bile dedirtir. Lakin inatla okumanız gerekir. Sonra, şairin sesinden dinleyip üzerinden bir vakit geçtikten sonra kendi sesinizi, kendi sızınıza yoldaş ederek bağıra bağıra okumanız gerekir. Şifa niyetine, yakarış niyetine, sesi sese, kelamı kelama yoldaş edip içinizi bir hâle yola koymak için…

(Şimdi tekrar ne yapsam dedirtme bana yarabbi

taşınacak suyu göster, kırılacak odunu

kaldı bu silinmez yaşamak hatası üzerimde

bileyim hangi suyun sakasıyım ya rabbelalemin

tütmesi gereken ocak nerde?)

Kimisi zaruret ölçüsü vücudunu doyurur kimisi zaruret ölçüsü dahi ruhunu doyur(A)maz. Bir ruhu var mıdır, onu dahi fark etmez. “Psikolojim bozuldu!” diye gezdirir vücudunu oradan oraya.

Bozulan psikoloji, makinelerin dünyasına aittir. Bozuldu ise tamir görebilir, tamir göremiyorsa yenisi ile değiştirilir. O vakit “performans öznesi”, vücudunu parantez içine alıp toplumsal medya duraklarında kendisi için inşa ettiği yeni bir ben ile dolaşmaya başlar.

Ama ruhu ile yaşayanlar, nerede olurlarsa olsunlar hep kendilerine yoldaş ararlar. Bir toplumsal medya kanalında bile. İsmet Özel’in kendi sesinden dinlenen “Münacaat”ın altına yazılan yorumlar, Şiir Cumhuriyeti diye bir yer olduğunu ve Şiir Cumhuriyeti’nin vatandaşlarının yalnızlığını çok düzgün söz ediyor. Sizin için birkaç yorum seçtim:

“Buraya yorum yazan insanları toplum içinde nasıl bulabilirim? Nerede bu naif beşerler? Nerede bu hoş hisleri halâ böylesine nahoş bir dünyada taşıyabilenler? Eminim her biriniz benim üzere naif görünmekten çekinen, tahminen de hiç varsayım edilmeyen şahıslarsınız, bu yüzden bulamıyoruz birbirimizi, fakat sizi buralarda görmek de hoş, seviyorum hepinizi ve uygun ki varsınız…”

“Bu şiiri çok seven bireyler için mahalle inşa edeceğim. Yalnızca bu şiire dair kendini kanıtlayanların mahallesi olacak. Büsbütün dünyadan uzak. Fakat dünyanın merkezinde.”

“Çok geç dinledim hem de çok geç. Hayatımda çok fazla şiir okudum dinledim fakat İsmet Özel ‘i hiç merak edip ne kitabını aldım nede diğer bir şey. Şiir dinlerken bir anda kendi kendine çalmaya başladı ve dinleyiverdim. İkinciye bir daha açıp dinledim ve gecenin 2’sinde yere çöküp ağlamaya başladım ve bu vakte kadar bu hiç başıma gelmemişti ne vakit açıp dinlesem sigara farklı ben başka yanıyorum. Ve sahiden gencim, almıyor canımı.”

Şimdi bütün bu yorumlardan çok hoş sinema olmaz mı?

Film olur mu olmaz mı bilmiyorum lakin ben Paterson sinemasını, yazmakta olduğum hikayeye dahil ettim. Herkes Kendi Sandığında Saklı’nın ikinci hikayesine.

Bendeniz bu yazıyı aylar evvel yazmıştım. Yayınlamak için uygun bir vakit bulamadım. Vav Tv’de Millet Kıraathanesi’nde bedelli şair Mustafa Akar Bey’in konuğu olduğumda bir vesile ile Paterson sinemasından bahsettim. Okumuş olduğunuz yazıyı yazdığımı ancak yayınlamadığımı söyledim. Programı izleyen bedelli okuyucularım “O yazı nasıldı, sinemanın ismi neydi” diye sordu merakla. “Vardır bir vakti, gelince yayınlarım” dedim.

Zamanı gelmiş. Herkes Kendi Sandığında Gizli kitabındaki “Zamanın Bir Yerinde Benimle Evlenir misin?” hikayesini okuduktan sonra Vav Tv’deki söyleşiye atıfta bulunarak “Artık o yazıyı yayınlasanız” diyen okuyucularımı bu kere yanıtsız bırakmak istemedim.

Hâl ve vaziyet bu türlü. Bu yazı da bir yazının yazılma kıssası olarak geçsin kayıtlara.