Hayatımda çok az seyahat için bu heyecanı duymuşumdur. Eminim, perşembe sabahı “Akdeniz” isimli Türk Hava Yolları (THY) uçağı İstanbul’dan havalanırken, Kıbrıs ve Lübnan üzerinden süzülerek nihayet -tam 13 yıl sonra- Şam’a inerken, bu hissiyatı paylaşanlar hiç de az değildi. Uçağımızdaki Suriyeli yolcuların içten coşkusu, daima bir ağızdan söyledikleri ezgiler, döktükleri gözyaşları, aprona iner inmez yaptıkları şükür secdeleri bunu gösteriyordu esasen. Lisana kolay, ortalarında kimileri memleketlerini birinci sefer görecekti. Kimileri, Baas rejiminin keyfî yasakları sebebiyle onlarca yıldır ülkelerinden başkaydı. Uçakta, sadece bu birinci seferi kaçırmamak için ta Amerika’dan gelenler bile vardı. Şam’a kavuştukları anda izhar ettikleri hesapsız sevinci görmeye bedeldi doğrusu.

Yolculuk sırasında Lübnan semaları kapalıydı, lakin ülkeye ismini ve hâkim rengini veren bembeyaz dağların karlı tepeleri bulutların ortasından seçiliyordu. Nihayet Suriye hava alanına girdiğimizde bulutlar dağıldı ve Kasyûn Dağı’ndan itibaren Şam’ı seyrederek havaalanına iniş yaptık.

Uluslararası Şam Havaalanı’na gerçek alçalırken, kentin bilhassa dış semtlerindeki vahim yıkım, bütün çıplaklığıyla görülüyordu. İran takviyeli Beşşâr Esed idaresinin kendi halkının üzerine varil bombaları yağdırdığı Dûma, Harasta ve öteki semtler, üst üste şiddetli zelzeleler geçirmiş bir afet bölgesini andırıyordu. Birebir yıkım Yermûk ve Haceru’l-Esved’le civarında da gözlemleniyordu. İsrail işgali sebebiyle vatanlarını terk etmek zorunda kalan Filistinlilerin oluşturduğu bir mülteci kampıydı Yermûk. Ve Filistinliler, burada Esed rejimi tarafından aylarca kuşatılmış ve hatta açlıktan ölmüştü. Baas, “İsrail’e karşı direniş ekseni” idi sorsanız…

Şam’ı havadan izlerken dikkat çeken bir öteki nokta, kentin verimli yerlerinin ve yeşil alanlarının genişliğiydi. Savaşa ve yıkıma karşın, Şam’ın o mümbit toprakları insanoğluna umut vaat etmeyi sürdürüyordu. İslâm tarihi boyunca bütün seyyahların “batının cenneti” ismini verdikleri Gûta -ki “doğunun cenneti” de Semerkand’dı- bağrındaki onca acıyla birlikte, rahmetini kuşanmıştı. Suriye karanlık bir periyodu geride bırakırken, taşı-toprağı da kendisini aydınlık bir geleceğin getireceği iyi muştulara hazırlamış üzereydi.

Sıklıkla vurguluyorum: 2011’den itibaren yaşananlar, sebep olduğu çok boyutlu insanî krizlerin yanı sıra, muhayyilemize ve hafızamıza büyük darbe vurdu. İçinde Suriye’nin de yer aldığı Bilâdüşşâm coğrafyası, Türkiye’de yaşayan sıradan beşerler için yalnızca mülteci sıkıntısını, siyasî polemikleri ve iç tansiyonu çağrıştıran bir noktaya indirgendi. İslâm dünyasının en derin ilmî, manevî ve tarihî havzalarından biri olan Suriye, mülteci parantezine sıkıştırıldı, ötelendi, ufkumuzdan dışlandı. Artık bu değerli komşumuzla bağlantı ve ulaşım imkânları süratli bir biçimde geliştirilirken, bu durum, Suriye’yi aslî ve gerçek hüviyetiyle tanıma noktasında elmas bedelinde bir fırsat.

THY’nin İstanbul-Şam seferlerini tekrar başlatması, Türkiye’nin Suriye sahnesindeki görünürlüğünü artıran ögelerden biri elbet. Baas’ın devrilmesi sürecinde üstlenilen faal rol ve verilen açık dayanak esasen malum. Suriye’de istikrar yerleşirken ve taşlar yavaş yavaş yerine otururken, yeni idarenin en büyük imtihanlarından birinin, Arap dünyasıyla Türkiye ortasında bir istikrar kurmak ve bu dengeyi muhafazaya çalışmak olacağı anlaşılıyor. Çünkü Katar’la aslında yarışmakta olan Suudi Arabistan ve Mısır’ın başını çektiği Arap Birliği, Suriye’de politik arenayı domine etmek için alana inmiş görünüyor. Şam Havaalanı, art geriye Katar ve Suudi Arabistan kargo uçaklarını ağırlıyor. Riyad, Kahire ve Abu Dabi, Şam’da yaşananları çok yakından izleyerek, kendi ajandaları çerçevesinde bol seçenekli yol haritaları oluşturuyor.

Her açıdan harabeye dönmüş bir ülkenin yine imarı sırasında açılacak kapıların ve yakalanacak fırsatların dünya çapında iştahları kabarttığı bir atmosferde, Türkiye çizgisini müdafaayı sürdürüyor: Suriye’yi bir eyalet yahut vilayet formunda algılamak yerine, müstakil varlığı ve yükü bulunan çok pahalı bir komşu olarak görüyor. Suriye’nin refah ve istikrarını, kendisininkiyle bir tutuyor. Bütün deneyim ve imkânlarıyla Suriye’nin yanı başında olmaya devam ederken, Şam’ın yeni idaresini dışarıdan yönlendirmek yahut baskılamak üzere negatif hallerden da basiretli biçimde uzak duruyor.