2025 yılı Üç Aylar ve kandil günleri Diyanet İşleri Başkanlığı’nın takvimine nazaran şu biçimde düzenlenmiştir;

Üç Aylar Başlangıcı (Recep Ayının Birinci Günü): 1 Ocak 2025 Çarşamba

Regaip Kandili: 2 Ocak 2025 Perşembe

Miraç Kandili: 26 Ocak 2025 Pazar

Berat Kandili: 13 Şubat 2025 Perşembe

Ramazan Ayı başlangıcı: 1 Mart 2025 Cumartesi

Kadir Gecesi: 26 Mart 2025 Çarşamba

Ramazan ayı; ay takvimine nazaran dokuzuncu ayın ismidir. İslam dini Ramazan ayına büyük bir değer vermiştir. Ramazan ayına “on bir ayın sultanı” denilmiştir.

Ramazan sözcük olarak “yaz sonunda yağıp yeryüzünü tozlardan temizleyen yağmur” manasında “er-ramza” sözünden almıştır. Yağmur yeryüzünü nasıl temizleyip yıkarsa Ramazan ayı da müminlerin günahlarını öylece temizleyip yok eder.1

Yüce Rabbimiz Kur’anı Kerimde Ramazan ayını şöyle açıklıyor.

شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلاَ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُواْ اللّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ

“Ramazan ayı; insanlara yol gösterici doğrunun ve doğruyu eğriden ayırmanın açık kanıtları olarak Kuran’ı Kerim’in indirildiği aydır. Sizden her kim bu aya erişirse onu oruçlu geçirsin.”2

Kuran’da “Haram aylar“ olarak bilinen Araplarca hürmet edilen dört haram ayın (Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Recep) bir ayrıcalığı vardı. Lakin Ramazan ayını pahalı ve ayrıcalıklı kılan birçok tarafı vardı bunlar;

Ramazan, oruç ayıdır.

Ramazan, Kur’an ayıdır.

Ramazan, takva ayıdır.

Ramazan, Allah’ı yüceltme ayıdır.

Ramazan, şükür ayıdır.

Ramazan, doğruyu bulma ayıdır.

Ramazan, tövbe ayıdır.

Ramazan itikaf ayıdır.

Ramazan, bin aydan daha iyi olan Kadir gecesini içinde saklayan mübarek bir aydır.3

“Ramazan ayı o denli bir aydır ki; evveli rahmet, ortası mağfirete sonu cehennem ateşinden azattır.”4

Oruç lugatta; nefsi meylettiği şeylerden alıkoymak yani kendini tutmak demektir. Dinimizdeki manası ise, nefsin belirli başlı istekleri olan yeme, içme ve cinsel münasebetten bütün gün kendini tutmak demektir.

Kuran’ı Kerimde Rabbimiz;

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

“Ey iman edenler! Oruç, sizden evvelki ümmetlere farz kılındığı üzere size de farz kılındı.”5

Bu ayet ile birlikte Rabbimiz hal ve müddet farklı olsa da oruç ibadetinin geçmiş ümmetlerde de farz kılınmış bir ibadet olduğunu bildiriyor. Kazandırdığı birçok mükâfatına karşın oruç ibadeti insan nefsine en ağır gelen ilahi bir buyruktur.

Orucun ibadetinin farz kılınmasının hikmeti; Allah’ın buyruğuna boyun eğmek ile birlikte, kulluk zevkini tatmak, ruhu, riya ve gösteriş üzere hastalıklarından arındırarak kendini Allah’ın müdafaasına teslim etmek için nefis ile çaba etmektir.

Hz. Peygamber orucun da insan davranışlarını etkileyen ve düzenleyen istikametlerine de işaret eder. Oruç ibadetinin mükâfatını Allah’ın vereceğini, birinin oruç tuttuğu vakit berbat kelam söylememesini, biri kendisine çatar ise ona ‘ben oruçluyum” demesini, oruç ağız kokusunun Allah katında misk kokusundan daha hoş olacağını ve oruçlunun rahatlayacağı iki sevinç olduğunu; birisi iftar ettiği vakit başkasının ise orucun sevabıyla Rabbine kavuştuğu an olduğunu Peygamberimiz (sas) bize bildirmiştir.6

Oruçla ilgili bu hadiste Peygamberimiz dört konuya değiniyor. Birinci olarak; orucun mükâfatına, ikinci olarak oruçlu bir mümin, kendisine sataşıldığın da ne yapması gerektiğine, üçüncü olarak; oruçlunun midesinin boşalmasından ötürü ağzının kokacağı bildiriliyor. Hâlbuki dinimiz ağız kokusuna çok değer vermektedir. Ancak oruçlu iken, ağız kokusu, Allah katında misk kokusundan daha hoş koktuğunu anlatıyor. Son olarak ise; iftar etmenin mutluluğundan, bundan daha büyük bir mutluluğunda ahirette Rabbimize kavuşacağımız an olduğu anlatılıyor.

Hadiste; orucun kalkan olduğu, nasıl ki savaşta askerleri ok yahut kılıç darbelerinden koruyor ise oruçta insanı; nefsi istek ve dileklerden, dünyevi işlerden, şeytanın vesveselerinden öylece korur. Burada oruçluya yakışan aç olmasına karşın yüzündeki tebessümü, tatlı lisanı ile insanlara hitap etmeyi, gönül kırmamayı, sevgi ve merhamet üzere hislerle Ramazan ayını geçirmesi hedeflenmiştir.

Orucun öteki ibadetlerden farklı olan bir istikameti ise; orucun yalnızca Allah isteği için yapılan bir ibadet olmasıdır. Yani; oruçlu bildirmediği halde, dışarıdan hiç kimsenin bilemeyeceği, riya ve gösterişten uzak bir ibadet olmasıdır.

5 Bakara, 2/183

6 Buhari, Savm, 9

Çünkü orucun öteki ibadetler üzere görünür bir hali yoktur. “İnsanın oruç dışında her ameli kendisi içindir. Oruç benim içindir ve mükafatını ben vereceğim.”7

İmam-ı Gazali orucun üç derece olduğunu söylüyor. Birbiri arkasına gizlenmiş üç perde derecelerin birincisi; yemekten, içmekten ve cinsi münasebetten uzak durmaktır. Buna “avam orucu denir. İkinci derece ise; “havasın orucu” dur. Kulak, lisan, göz, el, ayak ve azaları günahlardan uzak tutmak demektir. Bu orucun kalbe etkisi büyüktür. Üçüncü derece ise, “ahassu’l havasın” orucudur. Kalbi, dünyevi fikirlerden büsbütün arındırıp, Allahtan öbür her şeyi kalpten uzaklaştırmaktır.8 İşte feyzin ve rahmetin döküldüğü yer burasıdır.

Oruç; yalnızca sahura kalkıp, sahur yemeği yiyerek akşam ezanı okuyuncaya kadar aç kalma halinde anlaşıldığında bu, açlık hareketi olarak yorumlanacak bir iştir. Hâlbuki oruç, aç kalma hareketi değildir. İnsanın midesine hâkim olduğu üzere hudutlarını de hakim olması gereken bir ibadet kelam bahsidir. Gözüne, lisanına hâkim olması gereken bir ibadettir oruç. Bunlarla bir arada oruç alemine girmiş oluyoruz. Aksi takdirde oruç, bir alem Müslüman diğer bir alem olur ki ona da Allah oruç için vadettiği sevabı vadetmemiş olur.

Allah Resulü (sas) bir gün ashabıyla oturuyordu. Kıyamet günü amellerine gelince şöyle buyurdu.

-Kıyamet günü bir çok kimse Tehame (büyük bir dağ ismi) kadar sevapla gelir. Ancak Allah onun bütün amellerini boşa çıkartır.

Sahabeden biri bu kavmi nasıl tanıyacağız diye sorduğunda Peygamberimiz (sas) şöyle buyurur.

-Onlar oruç meblağ, namaz kılarlar lakin kendilerine haramdan bir şey teklif edildiği vakit Allahtan korkmadan haram işlerler. İşte Allah onların amellerini kabul etmez.

“Yalanı ve palavraya nazaran hareket etmeyi terk etmeyenin yemeği, içmeyi bırakmasına Allah’ın muhtaçlığı yoktur.”