İslam kültüründe adeta günahlardan arınma, makus huyları terk etme ve hem maddi hem de manevi istikametten sevap kazanma olarak yer edinen ramazan ayında yapılan ibadetler ya da tutulan oruçlar kadar bilinçlenmek ve hakikat olanı uygulamak da gerekmektedir. On bir ayın sultanı Ramazan ayına son bir hafta kaldı. Manevi havasıyla gönüllere ferahlık veren, tutulan oruçlarla nimetlerin pahasını anladığımız, yardımlaşmanın ve kardeşliğin değerini daha fazla hissettiğimiz Ramazan ayı kapımızı çalmak üzere. Bu mübarek ayı en hoş halde nasıl kıymetlendirebiliriz? Ramazan ayının kıymeti nedir? Ramazan ile ilgili ayet ve hadisler nelerdir? Oruç tutmanın yararları nedir? İşte bütün ayrıntılar…

Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayımlanan 2025 dini takvimiyle birlikte Ramazan ayının başlangıç tarihi muhakkak oldu. Buna nazaran; 2025 Ramazan ayının birinci günü Mart ayına denk geliyor. Ramazan ayı bu sene 1 Mart’ta başlayacak.

Rabbimizin kelamıyla, Allah Rasulü’nün kelamlarıyla bizlere apaçık bir halde bildirilmiştir.

‘Ramazan ayı içerisinde beşerler için hidayet rehberi, doğruyu gösteren apaçık evrakları kapsayan ve hak ile batılı birbirinden ayıran kitap olarak Kur’an’ın indirilmiş olduğu aydır. Sizden kim bu aya erişirse onda oruç tutsun. Kim de hasta ya da seyahatte olursa tutamadığı günlerin sayısınca öbür günlerde meblağ. Allah sizin için kolaylık ister, zorluk istemez…’’ Ve oruç, bizden evvelki ümmetlere de farz kılınmıştır.

Nisâ Sûresi

Bir mü’minin bir mü’mini öldürmesi olacak şey değildir. Lakin kazara olması diğer. Kim bir mü’mini ezkaza öldürürse, bir mü’min köleyi azad etmesi ve bağışlamadıkları sürece ailesine diyet ödemesi gerekir. (Öldürülen kimse) mü’min olur ve düşmanınız olan bir topluluktan bulunursa, mü’min bir köle azad etmek gerekir. Şayet sizinle kendileri ortasında antlaşma bulunan bir topluluktan ise ailesine verilecek bir diyet ve mü’min bir köle azad etmek gerekir. Bunlara imkân bulamayanın, Allah tarafından tövbesinin kabulü için iki ay ard arda oruç tutması gerekir. Allah, hakkıyla bilendir, karar ve hikmet sahibidir. (Nisâ Müddeti 92)

Mâide Sûresi

Allah, boş bulunarak ettiğiniz yeminlerle sizi sorumlu tutmaz. Lakin bile bile yaptığınız yeminlerle sizi sorumlu meblağ. Bu durumda yeminin keffareti, ailenize yedirdiğinizin orta hâllisinden on fakiri doyurmak, veyahut onları giydirmek ya da bir köle azat etmektir. Kim (bu imkânı) bulamazsa, onun keffareti üç gün oruç tutmaktır. İşte yemin ettiğiniz vakit yeminlerinizin keffareti budur. Yeminlerinizi tutun. Allah, size âyetlerini işte bu türlü açıklıyor ki şükredesiniz. (Mâide Mühleti 89)

Ey iman edenler! İhramlı iken (karada) av hayvanı öldürmeyin. Kim (ihramlı iken) onu taammüden öldürürse (kendisine) bir ceza vardır. (Bu ceza), Kâ’be’ye ulaştırılmak üzere, öldürdüğünün dengi olup, içinizden iki âdil kimsenin takdir edeceği bir kurbanlık hayvan; yahut fakirleri yedirmek suretiyle keffaret; veya onun dengi oruç tutmaktır. (Bu) yaptığı işin berbat sonucunu tatması içindir. Allah, geçmiştekileri affetmiştir. Ama kim bir daha bu türlü yaparsa, Allah ondan intikam alır. Allah, mutlak güç sahibidir, intikam sahibidir. (Mâide Müddeti 95)

Tevbe Sûresi

Bunlar, tövbe edenler, ibâdet edenler, hamdedenler, oruç tutanlar, rükû’ ve secde edenler, uygunluğu emredip berbatlıktan alıkoyanlar ve Allah’ın koyduğu sonları hakkıyla koruyanlardır. Mü’minleri müjdele. (Tevbe Mühleti 112)

Meryem Sûresi

“Ye, iç, gözün aydın olsun. İnsanlardan birini görecek olursan, “Şüphesiz ben Rahmân’a susmayı (oruç) adadım. Bugün hiçbir insan ile konuşmayacağım” de. (Meryem Müddeti 26)

Ahzâb Sûresi

Şüphesiz Müslüman erkeklerle Müslüman bayanlar, mü’min erkeklerle mü’min bayanlar, itaatkâr erkeklerle itaatkâr bayanlar, hakikat erkeklerle hakikat bayanlar, sabreden erkeklerle sabreden bayanlar, Allah’a derinden hürmet duyan erkekler, Allah’a derinden hürmet duyan bayanlar, sadaka veren erkeklerle sadaka veren bayanlar, oruç tutan erkeklerle oruç tutan bayanlar, namuslarını koruyan erkeklerle namuslarını koruyan bayanlar, Allah’ı çokça anan erkeklerle çokça anan bayanlar var ya, işte onlar için Allah bağışlanma ve büyük bir mükâfat hazırlamıştır. (Ahzâb Mühleti 35)

Mücâdele Sûresi

Kim (köle azat etme imkânı) bulamazsa, eşine dokunmadan evvel ard arda iki ay oruç tutmalıdır. Kimin de buna gücü yetmezse altmış yoksulu doyurmalıdır. Bunlar, Allah’a ve Resûlüne hakkıyla iman edesiniz, diyedir. İşte bunlar Allah’ın hudutlarıdır. Kâfirler için elem dolu bir azap vardır. (Mücâdele Mühleti 4)

Tahrim Sûresi

Eğer o sizi boşarsa, Rabbi ona, sizden daha iyi, Müslüman, inanan, sebatla itaat eden, tövbe eden, ibadet eden, oruç tutan, dul ve bakire eşler verebilir. (Tahrim Mühleti 5)

Kadir Sûresi

Biz onu (Kur’an’ı) Kadir gecesinde indirdik. Kadir gecesinin ne olduğunu sen bilir misin? Kadir gecesi, bin aydan güzeldir. O gecede, Rablerinin müsaadesiyle melekler ve Ruh (Cebrail), her iş için iner dururlar. O gece, iyilik doludur. Ta fecrin doğuşuna kadar. (Kadir Müddeti 1-5)

“Oruçlunun rahatlayacağı iki sevinç anı vardır; birisi iftar ettiği vakit, başkası de orucunun sevabıyla Rabbine kavuştuğu andır.” (Buhari, Savm 9; Müslim, Sıyam 163)

“Kim faziletine inanarak ve karşılığını Allah’ tan bekleyerek orucunu tutarsa geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhari, İman 28, Savm 6)

“Ramazan ayı girdiğinde cennet kapıları açılır, cehennem kapıları kapanır ve şeytanlar bağlanır.” (Buhari, Savm 5)

“Ramazan ayında yapılan umre tam bir hac sayılır, veyahut da benimle birlikte yapılmış bir haccın yerini meblağ.” (Buhari, Umre 4)

“Kim bir oruçluyu iftar ettirirse oruçlu kadar sevap kazanır. Oruçlunun sevabından da hiçbir şey eksilmez.” (Tirmizi, Savm 82)

“Ramazan orucu farz, teravih namazı ise sünnettir. Bu ayda oruç tutup, gecelerini de ibadetle geçirenin günahları affolur.” (Nesai)

“Ey iman edenler! Sizden evvelkilere yazıldığı üzere, oruç size de yazıldı (farz kılındı). Umulur ki sakınırsınız.” (Bakara Mühleti, 183. Ayet)

“Oruç tutanın uykusu ibadet, susması tesbih, ameli kabul ve duası müstecab olur.” (Resulullah s.a.v)

“Eğer sorulsa ki, neden ramazan ayının orucu bundan az yahut fazla farz kılınmadı? Şöyle karşılık verilir: Zira bu, zayıf ve güçlünün gücünün yettiği bir ölçüdür.” (İmam İstek a.s)

“Allah isteği için bir gün oruç tutan kimseyi Allah Teala bu bir günlük oruç sebebiyle cehennem ateşinden yetmiş yıl uzak meblağ.” (Buhari, Cihad 36; Müslim, Sıyam 167- 168)

Gözlerini haramdan koru.

Dünyalıklardan uzak dur.

Allah’a tövbeni çoğalt.

İyiliği yapmaya çalış, berbatlıktan uzak dur.

Günahlarının affı için Allah’a ümidini canlı tut.

Bütün günahlarının bağışı için yalvar.

İyi ameller edinmek için motivasyonunu yüksek tut.

Enes’den (r.a.) rivayet edildiğine nazaran Resûlullah şöyle buyurdu:

“Sahur yapınız, çünkü sahurda bolluk-bereket vardır.” (Buhârî, Savm 20; Müslim, Sıyâm 45)

Zeyd İbni Sâbit (r.a.) dedi ki: Biz Resûlullah ile birlikte sahur yemeği yedik sonra da sabah namazını kıldık.

Sahur yemeği ile sabah namazı ortasında ne kadar vakit geçti? diye soruldu. “Elli âyet okuyacak kadar” yanıtını verdi. (Buhârî, Savm 19; Müslim, Sıyâm 47)

İbni Ömer (r.a.) dedi ki, Resûlullah’ın iki müezzini vardı: Bilâl ve İbni Ümmü Mektûm. Resûlullah şöyle buyurdu:

“Bilâl geceleyin erkence ezan okur. Siz İbni Ümmü Mektûm ezan okuyuncaya kadar yiyip içiniz.”

İbni Ömer, “Bu ikisinin ortasındaki vakit, biri inip başkası çıkıncaya kadar geçen vakitten ibaretti” demiştir. (Buhârî, Ezân 11, 13, Şehâdât 11, Savm 17)

İftar vermenin sevabı nedir?

Zeyd İbni Hâlid el-Cühenî’den (r.a.) rivayet edildiğine nazaran Nebî şöyle buyurdu:

“Kim bir oruçluyu iftar ettirirse, oruçlu kadar sevap kazanır. Oruçlunun sevabından da hiçbir şey eksilmez.” (Tirmizî, Savm 82)

Oruç açmakta tez ediniz

Sehl İbni Sa’d’dan (r.a.) rivayet edildiğine nazaran Resûlullah şöyle buyurdu:

“Oruç açmakta tez ettikleri sürece Müslümanlar hayır üzere yaşarlar.” (Buhârî, Savm 45; Müslim, Sıyâm 48)

Akşam namazından evvel orucu açmak

Ebû Atıyye dedi ki, ben ve Mesruk, Hz. Ayşe’nin yanına gittik. Mesruk ona:

– Muhammed’in ashâbından iki kişi var. İkisi de hayırdan geri kalmıyorlar. Fakat bunlardan biri akşam namazını kılmakta ve oruç açmakta çabuk ediyor, başkası ise hem akşam namazını hem de iftarı geciktiriyor, dedi. Bunun üzerine Ayşe:

– Akşam namazını kılmakta ve oruç açmakta tez eden kimdir? diye sordu.

Mesruk da:

– (İbni Mesut’u kastederek) Abdullah’tır, yanıtını verdi. Bunun üzerine Ayşe:

– Resûlullah da o denli yapardı, dedi. (Müslim, Sıyâm 49-50.)

Oruç açmakta ivedi etmek

Ebû Hüreyre’den (r.a.) rivayet edildiğine nazaran Resûlullah dedi ki:

“Allah Teâlâ şöyle buyurdu: Kullarımın bana en sevgili olanı, oruç açmakta çabuk davranandır.” (Tirmizî, Savm 13)Sahâbeden Selmân İbni Âmir ed-Dabbî’den (r.a.) rivayet edildiğine nazaran Hz. Peygamber şöyle buyurdu:

“Herhangi biriniz iftar etmek istediği vakit orucunu hurma ile açsın. Hurma bulamazsa, su ile iftar etsin. Su paktır.” (Ebû Dâvûd, Savm 21; Tirmizî, Zekât 26, Savm 10.)

Enes (r.a.)dedi ki: Resûlullah akşam namazından evvel bir kaç taze hurma ile orucunu açardı. Taze hurma bulamazsa, kuru bir hurmacıkla iftar ederdi. Kuru hurma da bulamazsa, birkaç yudum su içerek iftar ederdi. (Ebû Dâvûd, Savm 21; Tirmizî, Savm 10)

Ebû Hüreyre’den (r.a.) rivayet edildiğine nazaran Resûlullah şöyle buyurdu:

“Kim Ramazan’ın faziletine inanarak ve sevabını Allah’tan bekleyerek terâvih namazını kılarsa, geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhârî, Îmân 37 ; Müslim, Müsâfirîn 173, 174.)

Peygamber Efendimiz buyurur:

“Allâh Teâlâ Ramazan’da orucu farz kıldı, ben de (terâvîh) namazını sünnet kıldım.” (İbn-i Mâce, Salât, 173)

Kadir Gecesi’ni değerlendirmenin ecri

Ebû Hüreyre’den (r.a.) rivayet edildiğine nazaran Hz. Peygamber şöyle buyurdu:

“Faziletine inanarak ve karşılığını Allah’tan bekleyerek Kadir gecesini pahalandıran kişinin geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhârî, Îmân 25, 27, 28, 35, Savm 6, Terâvih 1, Leyletü’l-kadr 1; Müslim, Müsâfirîn 173-176.)

Kadir Gecesi’ni Ramazan’ın son 7 gecesi arayın

Abdullah İbni Ömer’dan (r.a.) rivayet edildiğine nazaran, bir küme sahâbî, düşlerinde Kadir gecesinin Ramazan’ın son yedi gecesinde olduğunu görmüşler (ve bunu Hz. Peygamber’e bildirmişler)di. Bunun üzerine Resûlullah şöyle buyurdu:

– “Kadir gecesi ile ilgili düşlerinizin, Ramazan’ın son yedi gecesi üzerinde toplandığını görüyorum. O halde Kadir gecesini arayan onu Ramazan’ın son yedi gecesinde arasın!” (Buhârî, Leyletü’l-kadr 2, Ta’bîr 8; Müslim, Sıyâm 205 -206.)

Kadir Gecesi’ni Ramazan’ın son 10 günü arayın

Hz.Ayşe’den rivayet edildiğine nazaran Resûlullah Ramazan ayının son on gününde mescide kapanır ibadete soyunur ve şöyle buyururdu:

“Kadir Gecesi’ni Ramazan’ın son on günü içinde arayınız!” (Buhârî, Leyletü’l-kadr 3; Müslim, Sıyâm 219.)

Kadir Gecesi’ni Ramazan’ın son 10 günü tek gecelerde arayın

Hz. Ayşe’den rivayet edildiğine nazaran Resûlullah şöyle buyurdu:

“Kadir Gecesi’ni Ramazan’ın son on günündeki tek gecelerde arayın!” (Buhârî, Leyletü’l-kadr 3)

Peygamberimizin Ramazan’da son 10 günü

Hz. Ayşe şöyle dedi:

Ramazan ayının son on günü girdiğinde Resûlullah geceleri ihyâ eder, mesken halkını uyandırır, ciddiyetle ibadete soyunur ve eşleriyle ilgiyi keserdi. (Buhârî, Leyletül-kadr 5;)

Kadir Gecesi nasıl dua edilir?

Hz. Ayşe şöyle dedi:

– Ey Allah’ın Resulü! Kadir gecesinin hangi gece olduğunu bilecek olursam, o gece nasıl dua edeyim? diye sordum.

– “Allahım! Sen çok affedicisin, affetmeyi seversin. Beni bağışla! diye dua et” buyurdu. (Tirmizî, Daavât 84.)

Hz. Ayşe’den rivayet edildiğine nazaran Resûlullah, Ramazan’da başka aylardan daha fazla (kulluk yapmaya) çalışırdı. Ramazan’ın son on gününde de Ramazan’ın öteki günlerinden daha fazla ibadet ederdi. (Müslim, İ’tikâf 8. Ayrıyeten bk. Tirmizî, Savm 72;)