Pahalgam saldırısı ve nükleer çatışma riski
22 Nisan 2025’te Hindistan’ın denetimi altındaki Keşmir’in Pahalgam bölgesinde Baisaran Vadisinde turistlere yönelik ölümcül hücum sonrasında Suudi Arabistan’a yaptığı resmi ziyareti yarıda kesip ülkeye dönen Başbakan Narendra Modi Bihar eyaletinin Madbuhani kentindeki bir mitingde saldırıyı konuşurken, birden Hintçeden İngilizceye geçti. Anlaşılan dünyaya İngilizce bir ileti vermek istiyordu. Hakikaten o denli de oldu: “Tüm dünyaya şunu söylüyorum: Hindistan her teröristi ve destekçisini tespit edecek, izleyecek ve cezalandıracaktır. Dünyanın öbür ucuna da gitseler peşlerinden gideceğiz. Bu terör saldırısını gerçekleştirenler ve komployu kuranlar hayal bile edemeyecekleri bir ceza alacaklar.”
Saldırıda 24’ü Hindu, biri Müslüman ve biri de Hristiyan olmak üzere 26 kişi militanlar tarafında öldürülmüştü. Öldürülenler ortasında Hindistan deniz ve hava kuvvetlerinden birer, subay, bir de istihbaratta çalışan şahıslar de vardı.
Bölgede biri Hindular için bir oburu de Museviler için kutsal sayılan mağaralar vardı ve Pahalgam her yaz hareketli bir dini turizm merkezine dönüşürdü.
Saldırıyı önce buyrukta, Hindistan aleyhine silahlı faaliyet gösteren, ‘Leşkeri Tayyibe ‘örgütüne bağlı ‘Direniş Cephesi’ üstlense de 4 gün sonra ‘Direniş Cephesi’nden yapılan açıklamayla hücum ile bir ilgilileri olmadığı duyurulmuştu.
Hindistan, akının ardında Pakistan’ın olduğunu argüman etse de somut bir kanıt ortaya koymamıştı.
Pakistan’ın akınla bir ilgisi olmadığını dillendiren Başbakan Şahbaz Şerif, Hindistan’ın Pakistan’ı olayla ilişkilendirmesini ‘temelsiz suçlamalar’ olarak niteleyip kategorik olarak reddetmiş ve akına ait ‘güvenilir, şeffaf ve tarafsız bir milletlerarası soruşturma’ davetinde bulunmuştu.
İki ülke ortasında aslında 1947’den bu tarafa olağan olmayan, vakit zaman savaşa evrilen, birçok vakit gergin atmosferde yürüyen bağlar tekrar daha da gerginleşti ve bir sefer daha savaşın eşiğine gelip dayandı.
Hindistan hücum sonrasında diplomatik alaka seviyesini daha da düşürürken, birçok Pakistanlı diplomatı ‘persona non grata’ ilan etti, açık tek karayolu hudut kapısını kapattı, Pakistan vatandaşlarına verdiği vizeleri iptal etti ve ülkeden çıkmalarını istedi.
Ama asıl bomba, Hindistan’ın iki ülke ortasında Dünya Bankası arabuluculuğunda 10 yıla yakın müzakereler sonunda 1960 yılında imzalanan ‘İndus Suları Anlaşması’nı askıya aldığını duyurmasıyla patlatılmış oldu.
Oysa, mutabakat 65 yıl boyunca ne savaşlar görmüş ne çatışmalara gerginliklere şahitlik etmiş lakin dokunulmamıştı. Su uzmanları tarafından dünyanın en başarılı su paylaşım mutabakatlarından biri olarak nitelendiriliyordu. Yarım asırdan fazla bir vakit diliminde bitmek bilmeyen krizleri atlatan muahede, her iki ülke için de can damarı olan bir ırmak sisteminin sularının paylaşılmasına imkân sağlıyordu.
Hindistan’ın hücuma reaksiyon bağlamında aldığı önlemlere Pakistan anında misilleme yaptı. Hava alanını Hindistan uçaklarına kapattı, açık tek hudut kapısını kapattı, üçüncü ülkeler aracılığıyla bile olsa ticareti durdurdu. Hindistan diplomatlarını 30 ile sonlandırdı.
Bu önlemler dışında Hindistan’a iki de ültimatom verdi. Öncelikle Hindistan’ın suya dokunmasını ‘savaş sebebi’ olarak niteledi ve de iki ülke ortasındaki meselelerin kendi ortalarında ikili olarak çözülmesini öngören (Pakistan’a dayatan) Şemle mutabakatını askıya alacağını duyurdu.
Pakistan’ın önde gelen siyasi hanedanların birisi olan Butto ailesinin 3. kuşak siyasetçisi ve tıpkı zamanda Pakistan Halk Partisi Eş Lideri Bilavel Butto Zerdari’nin su problemi ile ilgili yaptığı sert açıklama Pakistan’ın bahse yaklaşımını açıkça ortaya koyması noktasında manidardır.
‘İndus Irmağı bizimdir ve bizim kalacaktır. Irmaktan bizim suyumuz akacaktır ya da onların kanı’ Hasebiyle, Hindistan’ın üzerinde anlaşılmış su bölüşümüne dokunması, konvansiyonel sonlarda kalmayacak bir büyük savaşı, nükleer bir su savaşını tetikleme potansiyeli taşımaktadır.
Pakistan ile Hindistan ortasında, vakte vakit savaşa evrilen, sorunun asıl sebebi Keşmir’in belirlenemeyen, ihtilaflı statüsüdür. Keşmir sorunu çözülmeden iki ülkenin münasebetlerini normalleştirmesi de mümkün gözükmemektedir.
Keşmir sorunu Birleşik Krallık’ın Alt Kıtayı terk etmesi esnasında toprakların ‘İki Millet’ teorisi üzerinden Müslümanlar ve Hindular ortasında ‘Bölünmesi’ vaktinde ortaya çıkan fakat bugüne kadar da çözülemeyen bir sıkıntıdır.
‘Bölünme’ vaktinde bünyesinde İngilizlerin Hindistan’daki direkt idaresinin dışında fakat ona bağlı altı yüze yakın beyliğin Pakistan ve Hindistan ortasında bölüşülmesinde, Keşmir’de süreç farklı işlemiş, halkının çoğunluğu Müslüman olmasına karşın idaresi Hindu Mihracenin elinde olan bölge, Mihracenin bölgeyi Hindistan’a ilhakı ile sonu gelmeyen bir çatışmanın içine itilmiştir.
Hindistan sorunu Birleşmiş Milletler’e taşımış, BM sorunun bir halk oylaması (plebisit) ile tahlili için kurul oluşturmuş (UNCIP) fakat Keşmirlilerin kendilerini Pakistan’a mı yoksa Hindistan’a mı bağlanmayı oylayacakları plebisit şimdiye kadar yaptırılamamıştır.
Sorunun çözülememesi iki ülke ortasında daima bir gerginliğin kaynağı olmuş, savaşlar ve atışmalar hiç bitmemiştir.
Gelinen noktada Hindistan sorunun, Şemle Mutabakatı mucibince, ikili müzakerelerle çözülmesini isteyip, üçüncü tarafların arabuluculuğuna sıcak bakmamakta, Pakistan ise BM İnançlı Kurulu kararları uyarınca çözülmesini öncelemektedir.
Mevcut durumda 250 bin kilometrekare kadar bir yüz ölçüme sahip olan Keşmir bölgesi, ikisi de facto (Pakistan ve Hindistan), üçüncüsü ise NPT altında (Çin) üç nükleer güç ortasında paylaşılmış durumdadır. Hasebiyle savaş üzerinden bir tahlil yalnızca bölge için değil tüm dünya için bir kâbus senaryosudur. Her halükârda müzakerelerle tahlil her üç ülke ve dünyanın menfaatine olacaktır.
Pahalgam saldırısı ile birlikte iki ülke tekrar savaşın eşiğine gelmiştir. Bilhassa Pakistan ‘suya dokunmanın savaş sebebi olduğunu en üst seviyeden ilan etmiştir.
Genel manada, Hindistan (Modi Hükümeti olarak da okuyabiliriz) kendisine yönelik akınları kendi gayelerini gerçekleştirmede bir enstrüman olarak kullanmaktadır. Bu saldırısı sonrasında da cezalandırma vesaireden bahsetse de, tahminen de Hindistan ‘İndus Suları Anlaşması’nı askıya alarak emeline ulaşmıştır. Ki esasen son yıllarda su bölüşümünün tekrar müzakere edilmesini dillendirmekte, periyodik olarak yapılması gereken toplantılara katılmamaktaydı. Daha da kıymetlisi Hindistan Ocak 2023’ten bu yana Pakistan’a mutabakatın revize edilmesini sağlamak için görüşmelere başlamak üzere dört defa mektup yazdı ‘tatmin edici bir yanıt alamadı.’
Hindistan, Pahalgam saldırısı üzerinden ‘İndus Suları Anlaşması’nı askıya alarak ileriye yönelik bir atak yapmış oldu. Pakistan karşı atağında suya dokunmayı bir savaş sebebi olarak görse de burada Pakistan’ı savaşa çekme tuzağı bekliyor. Yani savaşı Pakistan başlatmış olacak. Ya da 2023’ten beri karşılık vermediği yine müzakere masasına oturmak durumunda kalacak.
Kanımızca, Hindistan içeriye ileti vermek için, 2019’da olduğu üzere, hudutlu (surgical operations) birtakım operasyonlara girişecektir. Aksi taktirde tam kapsamlı bir savaş ekonomik olarak Pakistan’dan daha çok beş trilyonluk iktisat oluşturma peşindeki Hindistan’a ziyan verecektir. Bu da dolaylı olarak Çin’e de yarayacaktır. Tabiri caizse su atağıyla Hindistan ateş topunu Pakistan’ın eline tutuşturmuştur.
Saldırı sonrasında ‘Ateşkes Hattı’nda iki taraf orduları ortasında sonlu ancak daima çatışmaların meydana geldiğini de zikretmeden geçmeyelim.
Pahalgam saldırısı sonrası Alt Kıta yeni bir tansiyon testinden geçiyor. Ateşli nutuklarla iki taraftan da tehditler yağıyor. Milletlerarası toplumun unutmaması gereken bir husus var. Keşmir üç nükleer komşu ortasında bölüşülmüştür ve Pakistan ile Hindistan ortasında potansiyel bir Nükleer Parlama Noktasıdır. Münasebetiyle sorunun masada çözülmesi herkesin menfaatine olacaktır.
