Duymuşsunuzdur. Dervişe sormuşlar “Allah ile ortan nasıl?” diye. Derviş de karşılık vermiş: “Hep O’nun dediği oluyor, geçinip gidiyoruz.”

Bu karşılığın derinliğini insanlara anlatabilme ihtimalimiz kalmadı çünkü bu yanıtın derinliğini anlayabilecek beşerler değiliz. Niye oluyor bu? Bence şundan: Artistlik ile iştigal etmeden yaptığımız neredeyse hiçbir kalmadı.

Arkadaşlarından biri, Hacda elinde hesap makinesiyle babamın yanına gelip “hesap ettim, bugün itibariyle namazı bırakıyorum ben” diyerek latife yapmış. O geldi aklıma. Şöyle demiş: “Madem Kabe’de kılınan bir vakit namaz bin vakit namaz yerine geçiyor, işte 20 gündür kılıp duruyoruz. Bu saatten sonra hiç namaz kılmasam 30 yıllık namaz biriktirmişim. Namaz benden düşse gerek.”

O latife artık gerçek oldu üzere geliyor bana. Zira nerdeyse hepimiz artık Allah’ı jeton atılınca çalışan bir makine zannediyoruz. Namaz kıl ve karşılığını versin, oruç tut ve karşılığını versin, zekat ver ve karşılığını versin. Dikkat isterim. Allah’ın bunları yapan kuluna karşılık verip onu mükafatlandırması oburdur, bu söylediğim oburdur. Ben ne dediğimi gayetle biliyorum. Aslında sen de benim ne dediğimi gayetle anladın. O yüzden gel devam edelim.

“Allah, sürprizdir Rabbülalemin” diyor dizesinde Ahmet Murat. Keşke bu dizeyi tam şuradan anlasak: Allah’ın Allah oluşu bizi O’na karşı sorumlu kılar, O’nu bize karşı değil. Biz sorumluluğumuzu yerine getirir ve umarız lakin bu umma bir karşılıklı çıkar ilgisine dönüşme temayülüne dönerse Allah’ı “sürpriz” değil de muhasebeci saymaya başlarız.

Bu sebeple arifandan zatlar derler ki “sevabına sakın güvenme lakin sevap işlemeye devam et, zira Allah’ın hangi sevabını göz önünde bulundurup seni cennetine koyacağını bilemezsin.”

Bir de günaha güvenmek var değil mi? Allah’tan umudu kesmek. Arifan burada da diyor ki: “Ulan sen kimsin de Allah’ın seni affetmeyeceğini düşünecek kadar güveniyorsun günahına? Günaha güvenmek kibirdir. Kula düşen günahtan kaçınmaktır. Zira Allah’ın hangi günahını nazar-ı dikkate alıp seni cehenneme atacağından emin olamazsın. Lakin Allah’ın affediciliğinden de umudu kesemezsin.”

“Ummak” dedik o denli ya. Hz. İbrahim, oğlu Hz. İsmail’i kurban etmeye giderken bıçağın oğlunun boynunu kesmeyeceğini umsaydı o bıçak Hz. İsmail’i keser miydi kesmez miydi? Veya Hz. İsmail, babasının kendisine kıyamayıp kesemeyeceğini umsaydı bıçak boynunu keser miydi kesmez miydi?

“Sırlı” üzere duran bu sorularda aslında hiçbir sır yoktur. Kierkegaard’a sorsak Hz. İbrahim ve Hz. İsmail ile ilgili bin tane sırlı öykü anlatacaktır bize. Zira o, “aramanın haşyetiyle” sarhoştur. Hisleri didik dik etmenin zevkiyle sermesttir. “İman, aklın bittiği yerde başlar” dese de aslında günün sonunda her şeyi akla sığdırmaya ve akılla izah etmeye çabalayan bir mustarip, bir çilekeştir o.

Hayır ve hayır. Ortada sır mır yoktur. Teslim olmuş bir babanın oğlunu kurban etmek için çektiği bıçakta ve teslim olmuş bir oğulun kesilsin diye uzattığı uzunluğunda sır yoktur. Hikmet vardır orada. Endişe yoktur, titreme yoktur. Yalnızca teslimiyet vardır.

Cevaba dönelim: Hz. İbrahim bıçağın kesmeyeceğini umarak vursaydı bıçağı, o bıçak Hz. İsmail’in süt üzere boynunu o dakika gövdesinden ayırırdı.

Ummayı merkezileştiren akıl, sonunda Allah’ı jetonlu makine ya da muhasebeci saymaya başlar. Halbuki çok açıktır ki teslim olmayı başaran kalp daima ummadığına kavuşur.

Şimdi ismini unuttum. Büyüklerden biri oğluyla sabah namazına giderken “baksana baba, biz sabah namazına cemaate giderken kentin meskenlerinin ışıkları bile yanmıyor, beşerler sabah namazına kalkmıyor” dediğinde babası yavaşça “keşke bizim konutun lambası da bu sabah yanmasaydı da sen bu lafı etmemiş olsaydın” deyiveriyor.

Dindarlığımızı oburu, öteki, başkası üzerinden tanımlamaktan bıkıp usanmıyoruz. Cenneti “doğal” hakkımız saymaktan usanmıyoruz. Kabalık, kaba softalık, ham yobazlık üretmekten bıkıp usanmıyoruz. Elimizde hesap makinesi, durmadan hesap ediyoruz.

Oysa teslimiyetin başladığı yerde hesap makinesinin kararı kalmaz. Bilmiyoruz. Bir türlü de bilmeye yanaşmıyoruz.

Allah. Eyvallah.