O forumun konuşulmayan saklı gündemi
Hafta sonu Antalya’daydım. Türk hariciyesinin düzenlediği
Antalya Diplomasi Forumu’nda (ADF)
. Bölgesel ve global gelişmeler forumun değerini artırıyordu. Başından sonuna izledim. Çok kalabalıktı. Çok ağırdı.
Birçok devlet başkanı ve dışişleri bakanı toplantıya katılmıştı (Türk iç siyasetinde yaşanan gelişmeler AB’yi forumdan uzak tutmuş olmalı.) En çok ilgi gören yabancı konuklar
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmet Şara
ve
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov
’du. Forumun demeçlere yansıyan, açık,
bir de konuşulmayan, perde ardı gündemi
vardı. Kamuoyuna yansımayan başlıklara odaklandım. Notlarımı aktaracağım.
SURİYE’DE HASSAS DENGE
Suriye konusu malum. Ülke bir yandan İsrail tehdidiyle boğuşuyor. Bir yandan da toprak bütünlüğünü sağlamaya, memleketler arası yaptırımları kaldırmaya, ekonomik olarak toparlanmaya çalışıyor. Şara idaresi bu süreçte hassas davranıyor. Türkiye’nin takviyesi açık. Fakat Körfez ülkelerinin de dayanağını sağlamaya çalışıyor. Bu çok bilinmeyenli denklemde
hedef tüm aktörleri (Körfez ülkeleri, Mısır, Suriye’nin komşuları ve Batı ülkeleri) oyunda tutmak
. Aktörlerin oyun bozucu konum almasını önlemek. Zira ülke kırılgan. Katar da Suriye’ye dayanak veriyor. Lakin ülkenin muhtaçlığı çok. Cumhurbaşkanı Erdoğan-Şara görüşmesine
Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar
’ın katılımı elektirik üzere temel ve acil muhtaçlıkları vurgulaması bakımından değerliydi. Ülkenin yine inşa edilmesi gerekiyor. Bir kaynağım dedi ki “Bölge ülkeleri elini taşın altına koymaya çekiniyor.”
ALİYEV-ŞARA BULUŞMASI NE MANAYA GELİYOR?
Şara ve heyeti bu kaideler altında ADF’ye geldi. Basından uzak durmaya çalıştılar.
Dışişleri Bakanı Şeybani
bir oturumda konuşacaktı, sonra vazgeçti. Lakin forum kapsamında değerli ikili görüşmeler yaptılar. Benim en çok dikkatimi çeken
Aliyev-Şara görüşmesi
oldu.
Malum, Türkiye ve İsrail, Suriye’de askeri gerilim yaşıyor.
ABD Başkanı Trump
, Netanyahu’ya “Makul ol” derken art planda iki ülke askeri ögelerinin karşı karşıya gelmemesi için
çatışmasızlık düzeneği kurulması kararı
alınmıştı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev
tam da bu sırada devreye girdi. Türk ve İsrailli askeri heyetler Bakü’de bir ortaya geldi. Aliyev “Türkiye ile müttefikiz, İsrail de bizim dost ülkemiz” demişti.
İsrail’in Suriye’ye dönük taarruzlarını durdurması, Suriye ile ilgili dertleri varsa bunu Şam’la konuşması gerekiyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan
, İsrail’e Suriye ile ilgili kesin sonlar çizdiği açıklamasında kıymetli bir tabir kullanmıştı. “(Şam) Şayet İsrail’le muhakkak bir mutabakata varmak istiyorsa, bu onların bileceği iş” demişti. Aliyev-Şara görüşmesini bu yüzden önemsedim.
DEAŞ’A KARŞI DÜZENEK KURULUYOR
Suriye’nin istikrarını güçlendirecek, İsrail’in de ülkeye müdahalesini önleyecek değerli bir sistem kuruluyor.
İsmi “Ortak Operasyon Merkezi”. Dışişleri Bakanı Fidan
yakında hayata geçeceğini açıkladı.
Dışişleri Bakan Yardımcısı Nuh Yılmaz
“Yeni bir bölgesel sistem değil, fakat en azından Suriye’nin kapasite oluşturmasına yardım etmeye çalışıyoruz” dedi. Bir öteki deyişle Türkiye, Irak, Suriye, Lübnan ve Ürdün
DEAŞ’a karşı bölgesel koalisyon
kuruyor. Bu merkezin, Suriye’nin talebi üzerine Suriye’deki terör ögelerine karşı istihbarat paylaşımında bulunacağını biliyoruz. Pekala, paydaş ülkelere öbür hangi sorumluluklar düşecek? Bu beş ülke Suriye topraklarında ortak operasyon mu yapacak? Bu bahiste bir açıklama yapılmadı. Bakan Fidan’ın basın toplantısında kelam alabilseydim, soracaktım.
GAZZE’Yİ KİM DENETİM EDECEK: ÇİN VE RUSYA DA İMZALADI
ADF’nin en sıcak gündemlerinden biri Gazze’ydi. Malum, İsrail Gazze’de yeni bir taarruz dalgasına başlıyor.
ABD Başkanı Trump’ın
“gönüllü sürgün” teklifi masada duruyor. Bir ateşkes olacaksa, Gazze’yi kimin denetim edeceği değer taşıyor. Trump’ın planı bu bağlamda belgisiz. ADF’de
İslam İşbirliği Teşkilatı, Arap Ligi Temas Grubu’nun
toplantısı yapıldı. Toplantıdan sonra ortak bildiriye imza atıldı. İmzacı ülkeler ortasında Çin ve Rusya da yer aldı. Bu kıymetlidir. Bildiride Gazze’de sürgün planına karşı çıkıldı,
Gazze’nin Filistin Yönetimi’nin denetimi altına girmesi daveti yapıldı
. Bunu, bir ateşkes olması halinde Gazze’yi Hamas mı yoksa farklı bir aktör mü denetim edecek sorusuna verilen bir cevap olarak okudum.
RUM KESİTİNİ TANIYAN TÜRK DEVLETLERİ MESELESİ
Atina’dan gelen kışkırtıcı açıklamalar,
Kıbrıs Rum Kesimi’nde kurulan Türkiye aykırısı terör örgütü
, Afrika’dan Balkanlara kriz noktaları… Anlatılması gereken çok şey var lakin yerimiz dar. Müsaadenizle son bir bahse değinerek yazıyı bitirelim.
Geçtiğimiz günlerde ikisi Türk Devletleri Teşkilatı üyesi, üç Türk devleti (Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan)
Güney Kıbrıs Rum Kesimi’ni tanıdı
. Bu kararı da bölgeye 12 milyar Avro’luk yatırım yapmaya hazırlanan AB’nin talebi üzerine aldılar. AB’nin bu talebi neden yaptığını biliyoruz.
Rum Bölümü ve Yunanistan, ellerindeki veto kartı nedeniyle Brüksel’de cüsselerinden büyük bir tesire sahipler.
Kıbrıs, Türkiye’nin en hassas olduğu bahislerden biri. Bu yüzden, haklı olarak kamuoyundan reaksiyonlar geldi.
Ankara’da da bu mevzuda rahatsızlık oluştuğunu varsayım edebiliyorum
. Lakin şimdi bir açıklama yapılmadı.
Söz konusu kararı alan
Türk devletleri, Rus ve Çin baskısından telaş ettikleri için AB ile yakın temas kuruyorlar
. Her halde Ruslar Ukrayna cenderesinden çıkarsa, Rus tesirini üzerlerinde çok daha fazla hissedecekleri telaşı taşıyorlar.
Hemen yanıbaşındaki
Ukrayna’yı Rus saldırısından koruyamayan AB’nin
, uzak coğrafyadaki bir güç uğraşına girmesi kelam konusu olamaz. Bu yüzden ilgili devletler yanlış hesap yapıyorlar.
Türk Devletleri Teşkilatı
ve Türk dünyası ile münasebetler Türkiye için stratejiktir.
Umalım ki ilgili ülkeler bu yanılgıyı telafi etsin
. Zira birlikte yürünecek daha çok uzun bir yolumuz var.
