Bugün farklı bir mevzu ve farklı bir yazıya ayırıyorum sütunumu:

Camiler. Mescitlerle ilgili ihmal edilen yahut görülemeyen çok çarpıcı problemlere çarpıcı bir lisanla parmak basan bir yazıyla baş başa bırakıyorum sizleri. MTO’muzun en parlak talebelerinden Mehmet Varıcı hocamızın zihin açan hoş bir yazısını paylaşıyorum. Zihin açıcı okumalar…

***

İslâm’da paklık, sırf fizikî bir arınma değil, tıpkı vakitte ruhun arınması ve ibadet için hazırlık manasına gelir. Ne hikmettir ki, ilmihâl kitapları evvel iman asıllarını ele alır, sonra ibadetleri anlatmaya koyulur ve bu kısmı su ile başlatır. Zira su, sırf bir husus değil, bir ilahi lütuftur; hem vücudun hem de ruhun temizlenme vesilesidir. Düşünelim: Abdestsiz bir namaz nasıl geçersizse, temizlenmemiş bir vicdan da birebir derecede eksik değil midir? Vücudun ve yerin paklığı ibadetin ayrılmaz bir modülü olarak görülmüş, İslâm bu noktada insanın yalnızca iç dünyasını değil, yaşadığı çevreyi de pak tutmasını bir sorumluluk olarak yüklemiştir. Kur’an’da tekraren vurgulanan suyun arındırıcı gücü, aslında hayatın kendisine dair de bir metafor sunar. O hâlde, mescitler bu şuurun yansıdığı en pak, en nizamlı, en titizlikle korunan yerler olmalıdır. Pekala, nitekim o denli mi?

Modern dünya, Müslümanları paklık konusunda eleştiriyor.

Haksız mı? Batı toplumlarında, akademik etraflarda ve seküler dünyada Müslümanların hijyen konusunda gereğince hassas olmadığına dair yaygın bir kanı var. İslâm paklığı emrettiği hâlde, neden kimi Müslüman toplumlar kirli ve sistemsiz manzaralarla anılıyor? Ne acıklıdır ki, sokakların bakımsızlığı, toplu ibadet alanlarının hijyenik olmaması, ortak kullanım alanlarının perişan hâli bu tenkitleri boşa çıkarmayı zorlaştırıyor.

Üstelik, yalnızca kişisel paklık değil, kamuya açık alanların, bilhassa mescitlerin, bu mevzuda en büyük çelişkilerden birini barındırdığı da acı bir gerçek. Meğer, namazdan evvel abdest farz kılınmışsa, ibadet alanlarının paklığı de tıpkı titizlikle ele alınmalı değil midir?

Camilerin durumu ortada. Birçoklarının avlusu, abdesthanesi, tuvaleti ve halıları ne yazık ki bu ilahî titizliği yansıtmaktan uzak. Birtakım mescitlerde, abdesthanelere adım atar atmaz sizi ıslak yerler, berbat havalandırma ve yıllardır el sürülmemiş üzere görünen duvarlar karşılar. Tuvaletlerin durumu mâlum; birden fazla yer yer dökülmüş fayansları, eskiyen muslukları ve mahremiyet hissini yok eden sistemsiz dizaynlarıyla içler acısı bir hâlde. Halılar deseniz, bazen ne vakit yıkandığını kestiremeyeceğiniz bir toz kokusuyla karşılaşmak kaçınılmaz. İslâm bu mu? Peygam-berimiz (s.a.v.), mescidi şahsen süpüren bayana hürmet gösterirken, biz nasıl oluyor da ibadet alanlarımızın temizlikten yoksun kalmasına göz yumabiliyoruz?

Ve bir öbür sıkıntı: Tuvalet ve abdesthanelerin tenha, izole, bazen ürkütücü köşelere pozisyonlandırılması. Birden fazla mescitte, bu yerlere gitmek için basık bir koridordan geçmek, birkaç karanlık merdiveni inmek gerekir. Hele akşam vakti, tek başına bir cami tuvaletine girmek, pek çok insan için cüret isteyen bir işe dönüşebilir. Pekala, ibadetin temizlenmeden yapılamadığı bir dinde, neden bu kadar temel bir gereksinimin karşılandığı alanlar ikinci sınıf muamele görüyor? Tuvaletler neden caminin uzak, tenha bir köşesine itilmiş? Abdest alma yerleri neden bir eziyete dönüşmüş?

Hani paklık imandandı?

Ve o abdest alma yerleri… Adeta “Burada abdest almak istemeyin!” dercesine tasarlanmış birtakım alanlar… Kimisi, muslukları erişemeyeceğiniz kadar uzağa yerleştirilmiş, kimisi oturduğunuzda üzerinize su sıçrayacak biçimde düzenlenmiş. Hele ayak yıkama sıkıntısı… Birçoğunda o denli bir dizayn yapılmış ki, ya başınızı eğip üzerinize su sıçratmayı göze alacaksınız ya da başınızı dik tutup büsbütün kuru kalmayı. İkisi de mümkün değil.

İbadet öncesi bir hazırlık, neden bu kadar zahmetli bir sürece dönüşmek zorunda? Meğer İslâm, hem ruh hem de vücut paklığı için kolaylığı temel alır. Fakat mescitlerde bazen güya her şey sıkıntı olsun diye tasarlanmış üzere.

Bütün bunların sorumluluğu kimde? Cami dernekleri bu işin neresinde? Birçok cami derneği, caminin inşaatı ve maddi kaynakların sağlanması konusunda büyük gayret gösterirken, paklık ve bakım üzere asıl süreklilik isteyen işleri ihmal ediyor.

Yeni bir cami yapmak büyük bir hizmet, ancak bir camiyi yaşanabilir, bakımlı ve pak tutmak da en az onun kadar büyük bir sorumluluk değil mi? Mescitler sırf namaz kılmak için değil, Müslümanların hayatlarını İslâmî ölçüler çerçevesinde tertibe koydukları yerlerdir. Şayet bir cami kirli, sistemsiz ve bakımsızsa, bu sorumluluk yalnızca cemaatin değil, öncelikle cami yöneticilerinindir. Bağış toplamayı güzel bilen cami dernekleri, sanki bu bağışların ne kadarını caminin sürekliliğini sağlamak için kullanıyor?

Bu noktada, Diyanet İşleri Başkanlığı’na ve Müslüman mütefekkirlere büyük bir sorumluluk düşüyor. Artık cami mimarisinde yalnızca görsellik değil, fonksiyonellik de ön planda tutulmalı. Tuvalet ve lavaboların pozisyonu, abdesthanelerin yapısı her yaştan beşere hizmet edecek formda tasarlanmalı. İnsan anatomisi, psikolojisi, yer kullanım alışkanlıkları göz arkası edilmemeli. Bu alanlarda ileri seviyede teorik ve pratik araştırmalar yapılmalı. Diyanet, mühendis, mimar, psikolog ve ergonomi uzmanlarından oluşan bir takımla yeni standartlar belirlemeli. Zira bu problem yalnızca cami mimarisiyle ilgili değil,

Müslüman kimliğinin yerde nasıl yansıtıldığıyla da direkt ilgili.

İslâm dini, sırf inançtan ibaret değildir. O, günlük hayatın her alanına dokunan, hayata nüfuz eden dinamik bir sistemdir. İslâm’da ıslahat arayışları ve teklifleri, İslâm’a yapılan büyük bir saygısızlık ve ataktır. Meğer, asıl muhtaçlık duyulan şey, İslâm’ı çağdaşlaştırmak değil, Müslümanların onu hakkıyla yaşayabileceği ortamlar inşa etmek ve var olanları özüne döndürmektir. Mescitler, paklığın, nizamın, estetiğin ve huzurun buluştuğu yerler olmalı. Zira bir caminin hâli, o topluluğun İslâm’a ne kadar hürmet ettiğini gösterir. Şayet mescitlerimiz bu hâlde ise, dönüp kendimize şu soruyu sormamız gerekir: Biz nitekim İslâm’ı hakkıyla yaşıyor muyuz?