Kurucu Meclis, Cumhuriyet ve CHP
Resmi tarih palavrayla dolu.
CHP ise bu palavrayla dolu resmi tarihin aktarıcısı bir siyasi aparat.
Her seferinde tekrarladıkları palavraların başında bu ülkenin kurucu sahipliği argümanı geliyor.
“TBMM’yi biz kurduk, Cumhuriyet’in kurucu partisi biziz!” diye başlayan palavraları düzeltmekten gına geldi lakin ne hikmetse CHP’nin mevcut genel başkanı da dahil CHP ismine konuşan herkes bu palavrası yineleyip durmakta bir sakınca görmüyor.
Tane tane anlatalım işim gerçeğini.
Bir sefer 23 Nisan 1920’de ilan Ankara’da açılan meclisin ismi Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) değildir; Büyük Millet Meclisi (BMM)’dir.
BMM açıldığında CHP diye bir parti yoktur.
BMM, İstanbul’da kapısına İngiliz işgal kuvvetlerince kilit vurulan Meclis-i Mebusan’ın devamıdır.
Yeni bir meclis değildir.
Meclis-i Mebusan’ın tutuklu olmayan üyelerinin yanı sıra Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti’nin seçip gönderdiği yeni üyelerden oluşmuştur.
Çoğunluğu itibariyle İttihatçıdır.
Gazi Mustafa Kemal ve ulusal gayret sürecindeki dava arkadaşları da ittihatçıdır.
Anadolu’daki direnişi örgütleyen de en başından itibaren ittihatçılardır.
BMM ülkenin farklı renklerini bünyesinde barındıran çoğulcu bir meclistir.
Demokratik temsil bakımından ileri seviyededir.
CHP’lilerin bu bahisteki palavralarından birine de yeri gelmişken değinmekte fayda vardır.
CHP sözcüleri 23 Nisan 1920’den itibaren neredeyse iki başka ülkeden ve yönetimden bahsederler.
Oysa gerçek o denli değildir.
O tarihte Ankara’da açılan BMM bir Osmanlı meclisidir.
Henüz Türkiye diye bir ülke yoktur.
Birbirine zıt iki başka yönetim stili da yoktur.
Kurucu meclis, anasır-ı İslam’ın cümlesinden oluşan, hilafetçi ve saltanatçı bir meclistir.
Kurucu meclisin ruhu, bütünüyle İslami’dir.
Hilafete ve saltanata bağlılığın yanı sıra Şeriat kararlarına bağlılık da temeldir.
Kurucu Meclis, şeriat kararlarının icrasıyla kendini yükümlü addeden bir meclistir.
Bu kurucu ruhun anayasası olan 1921 anayasası özü itibariyle İslamcı bir anayasadır.
Nitekim kurucu meclisin çıkardığı birinci kanunun içki yasağıyla alakalı olması da bunun göstergesidir.
1924 anayasası da özü itibariyle Cumhuriyet’in idare şeklinin dinî olduğuna vurgu yapan bir anayasadır.
Sonraki CHP ideolojisi bu kurucu ruhun tasfiyesini temel alan Batı tipi modernleştirmeci ve dinin yalnızca devlet hayatından değil memleket ve toplum hayatından da sökülüp atılmasını amaçlayan Fransız tipi jakoben laikçi bir ideolojidir.
CHP bu kurucu ruhun hiçbir yerinde yoktur.
Tarihsel olarak yoktur.
Birinci Meclis Gazi Mustafa Kemal’e en sert muhalefetin yapıldığı bir meclistir.
Özellikle II. Küme olarak bilinen muhalif küme hem sayıca fazla olan, hem de sert muhalefetiyle öne çıkan bir kümedir.
“Tek adam rejimi”, tenkitlerinin odağını oluşturur.
Lozan sürecinde muhalefetin sert tavrı dikkate kıymettir.
Gazi Mustafa Kemal Lozan antlaşmasını bu meclisten geçiremeyeceğini bildiği için meclisi feshederek yeni bir seçim kararı alır.
1923 Ağustos sonunda yapılan seçimden sonra yeni meclis teşekkül eder.
Yeni meclis Gazi Mustafa Kemal’in istediği üzere dikensiz gül bahçesi olmamakla birlikte birinci meclisteki muhalefetin oranı ve sertliği bakımından daha tercihe şayandır.
İkinci mecliste de muhalefetin kayda paha bir gücü vardır.
Gazi Mustafa Kemal o yüzden kendisine bağlı milletvekillerinden oluşan bir fırka kurma talimatı verir. Halk Fırkası, 9 Eylül 1923’te kurulur.
Yani CHP ne kurucu birinci meclisin banisidir ne de birinci mecliste adı-sanı olan bir partidir.
İlk mecliste partiler yoktur.
Gruplar vardır.
Gazi’ye bağlı olanlar I. Küme, muhalif olan çoğunluk ise II. Küme olarak bilinir.
Halk Fırkası’nın kuruluş tarihi Lozan kontratının kabulünden sonradır.
Cumhuriyet’in ilanı 29 Ekim 1923’tür. Yani Halk Fırkası’nın kuruluşundan kısa bir müddet sonradır.
Adı Cumhuriyet olan ilk parti, muhaliflerin kurduğu kısa ömürlü Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’dır.
Halk Fırkası 1924’te ismini muhaliflerinden partisinden mülhem, Cumhuriyet’in ilanından sonra Cumhuriyet Halk Fırkası olarak değiştirir.
Halk Fırkası, Cumhuriyet’in kurucusu olan Gazi Mustafa Kemal’in şahsen kurup genel başkanlığını yaptığı partidir.
Cumhuriyet’in ilan edileceğinden Gazi’nin dışında tahminen yakınındaki çok az sayıdaki insan dışında kimsenin haberi bile yoktur.
Nitekim “Yarın Cumhuriyet ilan edeceğiz” diyen Gazi’ye yönelen yansılar ve Gazi’nin bu reaksiyonlar karşısındaki sert tavrı bilinmektedir.
Cumhuriyet’in kabulünden sonra Cumhurbaşkanı seçiminde protesto hedefli meclise gelmeyen milletvekillerinin sayısı gelenlerin sayısından fazladır.
Gazi meclise gelen mebuslarca seçilir.
Dolayısıyla CHP’nin “Cumhuriyet’in kurucu partisi” argümanı, partinin kurucu genel başkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk olması sebebiyle şeklen hakikat olsa bile kurumsal bir parti olarak CHP’nin tasarımlayarak Cumhuriyet’i kurduğu tezi temelde yanlışsız değildir.
Kurucu meclisin hiçbir yerinde CHP yoktur.
O kurucu ruhla CHP’nin ideolojisi barışık da değildir.
Cumhuriyet’in birinci anayasası olan 1924 anayasası bile CHP’nin daha sonra ete kemiğe bürünmüş resmi ideolojisiyle asla uyumlu değildir.
İki şeyi birbirinden ayırt ederek konuşmamız kaide.
Kurucu Meclis’in ruhu ile CHP’nin ideolojisi birbirinin ne birebirdir ne de devamıdır.
Cumhuriyeti’mizin kuruluş ideolojisini şayet Kurucu Meclisin ruhunu yansıtan 1921 Kanun-i Aslı yahut Cumhuriyet’in birinci anayasası olan 1924 anayasası üzerinden okuyacaksak, öteki bir tabirle her iki anayasada öngörülen zihniyeti kurucu irade olarak göreceksek, o vakit bugünkü CHP’nin kurucu iradeyle hiçbir alakasının olmadığını söylemek doğrunun ta kendisi olur.
CHP’nin 6 ok zihniyetini “kurucu irade” olarak görmek, Kurucu Meclisin ruhunu inkar manasına gelir.
Artık bir karar vermenin vakti gelmiştir.
Kurucu irade CHP’nin 6 ok zihniyeti midir, yoksa 23 Nisan 1920’de açılan birinci kurucu meclisin temel aldığı irade midir?
Yeri gelmişken bitirmeden kıymetle belirteyim: Bugünkü CHP Atatürk’ün CHP’si değildir.
Atatürk’ün CHP’si Atatürk’ün 1938’de vefatıyla birlikte tarih olmuştur.
CHP partilerden yalnızca bir partidir.
Kökü 1923 Eylül’üne uzanan bir parti olsa bile ne artık Atatürk’ün partisidir ne de Cumhuriyet’in kurucusu bir partidir.
CHP’nin kendini Atatürk ve Cumhuriyet üzerinden imtiyazlı-ayrıcalıklı parti olarak görmesi demokratik meşruiyet açısından ziyadesiyle sıkıntılıdır.
CHP kendini partilerden bir parti olarak görmediği, yani kendini hâlâ Cumhuriyet’in hatta ülkenin kurucusu ve efendisi olarak gördüğü için demokratik siyaset ve demokratik meşruiyet açısından sorun üreten bir zihne sahiptir.
Bütünüyle demokratik bir cumhuriyetin, yani herkesin cumhuriyetin ve ülkenin asıl sahibi olduğu bir demokratik cumhuriyetin inşası önündeki en büyük mani, işte bu CHP zihnidir.
HAMİŞ
Gazi Mustafa Kemal bir tek tarihi evreyle dondurulamaz.
Tarihin farklı evrelerinde farklı Gazi Mustafa Kemal vardır.
Atatürk bile dönemsel olarak farklıdır.
Atatürk’ü yalnızca Ulusal Mücadele’deki Gazi’den ibaret bilmek ne kadar yanlışsa sonraki tarihî dönemeçlerdeki farklılıklarından birinden ibaret bilmek de o kadar yanlıştır.
Dolayısıyla CHP’yi o tarihi konjonktürde kurdu diye sonraki bütün CHP’leri Atatürk’ün partisi olarak bilmek de yanlıştır, Atatürk’ü yalnızca CHP’lileştirmek de yanlıştır. Atatürk’ü bir tek CHP’nin inhisarına alması da yanlıştır.
Atatürk’ü yalnızca Cumhuriyet’in ilanından sonra yapıp ettiklerine indirgeyen bir CHP Atatürkçülüğü artık aşılmalıdır.
Aynı formda Atatürk’ü o tarihten itibaren yapıp ettikleri üzerinden düşmanlaştıran bir anlayıştan da vazgeçilmelidir.
Kabul etmek zorunda değiliz.
Eleştirmek ve reddetmek de demokratik bir haktır.
Atatürk’ün bu usul bir dogmatik anlayışla sahiplenilmesi kadar düşmanlaştırılması da inşa etmek istediğimiz “Türkiye Yüzyılı” anlayışına safi ziyan. Toplumsal barışımız ve demokratik tartışma kültürümüz açısından da ziyadesiyle sıkıntılı.
