İnsanlar pek meraklıdır değil mi “kaza değişir mi, yazgı değişir mi?” diye sorup tartışmaya. Derviş, bütün tartışmaları bitirecek duayı şöyle edermiş: “Allah’ım, biz senin bizim hakkımızdaki kaza kararını değiştirmeni istemiyoruz. Lakin o kaza kararında bize lütufta bulunmanı talep ediyoruz.”

Ben şöyle anlamaya yatkınım bunu. Ne ki yaşıyoruz ve ne ki başımıza geliyor o bizim yazgımızdır ve Allah’ın üzerimizdeki kaza kararıdır. Hasebiyle derviş çok haklı. Yazgımızı değiştirmek için dua etmek değil, yazgımızı yaşayıp dururken Allah’ın bize lütuflarda bulunmasını istemek çok daha hakikat.

Dahası da var dervişin yakarışının: “Allah’ım, bu zayıf kuluna lütfet.” Teslim olmaya zayıflığını kabulle başlamak. Böylelikle güçlü olandan, en güçlü olandan merhamet, lütuf, ihsan murat etmek yani.

Bu, şuna da benziyor. İnsan idrak etmeye fakat idraksizliğini idrak ettiğinde başlayabilen bir canlı. Sıkıntı mu? Sıkıntı doğal. Kim demiş dervişin yolu kolaydır diye?

Biraz daha ilerleyelim buradan. Biz zannediyoruz ki derviş, gavurun “persona inşası” dediği şeyden habersiz bir ademoğludur. O, kalabalıkların içinde kaybolmayı, diğerine benzemeyi ve böylelikle “dikkatlerden kaçmayı, yok olmayı” murat etmektedir. Ne büyük yanılgı! Derviş diye Rabbini bilerek kendini bilmeyi keşfetmiş adama derler. Kendini keşfeden âdemoğlu, personasını da, haydi sizin seveceğiniz biçimde tabir edeyim, ünik biçimde kurabilme talihine sahip olur. Dervişin Rabbi ile bağlantısı kendiliğini de ortaya koyan bir süreci beraberinde getirir böylelikle. “Herkese benzeyen bir benzersiz” olmanın yegâne yolunun Rabbi ile uyumlanmak olduğunu bilen adamdır derviş dediğin. Benzersizliği mahviyetinden, personası teslimiyetinden örülüdür. Böylece o müzik tam da onun için yazılmış olur: “Benzemez kimse sana, haline kurban olayım.”

“Uyumlanmak” dedim evet. Meşhur meseldir. Dervişe “Allah’la ortan nasıl?” diye sormuşlar, o da “çok uygun. Daima O’nun dediği oluyor, geçinip gidiyoruz” diye yanıt vermiş. Uyumlanmak, tam bu türlü bir uyumlanmak işte. Tehlikeli bir cümleyi suya muharrir üzere yazayım: “Öyle bir uyumlanmak ki Allah’ın isteğini talep etmeyi bile aklına getirmeye mecalinin kalmadığı bir uyumlanmak.”

“Mahviyet” dedim evet.

Mekke’nin fetih günüydü. Adamın biri, Efendimiz(s.a.v)’in huzuruna geldi. Dehşetten titreyerek “Ya Resulellah, bana İslam’ı telkin ediniz” dedi. Efendimiz(s.a.v) o adama şöyle dedi: “Sakin ol kardeşim! Ben bir kral yahut hükümdar değilim. Kureyş’ten güneşte kurutulmuş et yiyen senin eski komşunun yetimiyim!”

Neyse. Mehmet Zahit Efendi’nin naklettiği bir şey anlatacaktım ben.

Bir adam, bir ihtiyara demiş ki: “Beyefendi. Bu akşam çorbayı bizde içelim lütfen!” İhtiyar bu teklifi kabul etmiş. Başkası de ihtiyarı almış konutunun kapısına kadar götürmüş. Adam kapıya gelince demiş ki: “Baba! Kusura bakma, ben bunu yanlış söyledim. Bu akşam hanımlar konutta yok, alamayacağım seni eve!” İhtiyar ikiletmeden “peki yavrum, hay hay” diye karşılık vermiş.

Evine dönmüş. Adam ihtiyarın gerisinden yetişmiş. “Amca! Affet! Ben pişman oldum. Seni kapıya kadar götürdüm de geri çevirdim. Gel gidelim, şu yemeği yiyelim bizde!” demiş. İhtiyar yeniden “hay hay yavrum” demiş. Tekrar yürümüşler adamın konutuna. Konutun kapısında adam tekrar “amca, kusura bakma be. Tekrar olmadı bu iş. Tekrar yapamayacağım ben bu işi” deyivermiş. İhtiyar yeniden ikiletmemiş: “İyi ya yavrum, ziyanı yok.” Tekrar dönmüş konutuna ihtiyar.

Bu hal tam beş defa bu türlü tekrarlanmış. Sonunda adam ihtiyarın eline uzanıp “ver elini öpeyim amca” demiş, “ben senin âlâ bir adam olduğunu duydum. Bunu kendim de deneyim etmek için, senin uygun bir adam olduğunu anlayabilmek için yaptım. Sahiden büyük adammışsın. Ver elini öpeyim.”

İhtiyar tekrar kayıtsızlıkla karşılık vermiş: “Aldandın yavrum, aldandın. Bununla büyüklük ölçülmez. Benimkisi köpeklerin huyudur. ‘Kuçu kuçu’ dersin, gelir. ‘Hoşt hoşt’ dersin masraf. Sen bunu bir yeterlilik, bir büyüklük mü zannettin?”

Allah. Eyvallah.