Kritik eşik: Nevşin Mengü haklı!
Dizi ile sinema bölümündeki monopolleşme tartışmaları ve camiayı tahkim edenlerin “politik yönleri” ile konuşulması her şeyden evvel bir kırılmadır. Hamasettir. Meydan okumadır. Daha da değerlisi
“ekosistem” değişikliğinin ayak sesi
dir.
İsmail Kılıçarslan’ın yıllar önce kavram olarak önümüze koyup, ülkemizde yaşanan siyasi, ticari ve toplumsal gerginlikler ile irtibat kaoslarının gerisinde kültür sanayisine taraf verenlerin olduğuna dikkat çektiği “
Kültürel İktidar” meselesi
nihayet kendi tabanında tartışılıyor. Bu iktidarı elinde tutanların birinci kez,
mesleklerinin dışındaki “yüzleriyle”
sorgulanmaları şaşkınlığa ve akıl tutulmasına da neden oldu. Birtakım çevrelerin
güvendiği dağlar
yerinden oynadı. Kimilerinin varlık sebepleri ortadan kalktı. O denli görünüyor ki sinema etrafında yeteneksizlikleriyle ortada kalacaklar da var bu vakte kadar hakkı yenilen ve önü açılacaklar da.
Oyuncuların cirit attığı semtlerde oldukça vakit geçirmiş bir dostumla geçtiğimiz yıl sohbet ederken, “LGBT’yi destekleyen, hayatlarının merkezine oturtan ve hatta işlerinin önüne geçirenler
eşcinsel bir hayat da sürüyorlar mı?
” diye sormuştum.
Önce kıs kıs gülmüş ve şu minvalde bir cevap vermişti:
“Bir sefer o mikrobu daldakilere zorla enjekte ediyorlar. Bakma sen dizilerde, sinemalarda afili roller kesmelerine. Birçoklarının iradesi yok. Kendini yetiştirenler, ailesinden, etrafından ideolojik olarak beslenmiş, gerçek manada bir kaygısı, hengamesi olanlar var alışılmış ki. Bunlar muhakkak ederler kendilerini. Eyvahları da olmaz. Lakin o topluluktaki birçok figürün fikri alt yapısı yoktur. İdeolojileri de seküler hayattır. Kendilerini üstenci bir bakışla sıfır politik, siyaset dışı görürler. Halbuki sıfırdırlar. ‘Sanat yapıyoruz’ dedikleri de ışıltılı hayata tutunmaktır. Bir müddet sonra o ömür biçiminin esiri olurlar. Çıkarıldıkları yerden inmemek için debelenirler. Birçok müzikçi ve oyuncu toplumsal medya sayfalarını bile yönetmekten acizdir.”
Dostum, ilgiyle dinlediğimi görünce, “gözlemlemek istiyorsan gel sokayım seni ortamlarına
15 günde görürsün
” diye de eklemişti. Hiç gerek yoktu. Doğu Demirkol, çok zeka eseri dizisi ‘Doğu’nun ikinci kısımda
her sokağı sanat koktuğu
sanılan Cihangir’in havasını, gözlemlediği
seviyesizlik
ve
pespayeliklere
dokundurarak söndürüyordu.
Ayşe Barım’ın sinema bölümünde kurduğu ‘çağdaş feodalite’ye isyan edenlerin anlattıkları da üstteki dizi seti sokağı tahlilini ziyadesiyle teyit ediyor esasen. Bu durumda birçok oyuncunun esaret altına alındığından haberdar dahi olmadıklarını söyleyebiliriz. Bu çıkarım bir “savunma” olamaz elbette. Fakat Kültürel İktidar tartışmasını, mahallelerin mevcut durumu üzerinden de yapmalıyız. Kimler daha çok ve derinlemesine okuyor? Kimler araştırıyor? Kimler nerelerde toplumsallaşıyor? İnsani münasebetler ne durumda? Vakıflar, dernekler neler yapıyor? Ülküler, maksatlar, gayeler hangi tarafta? Mesela kimler büyük bir heyecanla yeni kitaplar basıyor, içerikler üretiyor ve bunları okutup, izletiyor. Ya da ideolojik tartışmalar, çatışmalar ne düzeyde?
Şimdi aktaracaklarım şahsi müşahedem ve uzun vakittir çok fazla şahısla konuşuyorum. Hak verenler de var, “henüz erken” diyenler de. Demem o ki; okuma, yazma, sanat üretme ve kanıya paha verme disiplini mahalle değiştiriyor. Hem de çok kritik bir eşikteyken. GZT’nin son beş yılda açtığı yol ve gördüğü ilgiyi ölçü sayabiliriz.
‘Tabii’ dizilerinin izlenme rekorları kırması
, Tophane’de açılan “Adil-i Mutlak” hüsnühat standının
yoğun ilgiden ötürü
20 gün uzatılması da kıymetli bir datadır. Dindar aile çocuklarının yüksek tahsildeki kısım tercihleri; müziğe, tiyatroya, medyaya ve sinemaya ilgileri ortada.
Teknofest’in açtığı çığırı
zaten gözlemliyoruz. Potansiyel ortada. O halde Kültürel İktidarın el değiştirmesi kaçınılmaz. Zira karşı tarafta da geriye gidiş kelam konusu.
Bakın kritik eşik neydi biliyor musunuz? Hatırlayalım, birkaç yıl öncesine kadar İslami topluluğun gençlerini; kıymetlerinden ve gelenekten uzaklaşmakla suçlayan, misal ateizmin ve eşcinselliğin imam hatiplerde bile yaygınlaştığını tez eden, buna paralel
AK Parti’yi inşa eden zeminin
kaydığını söyleyen yorumlar bir anda her tarafı sarmıştı. İnsanları kendi çocuğundan kuşkuya düşürecek kadar tesirli olmuştu yapılan tezvirat.
Yurt dışından fonlanan medyanın
arşivi böylesi haber, rapor ve tahlillerle, geçersiz röportajlarla dolu. Bugün yine tartışmaya durduğumuz “Kültürel İktidar” da tam olarak; savını kaybetmiş, yüreğini yitirmiş, ne olursa olsun başaramayacağına inanmış, kendini, pahalarını, inancını inkâr edecek bir ezikliği dayatıyordu. Zira ekosistemlerindeki büyük boşluğu en güzel onlar biliyor, görüyorlardı. Özgürlük rabbine tapındıran Netflix dizilerini tek gecede izlemeyi toplumsallaşma aracı, ofansif mizah rezaletini kültürel aktiflik, yapay zekâ uygulaması kullanmayı yetenek sayan bir kitle inşa etmişlerdi. Bu ortada İngilizceyi çok uygun bilmek ve aksanlı konuşmak da kimseye artı yazmıyordu artık. Kartal İmam Hatip mezunu
liyakatli isimlerin üst seviye mevkilere gelmelerini
itibarsızlaştırmaları da bundandı. Zira o imam hatiplerden “yeni nesil” oyuncu, senarist, oyuncu koçu, üretimci, kast yöneticiler de çıkacak. Biliyorlar.
Şimdi… Nevşin Mengü geçtiğimiz günlerde seküler sermayenin genç nesil temsilcilerini paylarken
mahallesi ismine da f
eryat ediyordu aslında. Sabancı ailesinin üçüncü kuşak varislerinden Hacı Sabancı’nın gayrimeşru bir alakadan çocuğunun olduğu DNA raporuyla ortaya çıkınca magazin sayfaları yıkılmıştı. Cemiyet hayatının çok alışık olduğu bir haberdi meğer. Lakin Mengü tenkidinde büyük bir savrulmayı işaret ediyordu: “Hep bunlarla duyuyoruz. Onunla mı sevgili, onunla mı sevişti? Öpüşün de arkadaş, bu kadar servet, bu kadar iş, bu kadar iş know how’ının üstündesin ya. Diyoruz ki işte bak Bezos ile Musk, biri diyor ki ‘
uzayda üretim
’ yapalım. Biri diyor ki ‘
Mars’ta koloni kuralım
’ falan. Bizimkiler de öpüşmede. Bu ‘
üçüncü nesil batırır
’ diyorlar ya o.”
Mengü,
istemeyerek de olsa
Bayraktar kardeşleri örnek göstererek, “Bakın, siz sağda solda oynaşırken, onlar alıp yürüdüler” demeye de getirdi.
Kendi zaviyesinden
haklı. Sermayenin nasıl el değiştirdiğini çok net görmüş.
Bu ortada yer bitti ancak bu yazı burada bitmedi.
İsmail Kılıçarslan da deşerse
daha derinlerden devam edecek.
