Herkesin sözlüğünün “yılın kelimesi” olur da bizim neyimiz eksik. Almanya yılın sözünü 1971’den bu yana seçiyor. American Dialect Society ise 1990 yılından beri ABD’de yılın sözünü seçiyor. Biz yılın sözü kervanına 2024 yılında katıldık ve nihayet Türk Dil Kurumu da birkaç söz seçip oylamaya sundu. “Kalabalık yalnızlık” Türkiye için yılın sözü oldu. Ben kelimeyi yılın sözü olarak kabullenememekte mazurum David Reisman’ın alt başlık olarak “Amerikan Toplumsal Karakterinin Değişimi Üzerine Bir İnceleme” ismini taşıyan ve 1961 yılında yayımlanan Yalnız Kalabalık kitabını hatırlattığı için kelime bana 2024’ün sözü olarak değil de Amerika’nın eski ruh hali olarak geldi.

Cambridge sözlüğü 2024 yılını tanımlamak için “manifest” sözünü seçmiş. Tam olarak ne manaya geldiğini bilmese de Insta ahalisi bol bol manifestledi malumunuz. Türk dizi izleyicileri nasıl manifest edileceğini Sandık Kokusu dizisinin varlıklı koca avına çıkmış Ayça’sından aşina. “Manisfest”i batıl inançların güncellenmesi olarak da anlayabilirsiniz. Akıllıya kırk gün mecnun dersen mecnun olur misali, “Kırk gün çok hoş bir meskende oturacağım yakında, bahçesi şöyle, önünde arabası böyle olacak” diye manifest ediyor. Diyeceksiniz ki bu 6 Mayıs’ta Hıdırellez kutlaması için gül ağacının altına kese bağlamaya, çamurdan meskenler otomobiller yapmaya benzemiyor mu? Onlar dua niyetine isteniyordu, üç boyutlu idi; bu yeni usul ise yalnızca yazı ile beklentiye girmek. Sihirli sözlerinizi yazıyor, yazdığınıza “bütün kalbinizle inanıyor”, sonra da yazılanların gerçekleşmesini bekliyorsunuz. Bu türlü anlatıyor manifestin yolunu yordamını öğretenler. Her çağın kendine uygun büyüsü, batıl inancı oluyor ya dijital çağın toplumsal medya ahalisinin batıl inanç ritüeli de bu türlü. Kısacası akletmeyiş baki, batıla el bağlamaksa enva-i çeşit.

 Sözlükler ve yılın sözü problemi uzun. Bana seçtiğin kelimeyi söyle sana ruh halini anlatayım misali bahis uzar da uzar.

Başlığa gelince… Dijital ihtilalin değerli bir kısmının tamamlandığı 2020-2022 yılları ortasında, yani global pandemi günlerinde insanların şuur altına negatif tohumlar ekildi. Negatif tohumların teğe bin verimliliğe kavuşması için dehşet atmosferi kuraldır. Kaygı atmosferi ortamı ele geçirdiğinde şuur ebediyen negatif olanın peşinden gidecektir.

Kelimelerin negatif yükünden neyi kast ediyorum? Her türlü durumu tasvir etmek için kesinlikle kıyamet, intikam sözleri kullanılıyor. Bir örnek vermem gerekirse “Evde kal” günlerinin akabinde dünya konuttan dışarı çıkarken; birtakım insanların çılgınca alışveriş yapması “intikam alışverişi” olarak tescillendi. Gerçekten bendeniz de bu mevzu ile ilgili olarak bir yazı yazdım.

Yoğun mesai ile geçen bir günün akabinde meskenine dönen insanların meskenine ne kadar geç gelirse gelsin kesinlikle meskende birkaç saat geçirdikten sonra uykuya gittiğini tasvir etmek üzere bendeniz yıllardır “ev zamanı” tabirini kullanıyorum. Dış dünyada geçen yorgun saatleri meskeninde yaşayacağı birkaç saat ile telafi etme ve bunun için uykusundan feragat etme. Bendenizin “ev zamanı”, sözlere negatif içerik yükleyiciler tarafından “intikam uykusuzluğu” olarak kavramlaştırılmış. İntikam uykusuzluğunun bilhassa beyaz yakalılar ortasında yaygın olduğu söyleniyor.

Ninelerimiz, Balkan Harbi’nden başlayıp Kurtuluş Savaşı’na kadar uzanan seferberlik günlerine, çekirge akını ile maruz kaldıkları kıtlık günlerine tanıklığın yükü ile söylerlerdi bu kelamı.

 Kelimelerin negatif yükü ile ilgili olarak sormamız gereken soru şu:

Yılın olayından, yılın kahramanından nasıl oldu da yılın sözüne geldik? Benim izahım şöyle: (Bakınız benim teorim demedim. Her izahın komplo teorisi olarak sürümde olduğu bir vakitte dikkat buyurunuz izah diyorum. Yalnızca izah. Yani olanı biteni kendimce açıklama teşebbüsü, manaya gayreti.)

Hikâye anlatıcıları hayatımızdan çekilirken “bütün hikâye”yi tek bir söze yükleyen bir eğilim giderek hayatın her alanına yayılıyor. Mesela, herkesin lisanına dolanan “aynen”, sözlüklerin seçtiği yılın sözü olarak çıkıyor karşımıza.

Ve böylelikle yılın sözü “bütün hikâye”yi anlatmak üzere “kullanıcıların” zihnine negatif güç yüklü bir çip olarak yerleştirilmiş oluyor.

Yılın sözü ilan edildikten sonra beşerler, yeni öğrendiği söze dair en az beş cümle kurma ödevi alan öğrenci üzere sözleri hayatlarına dahil ediyor ve çabucak birbirlerine karşı kullanmaya başlıyor.

Evlatlarından şikayetçi anneden: “Beynimi çürüttünüz, beynimi!”

 Kayınvalideden gelinine: “Beyni çürükler varmış, biri de bu bizim yeni gelin işte, o beyni çürüklerden. Raporu bile varmış.”

Fiyat artışından dertlenen müşteriye taksi sürücüsünün itirazı: “Biz ne yapalım abla, trafik trafik değil. Bugün 20 saattir nöbetteyim, kahve alacak param yok, yetmiyormuş üzere müşteri otomobile biner binmez açıyor telefonunu. Beynimiz çürüdü billa.”