Körfez ülkeleri Trump’ın dönüşüne nasıl yaklaşıyor?
AB ikinci bir Trump idaresine hazırlanırken, Ukrayna telaşla izlerken ve İsrail kutlama yaparken, gözler Basra Körfezi ülkelerine de çevrildi.
Suudi Veliaht Prensi Muhammed Bin Salman Trump’la telefonda görüşen birinci başkanlardan biri oldu. İkili ortasında Cemal Kaşıkçı cinayetinin akabinde Trump’ın Suudi Prens’e sırtını dönmeyi reddettiği güçlü bir bağ var.
ABD’nin eski ve yeni lideri de Suudi Arabistan öncülüğünde Katar’a uygulanan ablukanın birinci destekçilerinden biriydi.
Trump Çarşamba günü zaferini ilan ederken Körfez’deki borsalar yükselişe geçti ve ikinci devrinin nasıl görünebileceğine dair bir ölçü itimada işaret etti.
Middle East Eye, (MEE) yeni bir Trump idaresinin bölge için ne manaya gelebileceğini inceledi.
Trump, 2020’de birinci periyodu sona erdikten sonra bile KİK başkanlarıyla güçlü bağlarını sürdürdü, birkaç milyon dolarlık mutabakat yaptı ve sessiz, perde gerisi diplomasiye katıldı.
Chatham House’da yardımcı araştırmacı ve Kuveyt Üniversitesi’nde tarih profesörü olan Badir el Seyf MEE’ye verdiği demeçte, “Körfez ülkeleri dersi güç yoldan öğrendi: Kendi yeteneklerini geliştirmeleri ve kendi kararlarını alan ve sorunları ileriye taşıyan sorumlu aktörler olmaları ve ABD’de yahut öbür bir ülkede kim gelirse gelsin başa çıkabilmeleri gerekiyor” dedi.
El Seyf’e nazaran bu seçim Körfez’in en az hisse sahibi olduğu ABD seçimi olabilir zira bölge başkanları son yıllarda kendi çıkarlarını ön planda tutarak hem Cumhuriyetçiler hem de Demokratlar ve ilgili kurumlarla güçlü ilgiler yürütmeyi başardı.
El Seyf ayrıyeten, “Gelecek ABD idaresinin farklı üstün güçleri dengelemeye çalıştığımızı bilmesi gerekiyor zira her biri bize farklı bir biçimde katkıda bulunuyor” diye ekledi.
KİK ülkeleri, ABD’nin Moskova ve Pekin’e karşı giderek daha düşmanca bir yaklaşım benimsediği son birkaç yılda Rusya ve Çin ile güçlü bağlar kurdu.
Körfez ülkeleri İran ile ilgilerinde de büyük ölçüde yeni bir sayfa açtılar.
Suudi Arabistan’ın yıllar süren diplomatik düşmanlık ve vekalet çatışmalarının akabinde 2023’te Tahran’la bağlarını yine kurması tansiyonun azalmasına öncülük etti.
Bu durum, bu devletlerin Trump başkanlığında yaşayabilecekleri bir kaygıyı ortaya koyabilir.
Sık sık Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e karşı yumuşak davranmakla suçlanan Trump, ABD başkanı olarak ilk döneminde Çin ve İran’a karşı hayli şahin siyasetler uyguladı ve bu tavrını değiştirmesi beklenmiyor.
Kriz Kümesi’nin Körfez ülkeleri odaklı kıdemli analisti Anna Jacobs, “Trump’ın birinci periyodunda siyasetleri bölgedeki Suudi-BAE siyasetleriyle çok daha uyumluydu: İran’a azamî baskı, İsraillilerle olağanlaşma, münasebetiyle birinci devrinde birtakım kilit mevzularda, bilhassa de İran’da daha fazla ahenk vardı” diyor.
Ancak artık Jacobs, KİK’in “İran’la serinkanlı bir ilgi, muhtaçlık duyduklarında konuşabilecekleri ve tansiyonu azaltabilecekleri bir bağlantı kurmayı taahhüt ettiklerini ve başta Riyad olmak üzere birçoklarının İran’la bu kanala sahip olmanın son derece yararlı olduğunu düşündüğünü” söylüyor.
Trump’ın başkanlığının sonuna İbrahim Mutabakatları ya da İsrail ile iki Körfez ülkesi BAE ve Bahreyn’in yanı sıra başka iki Arap ülkesi Fas ve Sudan ortasındaki münasebetleri normalleştirmedeki başarısı damgasını vurdu.
İbrahim Muahedeleri üzerine bir kitap yazan araştırmacı Elham Fahro, “Tüm Körfez ülkeleri bir Filistin devletinin kurulduğunu görmek istiyor” diyor ve ekliyor: “Örneğin BAE, rastgele bir sonraki gün planına iştirakini bir Filistin devletinin kurulması kuralına bağladı.”
Körfez ülkeleri, İsrail ile bağ kurmuş olanlar da dahil olmak üzere, İsrail’in Gazze’deki hareketlerini açıkça eleştiriyor, hatta Suudi Arabistan yakın vakitte bunu bir soykırım olarak nitelendirdi.
İsrail savaşın başlangıcından bu yana Gazze’de 43.000’den fazla Filistinliyi öldürdü ve bölgenin sivil altyapısının tamamını tahrip ederken insani yardımların bölgeye girişini de önemli oranda kısıtladı.
Fahro kelamlarını şöyle sürdürdü: “Biden bu mevzuda Netanyahu’ya Gazze’deki aksiyonlarını gerçekleştirmesi için şartsız siyasi ve askeri dayanak verdi ve bir ateşkese varması için kendisine manalı bir baskı uygulamayı reddetti.”
“Trump, Netanyahu’nun ‘işi bitirmesine’ müsaade vereceğini söyledi. Bu da birebir siyasetin tesirli bir devamı. İstikrarda duran ve Körfez başkanlarının Trump’ı kendi durumları konusunda ikna etmeye çalışacakları ana mevzu bu.”
Trump’ın Netanyahu ile yakın alakaları olduğu biliniyor ve kendisi Çarşamba günü Cumhuriyetçi Parti’nin Kamala Harris karşısında kazandığı zaferi kutlamakta gecikmedi.
Ancak Jacobs, ön görülemezliğine karşın Trump’ın daima olarak savaş tersi bir tavır sergilediğini ve ABD güçlerini Orta Doğu’daki çatışmalardan uzak tutmak istediğini belirtiyor.
Jacobs, bu durumun Trump’ın savaşı sona erdirmek istemesine yol açabileceğini, lakin bunun “her şeyden çok İsrail’in çıkarlarını göz önünde bulundurması” üzere potansiyel bir risk taşıdığını söylüyor.
KİK ülkelerinin birçok dış siyaset kelam konusu olduğunda büyük ölçüde tek tip bir tavır sergilerken Katar olaylara biraz farklı bakıyor olabilir.
Doha’nın dış siyaseti birden fazla vakit Körfez’deki komşularından kopuk olmuş, bu da vakit zaman direkt gerginliklere ve diplomatik çatışmalara yol açmıştır.
Katar’da bir ABD askeri üssü de (El Udeyd) bulunuyor. El Udeyd Hava Üssü ABD’nin Ortadoğu’daki en büyük askeri üssü pozisyonunda.
Jacobs kelamlarına şöyle devam etti:
Gazze konusunda ise Suudi Arabistan ve BAE Hamas’ın hayranı olmasalar da Filistinli kümenin büyük bir kısmı değerli bir mali destekçi olan Katar’da bulunuyor.
Jacobs, “[Katarlıların] Trump’ın Gazze görüşmelerini nasıl ele alacağını, Katar’ın Hamas’la münasebetini ne kadar inceleyeceğini, Senato ve Temsilciler Meclisi’ndeki Cumhuriyetçilerle birlikte [Hamas’ın] ofisini kapatmak için Katar’a baskı yapıp yapmayacağını görmeyi beklediğini düşünüyorum” diye ekledi.
Bununla birlikte uzmanlar, bilhassa Trump’ın dünya sahnesinde öngörülemez olduğu bilindiğinden, tüm KİK devletlerinin ABD liderinden bağımsız olarak çıkarlarını teminat altına almak için yüksek seviyede pragmatizme başvurduğunu söylüyor.
El Seyf, “Yeni ABD idaresi, bölgedeki pozisyonlarını muhafazaları, güvenlik çıkarlarını müdafaaları, ticari çıkarlarını desteklemeleri ve İsrail’in Filistin topraklarındaki işgaline son vermeleri için takviye vermesi halinde kendilerine Körfez ülkelerinde katiyen istekli ortaklar bulacaktır” dedi.
