Tarihî İslâm kentleri içinde, sokakların karmaşasıyla cami ve türbelerin sükûneti ortasındaki tenakuzun en net halde hissedilebildiği yerlerin birinci sıralarında Marâkeş yer alır. Fas’ın bu kadîm beldesiyle ilgili tanıtım metin-lerinde kesinlikle vurgulanan “yedi evliya” (Seb’a Ricâl) makam-larını sırasıyla ziyaret ederken, kendinizi daima geçmişle şimdiki vakit ortasında gidip gelirken bulursunuz, hatta bu gidiş gelişler başınızı döndürür ve sizi her açıdan yorar.

Seb’a Ricâl, şu isimlerden müteşekkildir:

İslâm coğrafyasında -ve bizim ülkemizde- kısaca “Kadı İyâz” olarak tanınır. Hz. Peygamber’in ulu şahsiyetini anlatmak için kaleme aldığı “eş-Şifâ” isimli ölümsüz yapıtı, kendisini haklı bir şöhrete kavuşturdu. Kudretli ve odunsuz bir Mâlikî kadısı, muhaddis, fakih ve dilbilimciydi.

Endülüs’ün güney kıyısındaki Suheyl (şimdiki ismi: Fuengirola) kasabasında dünyaya geldiğinden bu ismi aldı. Vaktinin en büyük Siyer âlimiydi.

Yemen asıllı bir ailenin oğluydu. Gençlik yıllarından itibaren çeşitli cilt hastalıklarına maruz kaldı ve ömrünü çoklukla münzevi olarak geçirdi. Yaşadığı imtihanlar, Hz. Eyyûb Peygamber’in yaşadıklarıyla kıyaslanır.

Medine-i Münevvere’de mukîm Hazrec kabilesi kökenlidir. Kadı İyâz’ın en kıymetli öğrencisi olarak tanındı. Fıkıh ve hadis alanında bilhassa öne çıktı.

Berberî asıllı mutasavvıf, âlim ve şair. Gençlik yıllarında gittiği Mekke, Medine ve Kudüs’te yaklaşık kırk yıl yaşadıktan sonra Mağrib’e döndü. Şâzeliyye tarikatına intisabının akabinde, meşhur salavat mecmuası “Delâilu’l-Hayrât”ı hazırladı. Bu eser, İslâm coğrafyasında hâlâ çok meşhur ve muteberdir.

İmam Cezûlî’nin en değerli öğrencisi ve takipçisiydi. Piri ismine Marâkeş’te birinci zaviyeyi kurmuş ve idaresini üstlenmişti.

Abdulazîz et-Tebbâ’nın en beğenilen öğrencisiydi. Marâkeş’te hem Cezûlî hem de Şâzelî tarzlarına nazaran talebe yetiştirdi. Birebir vakitte usta bir mimar olarak da tanınmıştır.

Binalarının inşa edildiği kırmızı toprak sebebiyle “Kızıl Şehir” ismiyle anılan Marâkeş’in labirent misali orta sokaklarından geçerek tüm bu türbe ve zaviyeleri ziyaret ederken, karmakarışık trafikte sükûnetinizi müdafaayı başarmalı, dilencilere ve “rehber” görünümlü çocukların ısrarına teslim olmamalı, yılan oynatıcılardan büyücülere buraya has birtakım meslek erbabına yakayı kaptırmamalı, daima yürüyerek tarihî bir kentte kaybolmanın sonsuz zevkine varmalısınız. Tüm bunları yaparken, tarihin derinliklerine ne kadar dalabilirseniz…

Marâkeş’e her gelişimde, bu keskin çelişkilerle dolu lakin mutlaka harika kentin kollarında kendimi kaybediyorum. Bir yandan maneviyatın tadını almaya çabalarken, bir yandan da kocaman bir sirke benzeyen -Marâkeş’in kalbi- meşhur Câmiu’l-Fenâ Meydanı’nı kolaçan ediyorum. Meydanın bir kenarında bütün heybetiyle yükselen Kutubiyye Camii’nin vakarı, öteki taraftaki yeni caminin sıkış-tepiş kalabalığıyla garip bir tezat daha oluşturuyor. Eskiyle yeninin bitmeyen savaşı üzere adeta.

Siz bu yazıyı okurken, ben nasipse Marâkeş’ten çoktan ayrılarak Dârulbeydâ (Kazablanka) ve Rabat sokaklarını arşınlıyor olacağım. Akabinde Fes ve Tanca üzerinden Endülüs. Çarşamba günü -yine bu köşede- Cebelitârık Boğazı’nı birlikte feribotla geçelim ve Endülüs’e ayak basalım.