Jimmy Carter’ın çelişkili Filistin mirası..
29 Aralık’ta 100 yaşında hayatını kaybeden ABD eski Liderlerinden
Jimmy Carter
geçtiğimiz Perşembe günü toprağa verildi. Carter Başkanlık devrinden çok, Başkanlığa veda ettikten sonraki ömrüyle dikkatleri üzerine çekti. Sebebiyse, Filistinliler’e verdiği takviye idi.
Oysa
“Filistin meselesi
”nin çıkmaza sokulmasında Carter’ın da hissesi vardı. 1977-1981 yılları ortasında Başkanlık yapan Carter, 1978’de Mısır ve İsrail ortasında imzalanan
”Camp David anlaşması
”nın mimarıydı. Mutabakat Mısır Devlet Başkanı
Enver Sedat
ile İsrail Başbakanı
Menahem Begin
tarafından imzalanmıştı. Arap dünyasında “
ihanet
anlaşması
” olarak eleştirilen “Camp David Anlaşması” Filistinliler’in ortada bırakılmasıyla sonuçlanmıştı.
Carter’ın yanlışı, Mısır ve İsrail ortasındaki mutabakatlara Filistinlileri dahil etmemesiydi. “Filistin meselesi” Mısır’ın üç defa İsrail’le savaşa girmesinin sebebiydi. Carter, inisiyatifi Begin’in eline bırakmak üzere büyük bir yanılgı yapmıştı. Begin istediğini almış, lakin Filistinlilerle ilgili olarak verdiği hiçbir kelamı yerine getirmemiş, tam tersine yasa dışı yerleşimleri genişletmeye devam etmişti. Carter daha sonraları Begin’in kendisine palavra söylediğini sık sık hatırlatacaktı.
Carter, ABD’nin İsrail siyasetlerini sorgulama yüreğine sahipti. Lakin vazife yaptığı dört yıllık devirde yasa dışı yerleşimlerin genişletilmemesi için İsrail’e baskı uygulamaktan kaçındı. Başka yandan ise ABD’nin İsrail’e askeri yardımlarının devam etmesini sağlamıştı.
Carter’dan evvelki periyotta Ulusal Güvenlik Danışmanı ve Dış İşleri Bakanlığı yapan
Henry Kissinger
“Filistin Meselesi”nin kelamda tahlilini ABD’nin ipoteği altına girecek formda tasarlamıştı. “Camp David” Kissinger’ın taşlarını döşediği bu uğursuz patikada gerçekleşti.
Kissinger ABD’nin “
Filistin Kurtuluş
Örgütü”yle görüşmeyeceğine dair İsrail’e kelam vermişti. Halbuki 1974’te BM Genel Kurulu “FKÖ”yü Filistin halkının legal temsilcisi olarak tanımıştı. ABD’deki iki partili dış siyaset kabilesi de Kissinger’ın sinsi dizaynının muhafızlarıydı. “İsrail
Lobisi
”ne direnemeyen Carter yanılgısını anladığındaysa çok geç olmuştu. Carter’ı rahatsız eden vicdanıysa Filistin sıkıntısının tahlile kavuşturulması için çalışmaya sevk etmişti.
Carter İsrail’in yerleşim siyasetlerine “
Apartheid
” tanısı koyan birinci Amerikalı başkandı. 2006’da “
Filistin: Apartheid Değil Barış”
başlığıyla yayınlanan kitabında Carter İsrail’in Doğu Kudüs ve Batı Şeria’daki yerleşim siyasetlerini Güney Afrika’daki”
Irkçı-Ayrımcı(Apartheid)
” rejime benzetiyordu. Carter 2016’da
Barack Obama’ya
görev mühleti sona ermeden Filistin devleti’ni resmen tanıması için adeta yalvardı. Carter, Obama’nın bunu yapması halinde öbür ülkelerin de iştirak edeceklerini, böylelikle Filistin’in “Birleşmiş Milletler”e tam üyeliğinin önünün açılacağına inanıyordu. Ne ki bu davetler Washington’daki sağır kulaklara hitap ediyordu.
Eski Lider Jimmy Carter’ın 2000’li yılların başlarında bölgeye giderek “
FKÖ
” ve”
Hamas
” başkanlarıyla görüşmeler yapması İsrail’i çok rahatsız etti. Carter Haziran 2009’da Gazze’de Hamas Hükümeti’nin Başbakanı İsmail Haniye ile de görüştü. Carter yaptığı açıklamada Gazze seyahatini zahmetten çıkarıcı ve utanç verici bir tecrübe olarak niteliyordu. Carter’ın karşılaştığı görünüm müthişti. Kuzeydeki binalar evvel bombalanmış, akabinde enkazları buldozerlerle kuma çevirilmişti. İsrail hududu boyunca uzanan tarım alanlarıysa boştu. Zira İsrail bölgeye giren her canlıya ateş açıyordu. Carter açıklamasının devamında şöyle diyordu:
“F-16’lar ve Apaçi helikopterlerinden fırlatılan Amerikan imali bomba ve füzelerin hassas bir biçimde yönlendirildiğini bildiğimize nazaran, büyük Amerikan okulunun neden büsbütün yıkıldığını ve birçok hastanenin neden ağır hasar gördüğünü anlamak zordu. BM ayrıyeten 50 bin meskenin büsbütün yok olduğunu ya da ağır hasar gördüğünü kestirim ediyor. Filistin parlamentosunun ve öteki resmi binaların tam olarak yıkıldığını gördük.”
Carter, Amerikan bombalarıyla dümdüz edilen
“Uluslararası Amerikan Okulu”
nun yakınında yaptığı açıklamada, “
Halkınıza karşı kasıtlı olarak yapılan yıkımı gördüğümde gözyaşlarımı tutmak zorunda kalıyorum”
diyordu. Carter ABD’nin İsrail’e verdiği silahlardan kendisinin de kısmen sorumlu olduğunu itiraf ediyordu. Carter’ın bu açıklamasının üzerinden 15 yıl geçti. İsrail, tekrar tıpkı İsrail. Yeniden Amerikan bombalarıyla hastane, okul, ibadethane demeden, Gazze’yi kuma çevirip, yüzde yetmişi bayan ve çocuk, elli bine yakın Filistinli’yi katletti.
