İstanbul’u yazan taşra
Netflix’in yeni dizilerinden İstanbul Ansiklopedisi en çok izlenenlerde başlarda olmaya ve tartışılmaya devam ediyor. Daha evvel bir konuda atıf yaptığımız diziye dair söyleyecek çok şeyimiz var. Not olarak tabir edelim ki; izlemeyenler için ön bilgi/ipucu manasında gelecek şeyler olacak yazıda. Selman Nacar’ın yazıp yönettiği dizi Anadolu’ya ‘taşra’ gözüyle bakan ve kendini tamamlayamayanların öyküsünde taşrayı sorumlu tutan bir üretim. Nesrin, taşradan yıllar evvel ‘kaçmış’ ve kendini gerçekleştirmiş lakin memnun olamamış biridir. Annesinin eski dostu Nesrin’in yanına İstanbul’da okumaya gelen Zehra ise yeni nesil taşra-kent çatışmasının odağındaki isimdir. Ve elbette çatışmanın temelinde dini kabuller ve yaşantı vardır.
Zehra’nın İstanbul’a gelir gelmez başını açması, daha okuldaki birinci gününde seküler arkadaşlarıyla bara gidip alkol alması (önce kendince deva buluyor lakin sonra içiyor) savruluşunun (diziye nazaran kurtuluşunun) yolunu açıyor. Namazına devam etmesine karşın kimseye sezdirmiyor. Evet, bilhassa 80’ler sonrası ve 90’larda bu çok yaşandı. Ancak bu hususun böylesine şablonlarla anlatılması dizinin yumuşak karnı olmuş. Çünkü dizideki kıssa vaktimizde geçiyor. İstanbul Ansiklopedisi, bir dizi olarak ülkemizin son periyodunda toplumsal ayrışmaların yansımalarının kullanılması noktasında sağduyulu bir yerde duruyor. “Birbirimizi anlamalıyız” diyor ve ekliyor: Birlikte yaşayabiliriz. Fakat dizideki mütedeyyin karakterlerin ekseriyetle kendini tamamlayamamış olması, tutundukları kısımların (genelde dinleri ve buna bağlı kültürleri) çürümeye mahkum kalması bakış açısındaki sorunu söz ediyor. Zira dizideki seküler şahısların sıkıntıları her ne kaynakla olursa olsun çözülebilir. Çözülüyor da aslında. Halbuki dindar karakterlerin kurtulma ihtimali yok. Zira taşrada rastgele bir şeyin tahlili yok. Taşranın kendisi mahkumiyet ve mahcubiyet demek.
Dizide arka niyetli bir yaklaşım olmadığını tabir etmek gerek. Sahiden anlamaya çalışıldığını hissediyoruz. Temelinde diziyi yapanların dindar çevrelere yabancı olmadığını da biliyoruz. Fakat neden başörtülü karakterlerin hepsi zahmetli ve dermanı yokmuş üzere? Seküler karakterler kendi çarelerini arıyor ve önünde sonunda devasına ulaşıyor. Dindarlar ise bilhassa taşrada olanların dermanı yok. Çok evvelce yaptıkları tercihlerinden dolayı hayatlarını zindana çevirmişler. Taşra ile sıkıntısı olanların ya da bunu bağımsız sinemanın gereği üzere kabul edenlerin olduğu sinema dalımızda Selman Nacar’dan daha farklı bir hal beklerdik. Tahminen de dizinin ikinci dönemi yapılacak ve bize apayrı bir görüntü çizecek. Şimdilik elimizdeki datalara nazaran hareket ediyoruz. Umarız Kızıl Goncalar üzere başı karışık bir izlek seyretmez (Bir Tv dizisi ile kıyas yapmak istemezdim ancak kontrast ile daha anlaşılır olabilir).
İstanbul’a birinci defa gelen ve arayışta olan birinin İstanbul Ansiklopedisi’nin izinde sembolik muhitler ve yerlerle birlikte mana arayışı yapması çok uygun fikir. Dizinin teknik ve biçimsel lisanı de bu dokuya çok uygun bir kavrayışla ilerliyor. Buraya kadar her şey hoş olmakla birlikte oyunculuklara bakınca da önemli bir sorun ortaya çıkıyor. Ana karakterler Nesrin (Canan Ergüder) ve Zehra (Helin Kandemir) dizinin daha başında anlamsız şirinlikler ve mimiklerle izleyiciyi bitiriyor. Anlıyoruz, karakterlerin gereği kendilerini gizleme ya da mış üzere yapma durumu var. Lakin dizinin kalanında da benzeri bir durum gözleyince başrol oyuncularından tam olarak memnuniyet duyamıyoruz. Halbuki her ikisi de çok düzgün oyuncu. Bilhassa Helin Kandemir’in dizide Yasin-i Şerif okuması ve pek hoş söylem etmesi çok başarılı idi.
Son olarak vurgulamak istediğimiz bir nokta… Netflix ile çalışmak imkanlar açısından olumsuz bir durum oluşturabiliyor. İmkanların cazibesine kapılıp temel problem ıskalanabiliyor. İstanbul Ansiklopedisi’nde de buna misal bir görünüm kendini hissettiriyor. Daha çok yaşayan yerler, daha çok yaşayan sanat, daha çok yaşaması beklenen atmosfer… Tamamında olmasa da kimi sahnelerde bu tutum kendini gösteriyor.
