İspanya’nın doğu ve güney bölgelerinde 29 Ekim’de yaşanan sel felaketinin akabinde meyyit sayısının 250’ye çıktığı bildirildi. İspanya Devlet Meteoroloji Enstitüsü tarafından “İspanya tarihinin en öldürücü doğal afeti” ve “Yüzyılın felaketi” olarak tanımlanan sel felaketinde hala çok sayıda kayıp insan için arama ve kurtarma çalışmaları devam ediyor.

Bölgede, itfaiye, polis, jandarma, sivil yardım grupları dışında 1500’den fazla asker de vazife yapıyor. Sel felaketinde en büyük ziyanı ise şu ana kadar 72 kişinin hayatını kaybettiği, 25 bin nüfuslu Paiporta ilçesi aldı.

Valensiya başta olmak üzere geçen salı gününden bu yana İspanya’nın doğu ve güney bölgelerini vuran şiddetli yağış ve fırtına sonrası sel felaketi meydana geldi.

Ülke genelinde şu ana kadar 150’den fazla can kaybına yol açan sel felaketinde kaybolan çok sayıda kişi için arama kurtarma çalışmaları sürüyor.

Fırtına nedeniyle ırmaklarda yaşanan taşkınlar yerleşim yerlerini sular altında bırakırken binlerce kişi elektriksiz kaldı.

İspanya Devlet Meteoroloji Enstitüsü (AEMET), Valensiya bölgesi için “yüzyılın en makûs dönemi” biçiminde yorumladığı yağışın, geçmişte örneği görülmemiş bir biçimde düştüğünü duyurdu ve “Normalde 1 yılda alınan yağış, yalnızca 8 saatte düştü.” açıklamasını paylaştı.

Sonbaharda tesirli olan ve İspanyolların “gota fria” yani “soğuk damla” ismini verdikleri hava olayı çabucak her yıl tekrarlanıyor lakin bu defa şiddeti geçmiştekilerden daha fazla oldu.

Bilim insanları, insan kaynaklı iklim değişikliğinin bu cins çok hava olaylarını daha sık ve yıkıcı hale getirebildiği ikazında bulunuyor.

“Hidrolojik döngü şiddetleniyor”

İspanya’da yaşanan sel felaketinin meteorolojik boyutuna ait soruları yanıtlayan Türkeş, çok yağışların bölgenin uzun vadeli ortalamalarının çok üzerinde olduğunu söyledi.

Hava olaylarında bölgenin topoğrafyası, özel fiziki coğrafya şartları, geçmiş klimatolojik bilgileri ve mevcut meteorolojik hava olayları üzere faktörlerin tesirli olduğunu belirten Türkeş, şunları kaydetti:

“Şimdiden global ortalama yüzey sıcaklıkları, sanayi öncesi periyoda nazaran 1,3 ila 1,5 santigrat derece daha fazla. Daha sıcak dünyada buharlaşma çok daha fazla oluyor. Isınan, buharlaşmanın ve hava kütlelerinin nem tutma kapasitesinin arttığı bir dünyada hidrolojik döngü hızlanıyor, şiddetleniyor. Bu da yağışların çok daha şiddetli, çok daha kuvvetli ve çok yağışlar halinde olmasına yol açıyor. Yani çok kısa müddette bir bölgede kuvvetli sağanaklar, çok iri yağmur damlaları birkaç saatte düşüyor. Bu, iklim değişikliğinin bilhassa bu manada hidrolojik döngünün şiddetlenmesi kısmıyla kontaklı.”

Akdeniz Havzası ve Güney Avrupa’da uzun yıllardır sonbahar ve kış aylarının kurak geçtiğini, çoğunlukla bahar mevsiminde düşen yağışların da daha şiddetli hale geldiğini tabir eden Türkeş, Avrupa’nın büyük kısmında, Kuzey Atlantik’ten Türkiye’ye kadar ki alanda kurak ve normalinden çok daha fazla sıcak şartlar yaşandığını anlattı.

“İspanya’daki yağışlar birkaç gün daha devam edecek”

Yaklaşık 20 gündür Kuzey Atlantik, İngiltere ve Avrupa’nın büyük kısmından Türkiye’ye kadar yüksek basınç alanı bulunduğu bilgisini veren Türkeş, İspanya’da tesirli olan hava olayı hakkında şunları söyledi:

“Yüzeyde yüksek basınç, yüksek atmosferde de kuvvetli bir sıcak sırt var. Bu bir blok aktifliği yaratıyor. Bu blok aktifliği Kuzey Atlantik’te kopmuş alçak basıncın İspanya üzerine yerleşmesine neden oluyor. Atlantik’in o bölgesi Kuzey Afrika ve Batı Akdeniz çok sıcak, buharlaşma ve yüzey sıcaklıkları da çok fazla. İber Yarımadası ve Güneybatı Avrupa üzerinde yerleşmiş olan kopmuş alçak basınç burada konvektif kararsızlık olaylarına, atmosferik dolaşımlara ve bulut kütlelerine neden oluyor. İspanya’da geçen günlerde Valensiya ve buranın gerisinde bulunan İber dağlık alanındaki kuvvetli yağışlara da bu sistem neden oldu. Yağışın bu kadar kısa müddette, bu kadar kuvvetli olmasına hem bu sistemin hem de dağ yamaç yağışlarının katkısı oldu. Ne yazık ki Valensiya, Barcelona, Balear Adaları yöresinde ve İber dağlık alanında bugün de dahil önümüzde birkaç gün daha çok yağışların düşme mümkünlüğü ve yeni afetleri oluşturma potansiyeli olan bir hava kelam konusu.”

Atmosferde “Rossby dalgaları” sistemi üzere geniş ölçekli dalga hareketleri bulunduğunu, bu sistemin global döngüsünü 3-4 haftada tamamladığını lisana getiren Türkeş, fakat sistemin bu dengeyi tamamlarken bilhassa döngünün kimi basamaklarında Kuzey Atlantik’teki alçak merkezde görüldüğü üzere kuzeyden bağını keserek İspanya üzerinde olduğu üzere kopuk alçak basınç (soğuk damla) yarattığını anlattı.

“Cut off sistemler mevsime ve coğrafyaya nazaran karakter değiştiriyor”

Bu hava olayının kış mevsiminde meydana geldiği durumlarda “soğuk kopuşlar” yahut İngilizce haliyle “cut off sistemi” biçiminde tanımlandığını vurgulayan Türkeş, “Cut off, tesirli olduğu bölgede günlerce kalıyor ve hasebiyle günlerce çok soğuk, şayet kuzeydeyse karlı ve fırtınalı hava şartları yaratıyor. Güneyde ise İspanya’da olduğu üzere Akdeniz havzasında vakit zaman çok kuvvetli yağışlar, fırtınalar doğuruyor ve onun kuzeyinde hava sıcaklıkları 0 santigrat derece civarındaysa kar yağışlarına yol açıyor. Cut off sistemler, mevsimine ve oluştuğu coğrafyaya nazaran karakter değiştiriyor.” diye konuştu.

Her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nin birtakım bölgelerinde kış mevsimi geldiğinde kutup kökenli kopmuş soğuk alçak basınç sistemlerinin çok soğuklara, buz ve kar fırtınalarına yol açtığını hatırlatan Türkeş, şöyle devam etti:

“İklim değişikliği, global ısınma yalnızca hava sıcaklıklarının artışı biçiminde ortaya çıkmıyor hasebiyle atmosfer sirkülasyonundaki bozulmalar, onların kendi doğal değişkenliğindeki değişimler ve bu tıp olaylar uzun vadeli çok sıcak ve uzun periyodik çok soğuk, yağışlı, fırtınalı şartlar kimi bölgelerde önümüzdeki yıllarda da tesirli olmayı sürdürecek. Akdeniz havzasında bu tıp kopmuş alçak basınçlar bilhassa batı Akdeniz ve Kuzey Batı Afrika’da hem ilkbahar hem de sonbaharda oluşabiliyor. ABD’deki kopmuş alçak basınçlar ve blok aktiflikleri ise daha çok yılın soğuk mevsiminde çok hava olaylarına ve afetlere, felaketlere yol açabiliyor.”

Dünya genelinde iklim değişikliği uğraşına karşı başarılı bir yol izlenmediğini, global ısınma sonucunda sıcak hava dalgalarının sıklığında, müddetinde, şiddetinde artış, yağış rejimi bozulması ve kuraklık üzere tesirlerle daha fazla karşı karşıya kalınacağı ihtarında bulunan Türkeş, bugün iklim değişikliği uğraşının 20 yıl öncesine nazaran çok daha sıkıntı ve maliyetli olduğunun altını çizdi.