İran yangını…
Trump, aklı başında olan herkesin kestirebileceği üzere dünyâyı bir felâkete sürükleyecek teşebbüslerde bulunmaya devâm ediyor. Hayâta geçirdiği ekonomik önlemler yalnızca ABD iktisadını değil, dünyâ ekonomilerini de sarsmaya devâm ediyor.
Mütemâdiyen târifeleri yükselten Trumpizm
esasen on yıllardır tekleyen dünyâ ekomileri için sadra şifâ olmanın çok uzağında. Bu türlü yaparak en başta enflasyonist süreçleri körüklüyor. Öbür taraftan ekonomik akışkanlıkları tıkayarak, daha orta vâdede yatırımları azaltacak ve işsizliği patlatacak olan diğer bir süreci hazırlıyor.
Siyâseten tâkip ettiği yollar da her nev’i tutarlılıktan uzak seyrediyor. Avrupa’yı, Kanada’yı, kurucusu olduğu Batı ittifâkından tekme tokat kovmaktan beter eden, NATO’yu boşluğa düşüren, en yakın müttefiki olan İngiltere’yi bile offside durumuna sokan
Trump, sonuçta ABD’yi yalnızlaştırmış oluyor
. Bu ABD’nin o pek sevdiği ve Amerikan Düşü üzerinden geliştirdiği
medeniyet argümanını da yok eden
bir hâdise. Medeniyet, şu yahut bu biçimde diğerlerini içermeyi, onlardan beslenmeyi ve onları beslemeyi içerir. Bu hâliyle medeniyet merkezleri birer câzibe merkezi hâline gelir. İçeride ve dışarıda herkesle arbedeli, yabancı düşmanlığını merkezine koyan bir ABD artık bunu temsil etmenin çok uzağına düşüyor. Trumpizm bunları ABD’nin aşınan dünyâ hâkimiyetini tekrar kurmak için yaptığını argüman ediyor. Keşke bu çıkmaz siyâsetlerle yalnızca ABD kaybetse. Fakat o denli görünmüyor; sonuçta gâliba Trumpizm, derece derece cümle devletleri içine alacak olan bir anafor bu…
Dünyânın Trumpizmin çılgın siyâsetleri karşısında şimdi şaşkınlığını üzerinden atabilmiş olmadığını görüyoruz. Lakin yavaş yavaş
antitrumpizmin dünyâda yükseleceğini
kestirmek o kadar da sıkıntı değil. Fransa’da Le Pen’in mahkûmiyetinin, çekirdek Avrupa’nın yerleşik merkez siyâsetleri ve müesses yapılarının Trumpizmin kıt’adaki uzantıları olan çok sağa kolay geçit vermeyeceğini, onlarla sıkı bir çabaya girişeceğine işâret ettiğini düşünüyorum.
İkinci bir Avrupa faşizmi deneyimini kıt’anın kaldırması mümkün değil.
İlkini yol kazâsı, tarihi bir ârıza olarak göstermeyi şöyle bu türlü becerdiler. Ancak ikinci bir dalga gelecek olursa Avrupa medeniyetini ne kavramlaştırmak ne de temellendirmek mümkün olabilecektir.
Hâsılı Trumpizm dünyâyı bir medeniyet boşluğuna düşürüyor. Ancak Trumpistlerin bunu sıkıntı ettiklerini zannetmiyorum. Trumpizmin siyonist İsrâil’i desteklemekte hiçbir formda duraksamaması; tam tersine iştahla her nev’i takviyesi vermesi bunu ispatlıyor. Kuralsız, amasız, fakatsız ABD takviyesini gerisine alan İsrâil, İran’a karşı başlayacak taarruz için gün sayıyor. Trump’ın herkese yaptığı üzere, Hamaney’e gönderdiği tehdit ve aşağılama dolu mektuba karşı İran, direkt değil, dolaylı olarak gemileri yaktığını ve savaşa hazır olduğunu ilân eden bir yanıt verdi. Trump
çok boyutlu bir İran saldırısı
plânlıyor. Bunun askerî tarafına aşağıda gireceğim. Lakin ondan önce
türev yaptırımlar
meselesi var. İran ile ekonomik olarak alaka kuran herkese türev yaptırımlar uygulayacağını ilân etti. Bunun doğuracağı reaksiyonları hesap ettiğinden emin değilim. ABD’nin ekonomik tehdidi İran ile alışveriş yapan tekmil devletleri rahatsız etme ve İran’a müteveccih sempati hacmini arttıracağını kestirim edebiliyorum.
Evvela İran’ın ne Sûriye ne de Irak’a benzemediğini, devletli düzeyde kuvvetli bir ulusal yapısının olduğuna dikkat çekmek lâzım. Bu akın İran’ın içinde son vakitlerde zayıflamış olan dayanışma hislerini son derecede kuvvetlendireceğini öngörebiliriz. Bu da
yıkmak istedikleri rejime hayâtiyet kazandıracaktır
. Bu operasyonu yalnızca İran’ın nükleer tesisleri başta olmak üzere güç merkezleriyle sonlu tutacaklar görünüyor. İran’ın askerî kapasitesinin ne olduğunu tam olarak bilmiyoruz. İsrâil’e karşı yaptığı iki hava akınındaki görünüm bunu pahalandırmak için kâfi gelmeyecektir. İran’ın askerîi kuvvetini tam kapasite devreye aldığında İsrâil ve ABD ittifâkının nasıl bir bedel ödeyeceğini bilmiyoruz. En azından,
ABD’nin yakın coğrafyadaki sayısı oldukça kabarık olan üslerinin tamâmının korunması ne kadar mümkün olabilecektir,
bilemiyoruz. Hâsılı, sonuçta İran’ın kazanması mümkün görünmese de,
karşı tarafı uğrayacağı tahribatın pek de ihmâl edilebilir cinsten olmayabileceğini
hesâba katmak gerekir. Burada Türkiye’nin pozisyonunu da dikkate almak gerekiyor. Kolaylaştırarak ortaya koyalım: Farazâ, ABD uçakları İncirlik’ten hareketle İran’ı bombalarsa, İran füzelerinin bu üssü amaç almayacağının garantisi nedir? İlâveten İran, kendisine karşı kurulduğu alenen bilinen Kürecik’i açık bir gaye olarak görür mü? Bu savaş bir kademede Türkiye’yi de içine alır mı?
Acaba savaşı başlatıp, muhakkak bir kademede bir Türk-Fars savaşına dönüştürüp ortadan çekilmek mi hesaplanıyor
? Bu ihtimâl karşısında, “Allah yazdıysa bozsun” diye dua etmek gerekiyor. Zira bu senaryonun hayatta karşılık bulması, her iki kadim devlet ve millet için en az yüz sene kaybetmek olacaktır. Artık soralım, İsrâil için bu senaryonun, senaryolar ortasında en kremalı olanı değil midir? Doğrusu, ben
her iki devletin hâfızasının kuvvetine
inanıyorum. Bu konuda her iki devletin de kâfi ölçüde şerbetli olduğunu düşünüyorum.
Diğer taraftan dış koşullara da dikkat etmek gerekiyor. Taban, derin çizgilerde devâm eden ABD-Rusya müzâkerelerinin İran probleminde nerede olduğu son derecede önemli görünüyor. Rusya-İran münâsebetlerinin hem Ortadoğu’da hem de Karadeniz’de büyük ölçüde örtüştüğünü ve neredeyse bir ittifâka dönüşmeye yakın olduğunu biliyoruz. Soru apaçık olarak ortaya konmalıdır: Sûriye’den sonra Rusya, İran’ı ikinci kez yüzüstü bırakacak mıdır? Daha çok taraflı soralım:
Rusya, İran’ı bırakıp İsrâil ve Suudî Arabistan sınırına mı angaje olacak?
Bunun çok kolay seyredeceğini ve gerçekleşeceğini zannetmiyorum. Lakin doğrusu Rusya’nın buradaki halini çok merak ediyorum.
Hesaplanması gereken öteki bir güç ise Çin. Çin için İran son derecede önemli bir ortak. İran’ın ürettiği petrolün yarısını Çin alıyor. İran’ın savaşa girmesi Çin’e yapılan petrol sevkiyâtını azaltacaktır. Çin bunu eli kolu bağlı seyredecek midir? Değilse, epeydir devâm ettirdiği suskunluğunu bir taraf bırakıp ses verecek midir?
Önümüzdeki günlerde yakın coğrafyamızın ısıncağını söylemek hafif kalır. Düpedüz bir yangın çıkacağa benziyor.