İnsan uzuvları tekrar büyüyebilir mi? Bu hayvanlar anlamamıza yardımcı olabilir

Northeastern Üniversitesi ve Kentucky Üniversitesi’nden bir araştırma grubu, axolotl’larda uzuv yenilenmesinde kritik rol oynayan bir molekülü tespit etti: Retinoik asit.

Bu molekül, bedene nerede ve neyin yine büyütülmesi gerektiğini adeta “öğretiyor”.

Çalışmayı yürüten biyolog James Monaghan, “Hücreler bu sinyali alarak ‘dirsekteyim, o vakit el çıkarmalıyım’ ya da ‘omuzdayım, tüm kolu büyütmeliyim’ diyebiliyor,” diyor.

Axolotl’un bedeninde retinoik asit, kol boyunca bir yoğunluk gradyenti biçiminde dağılıyor. Omuz bölgesine yakın yerlerde bu molekülün düzeyi yüksek, onu parçalayan enzimin düzeyi ise düşük.

Bilim adamları, bu oranın istikrarının, yaralanan bölgede oluşan yenileyici hücre kümesinin nasıl “programlandığını” belirlediğini buldu. Enteresan bir deneyde, bir axolotl’un eline fazladan retinoik asit enjekte edildiğinde, yalnızca el değil tüm bir kol yine büyüdü.

Monaghan’a nazaran insan bedeninde da bu çeşit moleküller ve hücreler mevcut. Fakat bizim hücrelerimiz bu sinyalleri “yenilenme” yerine “yara izi” oluşturarak yanıtlıyor. Bir sonraki adımda grup, bu sinyalleri hücre içi seviyede nasıl algıladığımızı araştıracak.

Monaghan, “Fibroblastlarımızı bu yenileyici sinyalleri dinlemeye ikna edebilirsek, gerisini zati biliyorlar. Tıpkı semender üzere, gelişim sürecinde bu uzuvları aslında üretmişlerdi” diyor.

Yeni bulgular, yalnızca yara izsiz düzgünleşme değil, kaybedilen bir parmağın yahut ileride tüm elin tekrar oluşması üzere daha savlı maksatlara de kapı aralıyor. Monaghan, “Bu büsbütün imkânsız değil” diyerek araştırmaların gelecekte nasıl bir ihtilal yaratabileceğine dikkat çekiyor.

Çalışma, Nature Communications mecmuasında yayımlandı.