Hukuk topluluğunun yakından tanıdığı üç isim vardır ki, bunlardan biri Ord. Prof. Dr. Sıddık Sami Onar, oburu Ord. Prof. Dr. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, öteki de Prof. Dr. Hüseyin Nail Kubalı’dır. Bunların üçü de yakın tarihimizin tam bir yüz karası olan 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin -ne yazık ki- şakşakçılığını yapmışlardır. Bilmem ki belirtmeye gerek var mı, bu nahoş hareketleriyle de ilmi ve tüzel şahsiyetlerine leke sürdürmekten çekinmemişlerdir. Halbuki başka bir hukuk âbidesi olan Ord. Prof. Dr. Ali Fuad Başgil, bu türlü bir zillete düşmemiş, canı kıymetine da olsa darbecilere karşı gerekli yansıyı göstermiş, hatta yurt dışına giderek onlar aleyhinde ve hukuku müdafaa sadedinde kitaplar bile yazmıştır. İsimleri geçen üç şahsiyet ise -bir defa daha belirtelim- darbecileri alkışlamakla hayatlarının en büyük yanılgısını işlemişlerdir.

Şimdi gelelim madalyonun öbür yüzüne. Bu üç ünlü hukukçu İstanbul Müftüsü ve Diyanet İşleri Başkanı merhum Ömer Nasuhi Bilmen’in 6 ciltlik âbidevi yapıtına ,“Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu” isimli muhalled külliyatına birer takriz yazmaktan kendilerini alamıyorlar. Hocanın bu değerli çalışmasını öve öve bitiremiyorlar. Mesela Ord. Prof. Dr. Sıddık Sami Onar yazdığı önsözde şöyle diyor: “Geleceğin kanun koyucuları, hazırlayıcıları kanunları bu kitaptan çıkartacaklardır.” Dönemin İstanbul Üniversitesi Rektörü olan Sıddık Sami, mukaddimesini şu cümlelerle bitiriyor:

“Asırlar ve kıtalar içinde, milletler ve medeniyetler ortasında yayılmış muazzam bir hukuk manzumesini bugünkü kuşakların anlayabileceği bir halde ve toplu olarak ortaya koymak her ilim ve hukuk adamının yapabileceği bir iş değildir. Pahalı âlimimiz ve müftümüz Ömer Nasuhi Bilmen büyük bir bilgi ve ihatanın, yorulmak bilmez bir mesainin mahsulü olan bu değerli yapıtıyla bu çok güç işi başarmış bulunuyorlar. Bugünün ve yarının hukukçuları, orjinal mukayeseli hukuk tetkiklerine, kanun vaz’ıları hazırlayacakları kanunlara temel olacak bilgileri bu pahalı yapıtta bulacaklardır. Bu kitapla Türk Hukuk Edebiyatı değerli bir eser kazanmış bulunuyor. Üniversite bu türlü bir yapıtı neşriyatı ortasında görmekle büyük bir haz ve memnuniyet duymaktadır. Yapıtın fazıl müellifini bu büyük muvaffakiyetinden ötürü tebrik ederken bu yapıtlarıyla biz hukukçulara yapmış oldukları değerli yardımlarından ötürü şükranlarımı sunmayı da bir borç sayıyorum.”

Çok garip ve şaşırtan değil mi? Bu cümlelerle İslâm hukukuna methiyeler nizam birebir Sıddık Sami 27 Mayıs 1960 darbesi olur olmaz üniversitedeki mescidi kapatıyor ve Peyami Safa, köşesinde, bu yanlış icraatı eleştiren iki yazı yayımlıyor. Şahsen merhum Prof. Âsaf Ataseven’den duymuştum: Bu mescid, İbnülemin Mahmud Kemal Bey’in uğraşıyla açılmıştır. Halbuki merhum İbnülemin, Sıddık Sami’nin rektör seçilmesi hasebiyle şu beyti söylemişti:

Öğretenle öğrenen etsin düğün!

Oldu Sıddık Sami Bey rektör bugün!

Konuya devam edecek olursak, Hukuk Fakültesi Uygar Hukuk Ord. Profesörü Dr. Hıfzı Veldet Velidedeoğlu da bu değerli yapıta “Hukuk-ı İslâmiyye Kâmusu”nun niye ve nasıl neşredildiğini anlatan bir takriz yazıyor ve kelamlarını şu cümleyle bitiriyor: “Böyle muhalled bir yapıtı Türk hukuk âlemine ihda etmeye muvaffak oldukları için onun bedelli ve saygıdeğer müellifini bütün samimiyetimle tebrik ve kendilerine teşekkür etmeyi bir görev bilirim.”

Şimdi sıra Prof. Dr. Hüseyin Nail Kubalı’ya geldi. Ondan iktibas yapmaya sütunum müsait olmadığı için vazgeçiyorum. Şu kadarını belirteyim ki Kubalı’nın takrizi de öteki iki meslektaşı üzere büyük ehemmiyet arz ediyor, o da Ömer Nasuhi Bilmen’in bu muazzam yapıtına duyduğu takdiri lisana getiriyor.

Ünlü hukukçumuz Kubalı üzerinde biraz daha durmak istiyorum. Bugünlerde Prof. Dr. Salih Tuğ hocamızın “Başıma Gelenler” ismiyle yayımlanan hatıratını ilgiyle okuyorum. Tuğ Hoca, yakın münasebetlerinden ötürü en uzun kısmı merhum Muhammed Hamidullah’a ayırmış. Bu kısımda Hüseyin Nail Kubalı’nın Hamidullah Hocayla görüştüğünü de belirtiyor, ezcümle şöyle diyor:

“Hüseyin Nail Kubalı’nın bir ilmi istişare için ziyarete geldiğini biliyorum. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ndeki asistanlığım sırasında bir gün Hüseyin Nail Kubalı’yı gördüm. Hamidullah Hocayı ziyarete gelmişti. O ziyaretten sonra Hamidullah Hoca’nın İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi almanağında İslâm usul-i fıkhına dair bir makalesi çıktı. Makale mecmuadan farklı olarak yayımlanmıştı. Hamidullah Hoca’nın bu yıllarda galiba iki makalesi çıktı. Kubalı’nın ziyareti, muhtemelen Hoca’nın bu mevzularda bilgisinin çok güçlü olduğuna dair bir kadro malumat kendisine ulaştıysa, ondan istifade etmek içindir.”

İbnülemin, Sıddık Sami’ye olduğu üzere, Hüseyin Nail Kubalı’nın Hukuk Fakültesi’ne dekan olması hasebiyle onun hakkında da bir şiir yazıyor. 20 Haziran 1948’de kaleme alınan bu şiir,

“Oldu Nail Bey Hukuk’a baş dekan

Pek yakında olsa layıktır bakan”

beytiyle başlıyor.

İbnülemin Bey üzere son derece mütedeyyin ve muhafazakâr bir zatın onlar hakkında bu türlü övücü kelamlar söylemesini yadırgayanlar olabilir. Unutulmasın ki, bu büyük alımımız muazzam kütüphanesini bir kadro tarihi eşya ve çizgi yapıtlarıyla birlikte üniversiteye bağışlamıştı ve rektörler, dekanlar üstadın karşısında el pençe divan duruyorlardı.

Yukarıdan beri bu üç şahsiyetin artılarından bahsettik. Sıddık Sami ile Hıfzı Veldet’in artılarını öbür bir yazıya bırakıp artık de Hüseyin Nail Kubalı’nın eksilerinden de kelam edelim ki, bu yazı eksik kalmasın. Esefle söz etmek gerekirse Kubalı da başka iki meslektaşı üzere tam bir Menderes ve Demokrat Parti düşmanı idi. Bu konuda elimizde yeteri kadar kanıt var fakat isterseniz biz merhum Ferruh Bozbeyli’ye kulak verelim. Demokrat Parti’nin kurucusu ve genel lideri Sayın Ferruh Bozbeyli, Yassıada’da şahitlik yaptığı için hatıratında Kubalı’nın duruşmalar sırasındaki kelamlarından de bahsediyor. Buna nazaran, Anayasa Hukuku Profesörü Hüseyin Nail Kubalı, Yassıada’da şahitlik yapmak üzere Amerika’dan getiriliyor. Eliyle Demokrat Parti milletvekillerini gösteriyor ve Hâkim Bey, bunlar bu adamlar, hani bir hayvan vardır ya, kurda bağıra bağıra masraf, işte bunlar da o denli gittiler, diyor. Bu olacak şey midir, dünyanın neresinde insanın yüzüne karşı hayvan denir. Ehl-i vukuf ise bilgisini lisana getirir. Ehl-i vukuf olayı görmemiştir, müşahit değildir, ihtisasını söyler. Meğer Hüseyin Kubalı olayı hiç görmemiştir.

Aynı Kubalı bir de muhbirlik yapıyor. İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü 3. sınıf öğrencisi ve Kadıköy merkez vaizi Mehmet Çiçek, 11 Eylül Cuma günkü vaazında hilafet istediği argümanıyla bu profesör tarafından ihbar ediliyor ve birinci sorgusundan çabucak sonra tutuklanıyor ve Üsküdar Paşakapısı Cezaevinde hapsediliyor.

Bir tanıdığının cenaze merasimi hasebiyle Kadıköy Osmanağa Camii’ne gelen ve namaz kılmayıp avluda bekleyen meşhur Anayasa Profesörü Kubalı, büyük bir gayretkeşlikle mescitte bulunan Cumhuriyet Başsavcısı ve öteki hukukçulara karşın konuşmada kabahat görmüş ve vaizi şikâyet etmiştir. Bununla da yetinmeyen Kubalı, hakikaten rejimi tehdit eden büyük bir vak’a tespit etmişçesine birçok yere mektuplar yazmış, irtica ile gayret davetiyeleri çıkarmış, ortalığı karıştırmaya çalışmıştır.

Bir hukuk profesörü olan ve Anayasa havariliğini kimseye bırakmayan Kubalı, ihbar ettiği vaiz Mehmet Çiçek’in Memurin Muhakematı Kanunu’na nazaran yargılanması gerektiğini bilmezden gelerek tevkifinde istical göstermiştir. (Acele davranmıştır.) Başka taraftan Kadıköy Savcısı, Rıfat Aslanoğlu da, vaizlerin devlet memuru olduğunu bilmediğini söylemiş, verilen tevkif kararını haklı göstermeye çalışmıştır. Bu itiraf palavra değilse Türk adliyesi için bir züldür. Mehmet Çiçek’in devlet memurluğu vasfının göz önüne alınmadan tutuklanması, bütün devlet memurlarını haklı bir telaşa sevk etti. Bu mevzudaki detaylı bilgiler 15 Ekim 1968 tarihli “İslâm Medeniyeti Mecmuası”nda bulunmaktadır.

Böyle çelişkili ve üzücü olayların sayısı bizde o kadar fazla ki, Fransız muharrir Alexis Carrel üzere, “İnsan, Bu Meçhul” demekten kendimizi alamıyoruz.