Hizbullah silahları Lübnan ordusuna mı teslim edecek?
Lübnan’da 1975-1990 ortasında süren iç savaş sonrası en aktif aktör olarak ortaya çıkan Hizbullah hareketi, geçtiğimiz eylül ayında İsrail ile yaşanan çatışmalarda güç kaybetmesinin akabinde sona yaklaşıyor. Aralık 2024’te Suriye’de Esed rejiminin çökmesi ve 13 Haziran’da başlayıp 12 gün süren İsrail-İran savaşı sonrası Tahran ile olan bağının da zayıflamasıyla örgüt, iç baskılara maruz kalıyor. İsrail’in Güney Lübnan’da işgal ettiği bölgelerden çekilmek için Hizbullah’ın silahlarını orduya teslim etmesini kaide koşmasının akabinde Lübnan hükümeti de yeni bir adım atmaya hazırlanıyor. Hükümet, Hizbullah’ın silah teslim etmesi karşılığında İsrail’in güneyden çekilmesini ön gören bir muahedeyi parlamentoya sunmaya hazırlanıyor. Hizbullah’ın Lübnan içindeki müttefikleri de bu muahedeye dayanaklarını ilan ederken örgütün tutumunun ne olacağı merak konusu. Lübnan’da yaşanan gelişmeleri ve Hizbullah’ın tutumunu Lübnanlı Siyaset Bilimci ve Hukukçu Tarık Şendeb ve Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Yetim Yeni Şafak’a kıymetlendirdi.
Londra merkezli Suudi Arabistan gazetesi Şarku’l Avsat’ın verdiği bilgiye nazaran, Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn ve Başbakan Nevvaf Selam, Temsilciler Meclisi Başkanı Nebih Berri ile bir görüşme yaptı. İkili, görüşmede İsrail’in geri çekilmesi için bir muahede yapılması karşılığında Hizbullah’ın silahlarını teslim etmesini yasalaştırmak için meclise bir tasarı sunacaklarını bildirdi. Lakin Avn, ABD idaresine, İsrail’in geri çekilme, atakları durdurma ve esirleri iade etme hususlarında karşılıklı ödünler vermeden bu talebini yerine getiremeyeceğini resmi olarak aktardı. Avn, Hizbullah ile ağır silahların Lübnan ordusuna teslim edilmesi gerektiğini görüştüğünü ve ordunun bu silahları şartlara ve gerekliliklere nazaran koruma yahut imha edeceğini kaydetti.
Örgütün bu adıma nasıl bir yanıt vereceği şimdi belirsizliğini korurken Lübnan içinde Hizbullah’ın iki kıymetli müttefiki olarak öne çıkan Şii Emel Hareketi ve Maruni Özgür Yurtseverler Partisi, silah teslimini desteklediklerini bildirdi. Emel Hareketi’nden yapılan açıklamada, hareketin esasen 1990’da iç savaşın sona ermesinden beri silahlarını teslim ettiğine vurgu yapıldı. Açıklamada, İsrail’in son hücumlarında savaşan Emel üyelerinin de ferdî olarak savaşa katıldığı öne sürülerek Hizbullah’ın silah bırakması gerektiği kaydedildi. Özgür Yurtseverler Partisi Önderi ve Eski Dışişleri Bakanı Cibran Basil de silah teslim edilmesini desteklediklerini açıkladı. Basil, toplumsal medyadan yayınladığı açıklamada, “Devlet dışı silah, Lübnan’a ziyan veriyor. Artık füzeler, yapay zekaya karşı varlık gösteremiyor. Ülkeyi savunma işi ordunun monopolünde olmalı. Silahlar da orduya teslim edilmeli. Hizbullah’ı bu sürece katılmaya davet ediyoruz” cümlelerine yer verdi.
Konuya dair Yeni Şafak’a değerlendirmelerde bulunan Lübnanlı Siyaset Bilimci ve Hukukçu Av. Tarık Şendeb, Hizbullah’ın silah bırakması konusunun İsrail’in değil, esasen Lübnanlıların talebi olduğunu vurguladı. Şendeb, Hizbullah ve İran ekseninin “Direniş” olarak nitelediği şeyin başarısız olduğuna dikkat çekerek, “İsrail’in emeli, Lübnan’ın güneyinde kendisine yönelecek tehditleri ortadan kaldırmaktır. Bunun için 1701 sayılı BM kararını ve öteki milletlerarası kararları mazeret ediyor” dedi.
Hizbullah’ın elindeki silahı bugüne kadar İsrail’den çok Suriye ve Lübnan’da halklara karşı kullandığına dikkati çeken Şendeb, “Örgüt, silahları teslim etmemek için hâlâ kimi hareketler yapıyor. Lakin hem halk tabanında hem siyasette hem de askeri etraflarda Lübnan’da artık Hizbullah’ın silahsızlanması için tam bir fikir birliği var. Hatta örgüt içinde bile silah bırakma taraftarları çoğunluk durumda. Buna karşılık örgütün silah bırakmayı kabul etse bile içindeki kimi kümelerin bunu reddederek birtakım şiddet olaylarına karışma ihtimali de bulunuyor. Bu gerçekleşse bile Lübnan’ın yeni bir iç çatışmaya sürüklenmesine sebep olmayacaktır” cümlelerini sarf etti.
Hizbullah’ı Lübnan’da “hegomon” pozisyona getiren bölgesel dengelerin son birkaç yılda kökten değiştiğine vurgu yapan ESOGÜ Öğretim Üyesi Doç.Dr. Mustafa Yetim ise örgütün “en azından” Güney Lübnan’da taktiksel bir dönüşüme istek gösterebileceğinin altını çizdi. Yetim, “Hizbullah’ın baskılara ne derece direneceği kıymetli bir sorun olarak duruyor. Bu bağlamda halihazırda İsrail ile tekrar bir topyekûn bir çabayı bölgesel-yerel dinamikleri dikkate aldığımızda riske atması ihtimal dışı olan Hizbullah’ın en azından Şii nüfusun ağır olduğu Güney Lübnan bölgesinden taktik bir silahsızlanma ve sıkıntıyı Lübnan otoritelerine devretme telaffuzunu benimseyeceği söylenebilir. Suriye’den coğrafik, askeri ve ekonomik olarak beslenemeyen ve Filistin tarafı ile de stratejik etkileşimini yitiren Hizbullah’ın, pozisyonunu düşündüğümüzde Lübnan devletiyle müzakere ve örtülü kabul süreçleri ile İsrail ve öbür baskı alanlarını hafifletmeye ve vakit içerisinde tekrar toparlanma arayışına yöneleceği söz edilebilir” diye konuştu.
