Hindistan-Pakistan gerilimi: Su krizi yeni savaşların sebebi mi olacak?

Hindistan’ın Cemmu ve Keşmir bölgesinde salı günü 26 sivilin vefatıyla sonuçlanan terör saldırısı sonrası bölgede tansiyon yükseldi. Hindistan ve Pakistan askerleri ortasında başlayan silahlı çatışma devam ediyor.

Yeditepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Furkan Kaya, Hindistan-Pakistan ortasında yaşanan tansiyonu ve mümkün sonuçlarını kıymetlendirdi.

“Hindistan ile Pakistan ortasında süregelen klasik tansiyon, 22 Nisan 2025’te Hindistan’ın Pahalgam kasabasında düzenlenen terör hücumunda 26 turistin hayatını kaybetmesiyle had safhaya ulaştı ve iki ülkeyi savaş durumuna getirdi. Hindistan, terör saldırısını üstlenen Direniş Cephesi’nin Pakistan menşeli olduğunu argüman ederken, Pakistan bu savları kesin bir lisanla reddederek olayın bir “sahte bayrak operasyonu” olabileceğini savundu. Hindistan hücum sonrası Pakistan ile olan diplomatik alakalarını ve İndus Suları Muahedesi’ni askıya aldı. Pakistanlı diplomatları hudut dışı etti, hudut kapılarını kapattı ve vizeleri iptal etti. Pakistan da Hint vatandaşlarına verdiği vizeleri iptal etti, hava alanını Hindistan’a kapattı ve ticari münasebetlerini durdurdu. Lakin Pakistan tarafından en büyük reaksiyon, İndus Suları Muahedesi’nin askıya alınmasına gösterildi. İslamabad, bunu bir “casus belli” yani savaş sebebi olarak kıymetlendirdi.”

“Ağustos 1947’de Hindistan’ın İngiltere’den bağımsızlığını kazanmasıyla Hindistan ve Pakistan isimleriyle iki yeni devlet kuruldu. Çoğunlukla Müslümanların yaşadığı bölgeler Pakistan’a, Hindu idaresindeki bölgeler ise Hindistan’a bağlandı. Halkının yüzde 80’i Müslüman olan Keşmir bölgesinin Pakistan ile birleşmek istemesine karşın, Hint idaresi altında kalması nedeniyle bu irade alana yansımadı. Sonuç olarak 1947-1948 yılları ortasında patlak veren birinci savaş Keşmir’in ikiye bölünmesiyle neticelendi. Hindistan “Cammu ve Keşmir” eyaletlerini kurarken, Pakistan “Azad Keşmir” ve “Gilgit-Baltistan” bölgelerinin denetimini sağladı. Lakin iki ülke ortasında kalıcı bir barış tesis edilemedi.”

“1965 ve 1971 yıllarında yaşanan savaşlar ve akabinde gelen ateşkes mutabakatlarıyla belirlenen “Kontrol Hattı” adil bir barışın kurulmasını yeniden sağlayamadı. Soğuk Savaş periyodunun stratejik iklimi, zati dünyayı nükleer bir kıyamet tehdidi altında tutuyordu. İki nükleer güç ortasındaki bu tansiyon, dünya için daima bir risk ögesi oluşturdu. 1999’daki Kargil Savaşı, Denetim Çizgisi üzerindeki gerginliğin doruğa çıktığı ve iki nükleer gücün savaşın eşiğine geldiği bir devir oldu. 2001’de Hindistan Parlamentosu’na düzenlenen taarruz ve 2019 Pulwama terör saldırısı iki ülkenin tekrar savaş durumuna geçmesine yol açtı. Tarihi süreç iki ülke ortasındaki tansiyonun yalnızca hudut değil, tıpkı vakitte din, milliyet ve kimlik temelli çatışmalardan da beslendiğini gösteriyor. Her yeni kriz, geçmişten miras kalan kırılgan mevzuları tetikleyerek daha büyük krizlerin kapısını aralıyor.

Bugün Keşmir üzerindeki çözümsüzlük, adeta patlamaya hazır bir saatli bomba üzere bekliyor. Hindistan ve Pakistan üzere iki nükleer gücün sıkıntıyı dini ve çok milliyetçi yaklaşımlarla yönetmesi, krizi daha da karmaşık ve tahlilsiz hale getiriyor. İkili münasebetler adeta bir “Gordion düğümü” halini almış durumda. Son terör taarruzuyla birlikte sıcak çatışma ihtimali de önemli biçimde arttı.”

“Bu problem sırf Hindistan ve Pakistan bağlamında değerlendirilmemelidir. Son yaşanan krizin tarafını her iki ülkenin öbür global aktörlerle bağları de belirleyecektir. Örneğin, Hindistan-Çin bağlantıları epeyce gergin bir seyir izliyor. 2020’de Galwan Vadisi’nde yaşanan sıcak çatışma, hala devam eden gerginliğin simgesi. Hindistan, Çin’e ekonomik bağımlılığını azaltmak isterken teknoloji ve altyapı alanlarında Çinli şirketlere sert düzenlemeler getirdi. 130 milyar dolarlık ticaret hacmi, ekonomik zorunlulukla stratejik rekabeti tıpkı anda besliyor. Himalayalar, Hindistan ve Çin ortasında doğal tampon vazifesi görmese bu tansiyonun çok daha sert çatışmalara yol açabileceği açık.

Öte yandan, Pakistan ile Çin ortasındaki “demir kardeşlik” bağı giderek derinleşiyor. Çin, Pakistan’a çağdaş savaş uçakları, insansız hava araçları (İHA) sağlıyor ve teknoloji transferi yapıyor. Çin, Birleşmiş Milletler (BM) platformlarında Pakistan’ın yanında duruyor ve Keşmir konusunda Hindistan’a karşı örtülü dayanak sağlıyor.

Özellikle Gwadar Limanı projesi, Çin-Pakistan işbirliğinin ana omurgasını oluşturuyor. Gwadar, Çin’in Hint Okyanusu’na açılan kapısıdır. Hürmüz Boğazı’na sırf 400 kilometre uzaklıkta bulunması, Gwadar’ı stratejik bir merkez haline getiriyor. Bu da Çin’in güç güvenliği ve deniz yolları stratejileri açısından büyük bir kıymet taşıyor. Çin’in, Hindistan’ın Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile yakınlaşması ve global ticaret savaşlarında kuşatılması teşebbüslerine karşılık Pakistan ile işbirliğini daha da derinleştirdiği görülüyor.”

“Hindistan’ın İndus Suları Mutabakatı’nı askıya alması bölgedeki en tehlikeli ataklardan biridir. 1960’ta imzalanan bu mutabakatla İndus, Chelum ve Chenab ırmakları Pakistan’a; Ravi, Beas ve Sutlej ırmakları Hindistan’a bırakılmıştı. Bu düzenleme, şimdiye kadar iki ülke ortasında yaşanabilecek mümkün bir su savaşını önlemişti.

Pakistan’ın tarımı ve içme suyu sisteminin yüzde 80’inden fazlası İndus Irmağı’na bağlı. Hasebiyle, Hindistan’ın suyu kısıtlaması, Pakistan için hayati bir güvenlik tehdidi manasına geliyor. Bu da Pakistan’ı Keşmir cephesinde askeri adımlar atmaya zorlayabilir. Üstelik bu kriz yalnızca Hindistan-Pakistan çizgisini değil, Güney Asya’daki çok taraflı su işbirliklerini de çökertme riski taşıyor. Çin üzere üst havza ülkeleri de bu durumdan faydalanarak kendi “su kartlarını” daha sert oynayabilir.”

Eskiden klasik savaşlar petrol için yapılırdı. Lakin global ısınma ve iklim değişikliği çağında su, yeni savaşların ana cephesi haline geliyor. İçilebilir su kaynaklarının süratle tükenmesi, suyun denetimini stratejik bir silah haline getiriyor. Su krizinin tetikleyeceği göç dalgaları, besin kıtlığı ve ekonomik çöküş, sırf bölgesel değil global bir felaketi beraberinde getirebilir.

Ünlü İngiliz siyasetçi Winston Churchill Birinci Dünya Savaşı’nda “Bizim için bir damla petrol, bir damla kandan daha kıymetli.” demişti. Bugün yaşaydı Churchill tahminen de “Bir damla su, bir damla petrolden daha bedelli.” diyecekti. O vakit bu tarihi süreçte oluşan yeni denklemde “Bir damla su, iki damla kan” demek oluyor. Daha kanlı ve sonu gelmeyen savaşların ikamesi mümkün olmayan su sebebiyle çıkması epeyce muhtemel görünüyor.

“Hindistan-Pakistan ortasındaki su sıkıntısının gibisi, Türkistan’daki Fergana Vadisi’nde de yaşanıyor. Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan ortasında kalan Fergana Vadisi, Türkistan’ın en verimli lakin en kırılgan su havzası. Vadinin iktisadı yüzde 70 oranında tarıma hasebiyle su kaynaklarına dayalı. 2010 ve 2021’de Kırgızistan ile Tacikistan ortasında su temelli silahlı çatışmalar yaşandı. Özbekistan vakit zaman su kartını kullanarak komşularına baskı kurdu. Rusya, Çin ve ABD üzere global aktörler de bu bölgeyi yakından takip ediyor. Hindistan-Pakistan ortasındaki su muahedesinin bozulması, Fergana üzere hassas bölgelerde de benzeri çatışmaları tetikleyebilir. Su, yalnızca hayat kaynağı değil, artık bir savaş münasebeti haline geliyor. Şayet dünya genelinde su siyaseti yanlışsız yönetilmezse, önü alınamaz hudut çatışmaları, göç krizleri ve büyük güçlerin dolaylı müdahaleleri kaçınılmaz olabilir.”