Her hac mevsiminde…

Her hac mevsiminde, yanık yürekler Mekke-i Mükerreme’de cem olduğunda tekrar tekrar dönüp okuduğum kitaplar vardır. Onlardan biri, Malcolm X’in hac izlenimlerini ihtiva eden “Hac Yolunda 1964 Günlükleri” (Ekin Yayınları, 2019). Özellikle Arefe Günü hacılar Arafat’ta toplandığı zaman kitabı açarım, eski metotla “tefeül” yaparak rastgele bir yerinden içeri süzülürüm. Artık bu yazıyı yazmak için bilgisayar başında oturduğumda açtığım yerde şurası çıktı mesela:

“Yaptıklarını taklit etmeye çalıştım. Beceremediğimin farkındaydım. Öteki tüm Müslümanların bakışlarını üzerimde hissediyordum. Müslüman bileklerin yaptığını yapıp bükülmüyordu bu Batılı bilekler. Asyalılar diz çökerek otururlar, Batılılar ise sandalyelere dimdik kurulurlar. Mihmandarım yerde iki büklüm otururken, ben ne yaparsam yapayım dimdik kalıyordum. Yaklaşık bir saat sonra, bir saat sonra döneceğini söyleyerek beni yalnız bıraktı.

Uyku aklımın ucundan bile geçmedi. Öteki Müslümanların gözleri önünde namaz kılmaya çalışmaya devam ettim. Kim bilir ne kadar gülünç görünüyordum ancak bunun beni yıldırmasına müsaade veremezdim. Bir mühlet sonra, yere daha rahat kapanabilmemi sağlayan bir numara keşfettim. Lakin bir iki güne kalmaz, bileğim şişmeye başladı.

Şafak sökerken teker teker uyanan Müslümanların her biri anında gözlerini bana dikiyor, bir yandan kendi işlerini hallederken, bir yandan da beni izliyorlardı. Bir Müslümanın hayatında seccadenin ne kadar değerli bir rol oynadığını daha yeni anlıyordum. Herkesin kendine ilişkin küçük bir seccadesi vardı, ayrıyeten her karı-kocanın ya da kalabalık kümenin ortaklaşa kullanılan geniş bir seccadesi mevcuttu. Her Müslüman, kaldığı yere seccadesini serip üstünde namaz kılıyordu. Sonra seccadenin üstüne bir sofra bezi örtüp yemeği orada yiyor, böylelikle seccade yemek odası olmuş oluyordu. Yemekleri ve sofra bezini kaldırıp üstünde oturuyorlardı. Alın size oturma odası. En son da üstünde kıvrılıp uyuyorlar ve seccadeleri yatak odaları oluyordu. Kaldığım bölmeden çıkmadan evvel, Boston’da hırsızlık yaptığım periyotlarda Doğu halılarının piyasada o kadar yüksek fiyata neden kapış kapış gittiği başıma yeni dank ediyordu. Halıların bin bir çeşit iş için kullanıldığı ülkelerde, dokumacılığa çok ihtimam gösteriliyordu. Daha sonraları Mekke’deyken bu halıların diğer bir iş için daha kullanıldığını görecektim: Bir uyuşmazlık yaşandığında, tarafsızlığını koruyan ve çokça hürmet gösterilen biri münakaşa edenleri etrafına dizip halının tam ortasına oturuyor, halı basbayağı mahkeme salonu oluyordu. Sınıf olarak kullanıldığı vakitleri da gördüm.”

Malcolm X’in ince bakışı ve keskin zekâsının birçok tezahürleriyle dolu olan hac anılarını okurken, şu soruyu sormadan da geçemem: İslâm ümmeti, haccın bağrında sakladığı potansiyelden, tanışma ve kaynaşma fırsatlarından, işbirliği ve temel sıkıntılarını istişare imkânlarından gereğince istifade edebiliyor mu? Malcolm X’i -ve daha kaç insanı- büsbütün değiştiren ve yesyeni şahsiyetler haline getiren hac, “dönüştürücü” bir güce sahip zira.

Suudi Arabistan idaresi, her hac mevsimi yaklaşırken yaptığı rutin açıklama ve ikazların içine şu cümleyi kesinlikle yerleştirir: “Haccın siyasallaşmasına müsaade vermeyeceğiz.” Kastedilen, haccın ruhaniyetinin nümayiş, protesto yahut aksiyonlarla zedelenmemesidir. 1987 haccında İranlıların Mekke’de fiilen polisle çatıştığını ve yüzlerce insanın vefatıyla sonuçlanan acı hadiselerin yaşandığını hatırladığımızda, Suudi idaresinin kaygılarını anlamak tahminen mümkün.

Ancak burada odaklanmak gereken bir nokta daha var: Bizatihi haccın kendisi “siyasî” taraflar de taşıyan bir ibadet. Müslümanların sıkıntılarının konuşulacağı, tartışılacağı, kararların alınacağı ve Müslüman dünyanın sorunlarının masaya yatırılacağı buluşma vesileleri oluşturulmadığında, haccın en değerli amaçlarından biri ıskalanmış oluyor. Hac anarşi ve kaos manasında siyasallaşmasın, evet. Lakin hacda mündemiç siyasî amaçların tahakkukunun önü kesildiğinde, hac “Müslümanların toplanıp dağıldığı bir etkinlik” olmaktan öteye de geçemiyor.

Potansiyelimizi nasıl harekete geçireceğimize daha fazla baş yorduğumuz bereketli haclara duasıyla, değerli okurlarımızın Kurban Bayramlarını tebrik ediyorum.

Her hac mevsiminde…

Benzer İçerikler