“Abi, hani sen ne vakit gideceksin?” diye üst üste soranlara daima şu karşılığı veriyordum: “Rejimin bu kadar çabuk düşeceğini kestiremedim, programlarımı çok doldurmuşum maalesef.” Sahiden de herkes sırayla Şam’a giderken, ben Türkiye içinde ve dışında kelam verdiğim kimi programları icra etmekle meşguldüm. Nihayet, Derin Tarih’in Şâm-ı Şerîf’e ayırdığımız Ocak 2025 sayısını matbaaya yollayıp soluğu Suriye’de aldım.

Suriye, 20’li yaşlarımın çabucak başında birinci yurtdışına çıktığım coğrafyaydı. İslâm dünyasıyla birinci temas noktamdı. Yayınlanan birinci kitabımın konusuydu. Arapçayı konuşmayı öğrendiğim ülkeydi. Münasebetiyle, benim için Suriye’nin ve özellikle Şam’ın yeri bambaşkaydı.

Yıllardır mevcut koşullar sebebiyle uzaktan ancak daima çok yakından izlediğim hoş kentimi yine görecek olmak, inanılmaz bir histi. Reyhanlı’dan İdlib’e, oradan da Hama ve Humus’a gerçek devam ederken, Şam’a yaklaştıkça içimi tarifsiz bir his kapladı. “Ben bile epey ağır şeyler hissediyorsam, kentlerinden ve ülkelerinden zorla sökülüp atılan, üzerlerine bombalar yağdırılan, senelerce çadır kentlerde sıcakta-soğukta zahmet dolduran, kapılardan kovulan, denizlerde boğulan mazlum Suriye halkının yaşadığı sevinç kim bilir nasıldır?” diye düşünmeden edemedim. Sahiden de yol ve seyahat boyunca, halkın yüzünde bir huzurun ve rahatlamanın açık işaretlerini görecektim daima. Baas karanlığının sona ermesi bile, tek başına bu süreci “zafer” olarak tanımlamaya yeterdi. Suriye’de yaşananlara Suriyelilerin gözünden bakınca, her şey çok daha manalı.

Cûber, Dûma, Harasta üzere banliyölerde rejimin bombardımanları sonucu gerçekleşen fecî yıkım istisna tutulursa, Şam’ı adeta bıraktığım üzere buldum. Kent merkezinde, Şâriu’n-Nasr üzerinden Hamidiye Çarşısı’na geçtik çabucak, sonra da Emevî Camii’ne ilerledik. Caminin içine girmeden, edep ve adap gereği, “Şarkın en sevgili sultanı” Salahaddîn Eyyûbî’nin huzuruna vardık. 24 Temmuz 1920’de Meyselûn Savaşı’nda Arap ordusunu mağlup eden Fransız kumandan Henri Joseph Gouraud da soluğu burada almıştı, fakat sandukayı tekmelemek ve “Kalk, biz geldik!” demek için. Bir asır sonra, Suriye’de yeni bir periyot başlarken biz hürmet, sevgi ve minnetimizi takdim için aziz sultanımızın ayakucundaydık.

Emevî Camii, Şam’da yaşarken de benim kentte en sevdiğim yerler ortasındaydı. Hasretin etkisiyle olsa gerek, artık avlusuna tekrar ayak basarken gözüme daha bir ihtişamlı ve heybetli göründü. Yerler da huzura erer mi? Emevî Camii ermiş. Çok kısa müddet evvel, minberine çıkan hatipler Baas ordusuna ve onun başkomutanı mesabesindeki Beşşâr Esed’e alenen övgüler yağdırırken, eminim bu kadîm mabet kan ağlıyordu. Artık minberi, mihrabı, kapıları, pencereleri, kartal kubbesi, hülasa bütün azaları sekînet ve sükûnet bulmuş. Cami aslî hüviyetine dönmüş. Yeniden her bir köşesinde dersler ve ilmî müzakereler başlamış.

Şam’ın sur içini ve sur dışını adımlarken, mahalle ortalarında gezinirken, Humus’ta, Hama’da, Maarratu’n-Nu’mân’da dolaşırken, savaşın her açıdan harabeye çevirdiği bir ülkede, yine kuruluşun birinci merhalelerine şahitlik ettiğimiz gerçeğini içten içe duymak şaşırtan ve sarsıcıydı. İnsanların coşkulu sevinç dalgalarını artık geride bırakarak, yeni idareden somut iyileştirmeler ve ilerlemeler beklemeye başladıkları görülüyordu.

Şehirleri yıkılmış, nüfus istikrarları büsbütün şaşmış, iktisadı alt üst olmuş, altyapısı tahrip edilmiş, dinî ve mezhebî fay çizgileri son derece canlı ve etkin bir ülkeyi düze çıkarmak, zannedildiğinden çok daha güç bir iş elbette. Suriye’nin yeni idaresi bir yandan içeride kendisine bağlanan umutların hakkını vermeye çalışırken, öbür yandan da -türlü sebeplerle- başarısız olması için çalışacak çeşitli odaklarla çaba etmek zorunda kalacak.

Suriye’nin içinden geçmekte olduğu bu kritik etapta, Türkiye’ye -ve hatta hepimize- düşen önemli vazifeler var. Lakin o hassas dengeyi hiç ihmal etmemek gerekiyor: Suriye, bizim bilmem kaçıncı vilayetimiz yahut eyaletimiz değil, özgürleşmesine katkıda bulunduğumuz çok değerli bir komşumuz. Biz önde o geride yürümeyeceğiz, yan yana ve kol kola ilerleyeceğiz. Öbür türlü formüle edilecek rastgele bir bağ biçimi, Suriye’yle ortamıza nifak sokmaya can atan birtakım çevrelere koz vermek manasına gelecektir.