Geçtiğimiz hafta, bir arkadaş kümesiyle birlikte Medine-i Münevvere ve Mekke-i Mükerreme’yi ziyaret nasip oldu. Sekiz günlük ağır ibadet ve ziyaret programlarımız hasebiyle gözüme, gönlüme ve zihnime takılan birtakım noktaları paylaşmak istiyorum:

• Dünyanın dört bir yanından ulaşım imkânlarının kolaylaşmasıyla birlikte, Harameyn’e dayanılmaz bir ziyaretçi akınına şahit olunuyor. Kış mevsiminde havalar da çok mutedil olduğundan, Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere kısa vakit dilimleri içinde yüz binlerce Müslümanı ağırlıyor. Suudi Arabistan hükümetinin “dinî turizm”den beklediği ekonomik kârın ziyadesiyle sağladığı görülüyor.

• Kalabalıkların regülasyonu ve idaresi ismine, Suudi yönetimi teknolojinin imkânlarından faydalanmaya çalışıyor. Örneğin Mescid-i Nebevî içindeki Ravza-i Mutahhara’ya ziyaretlerde randevu sistemi getirilmiş. Lakin gelin görün ki Medine-i Münevvere’de kalınan kısıtlı vakit dilimi içinde randevu alınamayan yahut sistemin işlemez hale geldiği kaotik durumlar ortaya çıkabiliyor.

• Suudi Arabistan idaresi -önceki on yıllar boyunca izlediği siyasetin aksine- Hicaz’daki tarihî yerleri ziyaretleri artık ısrarlı biçimde teşvik ettiği için, şimdiye kadar otantikliğini koruyan birçok yer sıradan uğrak yerlerine dönüşmüş. Yıllar önce birinci kez özel müsaadeyle ve polis denetimi altında gittiğim Tâif’i artık adeta tanıyamadım. Abdullah bin Abbâs Mescidi’nde kalabalıktan abdest alma imkânı bile bulamadık, Hz. Peygamber’in meşhur Tâif ziyareti sırasında uğradığı ve Addâs isimli Hristiyan köleyle görüştüğü üzüm bağı ise “seyir terası”ndan gürültülü tanıtımların yapıldığı bir panayır haline gelmiş. Keza daha evvel ziyaretlerin son derece güç koşullar altında gerçekleştirildiği Bedir’in eski havası büsbütün kaybolmuş.

• Tarihî yerlerin ziyaretçi akınına uğramasının “olumlu” taraflarından da kelam edilebilir. Fakat Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere kelam konusu olduğunda, probleme salt “dinî turizm” açısından yaklaşmamak gerekiyor. Bugün mevcut haliyle Tâif’i, Bedir’i, Hirâ’yı, Sevr’i, Hayber’i, Batn-ı Nahle’yi vs. adımladığınızda Siyer-i Nebî’ye ilişkin ayrıntıları yakalayabilmek için harika bir gayret harcamanız icap ediyor.

• İslâm dünyasının dört bir yanından yüz binlerce insanın akın ettiği ve dar alanlarda ibadetlerini yerine getirmeye çalıştığı bir atmosferde, kitlelerin birçoklarının kâfi eğitime sahip olmayanlardan oluşması pek doğal. Hal bu türlü olunca, kafile diğerlerine, rehberlere ve hocalara kritik görevler düşüyor. Fakat insanlara anlatılan kıssa ve menkıbelere kulak verdiğimizde, bizatihi rehberlerin bir kısmının da eğitime muhtaç olduğu anlaşılıyor. Halkımızın hakikatlerden çok “ağlatan hoca” arayışında olduğu hakikat, lakin bilen insanların daima “halkın düzeyine inmek” yerine, o seviyeyi üste yanlışsız taşımak üzere bir amaçları de bulunmalı.

• Sâir vakitlerde beyhude ibadet, ezkâr ve evrad alışkanlığı olmayanların, Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere’de vakitlerini randımanlı geçirmekte hayli zorlandıkları müşahede ediliyor. Özellikle iki hafta ve üzeri müddetlerle kalınan umre seyahatlerinde, “ekibi oyalamak” rehberler için önemli bir imtihana dönüşebiliyor. Uzun umrelerin en büyük dezavantajı, insanın bir mühlet sonra ibadet atmosferinden tümüyle uzaklaşarak vakit doldurmaya / öldürmeye odaklanması. Hal bu türlü olunca, manevî kalite de düştükçe düşüyor.

• Tüm bu kaosa karşın, kalabalıkları dikkatle kolaçan ettiğinizde kitlelerin içinde yitip gitmemiş, ne yaptığını bilen, sahih kaynaklardan kendisine tertemiz yol haritaları çıkarmış, Harameyn’de geçirdiği bir dakikayı bile israf etmemeye odaklanmış, her açıdan dinç ve zinde simalara da rastlayabiliyorsunuz. Bu, İslâm ümmeti ismine Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere’den umduğumuz rahmetin hâsıl olduğunu gösteren ve istikbale dair umutlarımızı canlı tutan bir ayrıntı doğrusu.

• Bilhassa genç arkadaşlara, umre ibadetlerini kişisel yahut büsbütün baş dengi küçük kümelerle yerine getirmelerini tavsiye ediyorum. Böylelikle kalabalıkların sürüklendiği girdaplarda boğulmayacak, kendi vakitlerini kendileri özgürce tanzim edebilecek, yerlerin gürültüsünün içinde kalplerine özel pencereler açabilecek ve ağır biçimde istifade etmiş olarak memleketlerine döneceklerdir.