Doğurganlık oranının azalması, nüfusumuzun yaşlanması, klasik büyük ailenin dağılıp çekirdek ailenin tercih edilmesi, boşanmaların artması, evlilik yaşının 30’a yanlışsız gitmesi, gençlerin yuva kurmaktan çekinmeleri, ekonomik zorlukların artması, pahaların aşınması vb. üzere pek çok sebep sayılabilir.

“2025 Aile Yılı” ailenin güçlendirilmesine, bu yolda kimi önlemlerin alınmasına imkân verecektir.

Biz düne kadar tarım toplumunda ve geniş aile içinde yaşıyorduk.

Tarım toplumundan sanayi toplumuna doğal bir geçiş yapamadık.

Bu atak tıpkı “Batılılaşma” üzere taklit düzeyinde kaldı.

Sanayi baş tacı edilip tarım ve köylülük uzun yıllar hor görüldü. Tahminen bu sebeple köyler süratle boşaldı; plansız-programsız ucube ve azman kentler oluştu.

Bu oluşumun rant iktisadına dayandığını biliyoruz.

Bu hususta daha evvel yazdığım, bir ailenin inşasında birinci adım olan “düğün” metnini sunuyorum:

Yarım asır evvel Anadolu’nun her beldesinde ufak tefek farklar ile bir düğün geleneği bulunuyordu. Tarım toplumunun biçim verdiği bir görenek. Süreç özetle şöyle cereyan eder: Görücü tarzı ile kız beğenilir. Kız tarafı damadı ve ailesini araştırır, beğenirse kelam kesmek için iki aile bir ortaya gelir, tıpkı vakitte nişan günü tespit edilir; takılar konusunda mutabakata varılır. Nişandan evvel kız tarafından oğlan meskenine baklavalar gönderilir (buna Şekerbaşı diyorlar). Çarşıya çıkılır alınacaklar alınır, nişan kız konutunda yapılır, bal şerbeti ve çerez dağıtılır. Düğüne on beş gün kala çarşıya çıkılır “iki başın harcı” (yani tüm gerekli şeyler) oğlan meskeni tarafından alınır. Düğüne bir hafta kala oğlan konutundan kız meskenine “tohum davarı” (çeyiz sandığı, yatak-yorgan hamam ekibi vb.) gönderilir. Çeyiz kız meskeninin duvarlarına asılır, konuklar armağanlarla gelip meskeni ziyaret ederler. Kız ve oğlan için farklı ayrı “hamam” merasimi düzenlenir. Düğünden bir gün evvel bayanlara meskende, erkeklere bahçede “Kına gecesi” düzenlenir, yüzük takılır.

Düğünler çoklukla mahsulü kaldırıp (Harman sonu) sattıktan sonra yapılır ve en az üç gün sürer. Düğün alayı davul-zurna eşliğinde gelin almak için kız meskenine sarfiyat. Gelinin baba konutundan çıkması sırasında bayağı gözyaşı dökülür. Nihayet gelin cet biner ve oğlan meskenine yanlışsız gidilir. Bu sırada damat ile sağdıcı meskenin damına çıkmışlardır. Oradan gelinin başına “saçı” saçılır (çerez-para vb.). Gelin meskene Kur’an-ı Kerim’in altından geçerek girer. Konuklara yemek verilir. Sonraki gün “Baş bağlamı” yapılır, sağdıç hanımı “zülüf keser” bu sırada gelin hanımların ortasında oturmakta ve Kur’an okunmaktadır. Birinci Kurban Bayramı öncesi oğlan konutundan kız konutuna bir kınalı koç masraf. Hali-vakti yerinde olanlar koçun boynuzuna altın takar. Bu kısa özet geleneğe nazaran yapılan düğünlerin tüm teferruatını ve değişik yöre âdetlerini yansıtmıyor. Şurası var ki ana sınırları ile asırlarca uygulandı.

(Şimdi bu âdetlerden lakin birkaçı, o da taşranın ücrasında kalmış yerlerde yüzde 2 yahut 3 ölçüsünce uygulanıyor. Artık ne doğana gereğince seviniyor ne ölene gereğince üzülüyoruz. Değişen hayatın sarsıntısı insanımızı o denli bir savurdu ki; dinî-millî-manevî ve kültürel kıymetlerimiz değerini neredeyse kaybetti.)

Ne vakit ki kentlerde “Düğün evi” olacak mesken ve bahçe kalmadı, her yer apartıman oldu, o sıra “Düğün Salonu” devreye girdi. “Salon düğünü” giderek çeşitlendi, türlü aktiviteler ile zenginleşti. Artık düğün sahipleri salonun albümünden bütçeleri ve istekleri çerçevesinde bir merasim seçer oldular. Köylerde dahi her cins aktifliğin icra edildiği “Köy evi” inşa edilerek bir nevi salon üzere kullanıldı.

Tarım toplumunda doğmuş, büyümüş, evlenmiş çiftler kentlere (metropole) taşındıktan ve ortadan epey bir vakit geçtikten sonra jenerasyonlar ortasında “düğün” merasimi bir sorun olarak bu köylü milletin canını sıkmaya başladı. Halbuki ki ne denilmiş: “Düğününki oynamak, ölününki ağlamak”. Yalnızca Belediye Nikâh Salonunda kıyılan bir kuru nikâh ile yetinmek ne gelin ve damadı ne de düğün sahiplerini tatmin ediyor. Herkesin hevesi kursağında kalıyor. Artık yeterlice yaşlanan Hacı Dede ile Hacı Nine’ye sorarsanız tahlil şudur: Muhafazakâr ailelerin düğünleri mahallede yeni inşa edilen bir caminin bodrum katında yapılmaktadır. Erkekler ve bayanlar için farklı ayrı salonları vardır. Erkeklere Hoca Efendi, bayanlara bir vaize hanım hitap eder. Aşçılar etli pilav hazırlamakta beceriklidir. Yanına ayran, gerisine baklava ekledik mi, işte sana düğün.

Damat ile kızın ana-babası “Düğün Salonu”nda evlenmiştir. “Ele-güne karşı” bir salon kiralayıp şöyle değişik şovlar ve ikram ile konukları şaşırtan anlı-şanlı-eğlenceli bir düğün yapmak varken, cami bodrumuna tıkılmak olur mu? Bu kız gelinlik giyecek, bu damat oyuna kalkacak, her ikisinin de etrafı, arkadaşları var, el-âlem ne der. Hem artık merasimi sinemaya çekmek pek lazım. Hani ilerde torunlara gösterilecek bir hatıra olur.

Damat ile gelin bütün bu tartışmaların ötesinde okumuş çocuklar. Onlar kararı çoktan vermiş. “Kır düğünü” yapacaklar.

Her neyse gençler birbirini görmüş sevmiş, bu düğün yapılacak, ötesi yok.

Yok lakin, herkesi mutlu etmenin de imkânı yok. Haydi diyelim birinde karar kılındı. Hem kararı aldıranın hem razı olanın yüzünden düşen bin modül. (Düğün nasıl olacak tartışması yüzünden ayrılanlar dahi var; küsenler, yıllarca konuşmayanlar).

Nedir yani? Düğün konutu mi, yas konutu mi?

Yahut “Ne eğlendik ne eğlendik”.

Yok ya! Eğlenceniz batsın, rezil olduk.

Hasılı köyden kente indik, şaşırdık. Güya çağdaşlaşan toplum geleneği terk etti, yerine üç neslin benimseyeceği makul bir tahlil bulamadı.

Aradan yarım yüzyıl geçti, iki ortada bir derede kalmışlık devam ediyor.