Bundan 13 yıl evvel, 7 Aralık 2012 Cuma günü Gazze tarihî anlara tanıklık ediyordu: Filistin’i çocukken terk etmek durumunda kalan 56 yaşındaki Hamas lideri Hâlid Meşal, Gazze’ye birinci defa ayak basmıştı. Refah hudut kapısını kullanarak Mısır üzerinden Gazze’ye giriş yapan ve çabucak şükür secdesine kapanan Meşal, İsmail Heniyye başta olmak üzere yüzlerce kişi tarafından karşılanmıştı.

Hâlid Meşal’in Gazze ziyaretinin ana gündemini, Hamas’ın 25’inci kuruluş yıldönümü kutlamaları oluşturuyordu. 8 Aralık Cumartesi günü Gazze’nin merkezinde düzenlenen merasimde Meşal ve Hamas’lı üst seviye isimler alkışlar ve sloganlar eşliğinde kürsüye çıkarken, sergilenen tablo dünyaya, İsrail’e ve Mahmûd Abbas-Fetih cephesine yönelik adeta bir gövde şovuydu.

Törenin en çarpıcı anı ise, hiç elbet, Hâlid Meşal’in kalabalığın ortasından kendisine uzatılan Suriyeli muhaliflerin yeşilli-siyahlı bayrağını coşkulu biçimde sallamasıydı. Kısa mühlet öncesine kadar merkezi Suriye’nin başşehri Şam’da bulunan Hamas, Baas rejiminin kendi halkına kurşun ve bomba yağdırmaya başlamasıyla birlikte 2012’nin başında ahlâkî ve ilkesel bir karar almış, Meşal ve arkadaşları Şam’dan ayrılarak Katar’ın başşehri Doha’ya yerleşmişti. O denli ki, Meşal o günlerde ısrarla kendisiyle görüşmek isteyen Suriye rejiminin lideri Beşşâr Esed’le bir ortaya gelmekten ve fotoğraf vermekten de kaçınmıştı.

Dolayısıyla, 8 Aralık 2012 günü Gazze’den yansıyan o fotoğrafta, Hâlid Meşal liderlik ettiği yapılanmanın resmî duruşunu bir defa daha bütün dünyaya ilân etmiş oluyordu:

Hamas, Baas diktatörlüğüne karşı Suriye halkının yanındaydı.

Hâlid Meşal’in hali o periyotta Ortadoğu’daki ana trendlere uygunluk gösterse de, Hamas’a dayanağı sır olmayan İran’ı öfkelendirmişti. Gerçekten Hamas’la İran ortasına önemli bir soğukluk girmiş, dayanak ve yardım da bitme noktasına gelmişti. Sonrasında yaşananlar ise, Hamas’ı tam manasıyla hayatî bir seçim yapmak zorunda bıraktı: 2013’ten itibaren Müslüman Kardeşler’e Arap dünyasında uygulanan baskı ve kovuşturmalardan hissesini alan Hamas, kimi Arap başşehirlerinde kapının sert biçimde yüzüne kapandığını gördü. 2017’de Hâlid Meşal’in liderlik görevini İsmail Heniyye’ye bırakmasıyla birlikte, Hamas-Tahran alakaları tekrar ivme kazandı. 2020’de Heniyye, İran’ın Suriye’deki etnik paklık operasyonlarından sorumlu Kâsım Süleymanî’nin Tahran’daki cenaze merasimine şahsen katıldı ve yaptığı konuşmada Süleymanî’yi “Kudüs şehidi” ilân etti. Akabinde, 2022’de Hamas’ın kıymetli isimlerinden Halil Hayye başkanlığındaki bir heyet Şam’ı ziyaret ederek Beşşâr Esed’le görüştü, Hamas’ın yine Şam’a dönüşü bu vesileyle duyurulmuş oldu.

Derken, Aksâ Tufanı gerçekleşti ve bölgedeki birçok istikrar esaslı biçimde sarsıldı ve değişti. Silsile halinde birbirini tetikleyen olaylar sonucunda, Suriye’de Baas rejimi devrildi, İran’ın Suriye üzerindeki hâkimiyeti ortadan kalktı, Hizbullah’ın zayıflamasına paralel olarak Lübnan’daki Tahran gölgesi dağıldı. Dahası, Hamas, İsrail’in Gazze’ye uyguladığı müthiş soykırıma karşın, -yok olmak şöyle dursun- daha da güçlendi ve Filistin siyaset sahnesinin başat aktörüne dönüştü.

Geldiğimiz nokta itibariyle, Suriye ve Filistin cephelerinde gönüllerin birleştirilmesine gereksinimimiz var. Çünkü Hamas ismine yapılan resmî açıklamalarda İran’a ve Hizbullah’a her teşekkür edilişte Suriyelilerin canı bir defa daha yanıyor. Öte yandan, Hamas ve Filistin cephesinde de Suriye’de açılan yeni sayfaya yönelik koyu kuşkular mevcut. Hatta özel sohbetlerde, tarafların birbirini hayli yakışıksız biçimde itham ettiklerine şahit olunuyor. Toplumsal medyaya yansıyan kimi tartışma ve atışmalar bunun kanıtı. Meğer tarih boyunca olduğu üzere, bugün de Şam’ı Kudüs’ten, Musul’u Halep’ten, Kahire’yi Gazze’den ayırmak mümkün değil. Coğrafyamıza bir bütün olarak bakmak durumundayız.

Hamas’la Suriye’nin yeni idaresi ortasındaki teması sağlayacak yegâne ismin de yeniden Hâlid Meşal olduğu görülüyor. Arap dünyasında “kurmay akıl” sahibi isimlerden biri olan Meşal’in 10 Aralık günü -yani Baas düşer düşmez- yaptığı şu açıklama, bu mevzuda bir niyet beyanı sayılabilir:

“Büyük Suriye halkını, baskı ve zulme karşı ihtilalindeki muvaffakiyetten ötürü kutluyorum. Bu muazzam muvaffakiyet sahiden takdire kıymet. Verilen onca kurbana ve çekilen acıya karşın, Suriye halkının hürriyete, adalete ve onurlu bir hayata düşkünlüğü hayret verici bir durumdur. Filistin halkı, her vakit Suriye halkının yanındadır. Şam, meleklerin kanatlarını yaydığı bir coğrafyadır. Şam, İslâm’ın belkemiğidir. Ey Suriye halkı, sizin zaferiniz bizim için de bir muştudur.”