Ha Sinan E. ha Carry T.
Geçtiğimiz gün çok çok farklı bir haber düştü gündeme. Enteresandı zira özgündü, serinkanlıydı, samimiydi ve global finansı çok düzgün uyarlamıştı.
Haberin metni şöyle;
“Adana’da bir çiftin düğün merasimi yapılırken salona giren Sinan E. (48), takı merasiminde para takacakmış üzere sıraya girdi. Genç ikili takılan paraların toplandığı kutudan sayıma yardım için bir deste parayı aldı. Sayıyor üzere yapıp cebine indirdi.
Bu haberin uyarlanmamış versiyonunu okuyalım bir de;
“Adana’da bir çiftin düğün merasimi yapılırken salona giren Carry T. (48), takı merasiminde para takacakmış üzere sıraya girdi. Genç ikili takılan paraların toplandığı kutudan sayıma yardım için bir deste parayı aldı. Sayıyor üzere yapıp cebine indirdi.
Sinan E.’nin global finansı bu derece âlâ anlamış ve uyarlamış olmasına şaştım. Dolar çıkmasa kimsenin bir şey anlamayacağı ayrıntısını kaçırmış yalnızca. 40 bin lira 1000 dolardan büyük sonuçta…
Türkiye evvelce Carry T.’yi kovmuştu. Artık de vilayetle gel diyor.
Sıcak paraya ne dost ne düşman olmalı. Artık ayarı bulmalı.
Daha da değerlisi; Türkiye ekonomik problemlerini kendi içinde halletmeli. Global konjonktür gelip de Türkiye’nin meselesini çözer mi, çözmez mi, belirli olmaz.
Ekonomi idaresinin ve ortodoksinin temel yanlışı bu; işi diğerine havale etmek. İş konjonktüre havale edilemez. Türkiye’nin kendi parametrelerine nazaran program kurulmalı. He, ondan sonra konjonktür de elverişli olursa ne ala.
Bir de Sinan E.’nin TL kredi alıp dolar mevduat yapan sürümü vardı. Artık öğreniyoruz ki düzenek aksine dönmüş. Eximbank’tan dolar kredi alıp TL mevduat yapanlar varmış.
Eximbank yöneticisi ASO toplantısında sanayicileri bu bahiste uyarmış.
Buradan bakınca Sinan E.’nin hatası ne, diye düşünüyorum.
Uyarmaktansa önlem alınmalı. Bu firmaların limitleri kapatılır olur biter.
Bilanço içi geçişler cürüm değildir, denecek tabi. O halde kur gerçek ayarlanmalıdır.
Bir de kimsenin söylemeyeceğini ben söyleyeyim; bugün dayanacak güç bulamayan iş dünyası evvelce de kredi ortamı elverişliyken uçacak güç bulamamıştı.
Evet, bu tahminen çok sert bir tenkit lakin uçamayan ve dayanamayan iş dünyası ulusal menfaatler kelam konusu olunca çabucak kaçarız tehdidinde bulunuyorsa bir durup düşünmek lazım.
Cuma günü Merkez Bankası daha evvel yüz tilkinin kuyruğu birbirine bağlanmış deyip eleştirdiği makro ihtiyati önlemleri yine uygulamaya koydu. Rezervlerini güçlendirmek için yabancı para zarurî karşılıklarını artırdı.
Merkez Bankasının uygulamaya koyacağı tek bir düzenek var o da Rezerv Opsiyon Düzeneğidir (ROM). Mekanizmayı anlayabilmeniz için evvel mecburî karşılığın ne olduğunu izah edeyim.
Bankaya yatırılan paralar ve kıymetli metallerin bir kısmı ölçü ayarlamaları için merkez bankasına aktarılmak zorundadır. Buna mecburî karşılık denir. Her para yahut pahalı metal kendi cinsinden karşılığa tabidir. Yani TL için TL mecburî karşılık, dolar için dolar, altın için altın ayrılır.
ROM ise işi biraz farklılaştırır. Bu düzenek sayesinde bankalar, uhdelerindeki TL hesaplar için TL zarurî karşılık yerine döviz yahut değerli maden cinsinden zarurî karşılık tutulabilir. Böylelikle merkez rezerv temin edebilir ve TL kredinin maliyeti düşürülebilir.
ROM işliyorken Türkiye’nin altın rezervi için 800 ton gaye verilmişti. Brüt altın rezervi 787 tona kadar çıkmıştı. Sonra tıpkı merkez bankası idaresi kendi maksadının hilafında liralaşma mazeretiyle ROM’u kapattı. Bir daha da açılmadı. O günden beri açılmasını savunuyorum. Altın rezervleri bugün 595 ton civarında sanırım.
Merkez ROM’u açıp döviz ve altın rezervlerini güçlendirmeli. O vakit TL likiditesi bollaşır denecekse öbür taraftan sıkılır.
Merkez ROM’la döviz ve altın rezervlerini bir güçlendirsin hele… Denetim gücünü eline geçtikten sonra SWAP yapar, dövize döner, ne yaparsa yapar…
Türkiye’nin problemleri 5 dakikada çözülür. Arbedeyi bırakıp işe odaklanırsa… Yani algıyı bırakıp olguya odaklanırsa…
Çözüm dışarıda (konjonktürde) değil, içeride…
