Dünyanın en itibarlı iş ve iktisat mecmualarından Forbes, Türkiye’de geliştirilen ‘Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’ni (UTTS), global iktisadın en büyük sıkıntıları ortasında yer alan kayıt dışı iktisatla çabada güzel bir örnek olarak gösterdi. Mecmua, “Dijital dönüşüm, ABD’nin kayıt dışı iktisatla uğraş etmesini sağlayabilir” başlıklı yazıda, son yıllarda kayıt dışı iktisadın ABD’de ulaştığı hacme ve bu sorunun tahliline ait atılabilecek adımlara değindi.

Haberde kayıt dışı iktisadın, devletlerin vergi gelirlerini azalttığı üzere organize kabahat yapılarının finansmanını da sağlayan değerli bir tehdit ögesi olarak öne çıktığı vurgulandı. Forbes, bu sorunun tahlili için dijital dönüşümün kritik bir rol oynayabileceğini belirtirken, Gelir Yönetimi Başkanlığı’nın uygulamaya koyduğu UTTS’nin sorunun özüne düzgün bir örnek teşkil ettiği yorumunu yaptı.

Forbes’in tahliline nazaran günümüzde organize kabahat kümeleri, klasik yasa dışı gelir kaynaklarının ötesine geçerek, yasal görünen dallarda de faaliyet gösteriyor. Bu noktada bilhassa akaryakıt kaçakçılığı ve güç dalında organize hata yapılarının büyük bir hisseye sahip olduğu belirtilen haberde, Brezilya ve Meksika üzere ülkelerde organize hata kümelerinin yakıt kaçakçılığından milyarlarca dolar gelir elde ettiği ve bu durumun bahsi geçen ülkeleri büyük vergi kaybına uğrattığı kaydedildi.

Forbes, Türkiye’nin kayıt dışı iktisatla uğraşta attığı adımlara örnek olarak, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından 2023 yılında duyurulan ve 2025 yılında yürürlüğe giren Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi’ni gösterdi. Mecmua, akaryakıt alımlarını dijital olarak takip etmeyi ve bu sayede vergi kaçakçılığını önlemeyi amaçlayan bir sistem olarak tanımladığı UTTS’de radyo frekans tanıma teknolojisi (RFID) ile aracın yakıt deposuna yerleştirilen etiket ve akaryakıt pompasına entegre edilen okuyucu sayesinde, yakıt alımlarının otomatik olarak kaydedildiğini belirtti.

Yazıda UTTS sayesinde; araç plaka bilgilerinin otomatik olarak yakıt istasyonlarındaki elektronik kasa sistemlerine aktarıldığı, yakıt alımına dair bilgilerin gerçek vakitli kayıt altına alınarak manipülasyonun önüne geçildiği, son olarak da vergi kayıplarının önlenmesiyle devletin gelirlerinin arttığı vurgulandı.

Dergi UTTS’nin ayrıyeten yapay zekâ dayanaklı analitik sistemleriyle yakıt tüketiminde olağandışı hareketlilikleri tespit ederek potansiyel vergi kaçakçılığı teşebbüslerini de belirleyebildiğini belirtti. Forbes, bu yeniliğin kayıt dışı iktisatla gayrette ihtilal niteliğinde bir adım olduğunu ve ABD dahil olmak üzere birçok ülke için de örnek teşkil edebileceği yorumunu yaptı.

Haberde kayıt dışı iktisadın ABD için de büyük bir tehdit olduğu, kayıt dışı süreçlerin ülke iktisadında yaklaşık 1,4 trilyon dolarlık bir büyüklüğe ulaştığı belirtildi. Mecmua, ABD’nin kayıt dışı iktisada karşı daha aktif bir çaba yürütebilmesi için dijital dönüşümü benimsemesi gerektiğine vurgu yaptı. ABD’nin UTTS gibisi bir sistem geliştirerek kayıt dışı iktisatla uğraşını dijital dönüşüm üzerinden yürütebileceği tabir edilirken, Washington idaresinin 2024’teyapay zekâya 500 milyar dolarlık özel bölüm yatırımı yaptığı ve devlet kurumlarında bu teknolojinin benimsenmesini hızlandıracak kararlar aldığı belirtildi.