Aylık enflasyon yüksek düzeyde gelmeye devam ediyor. Görünüm yazın dahi bozulmamışken kış aylarında düzgünleşme beklemek olağan değildi esasen. Keza 2025’in birinci yarısında baz tesiri lehte rol oynayabilir. 2025 yazında ise temkinli optimistlik beklenebilir.

Fakat enflasyon Merkezin varsayımı üstünde kalmaya devam ettikçe faizin üst istikametli baskısı da büyüyecek. Faiz artarsa da kur düşebilir… (Buradaki toleransları hassas hesaplamak gerektiğinden ihtimal olarak serz ettim.)

Kur düşerse ulusal verimsizlik sorunu nedeniyle işletmeler ithal malların rekabetine dayanamayacak.

Faiz artmazsa kurdaki üst istikametli baskı artacak. Lakin kur atarsa enflasyon beklentisi büsbütün bozulacağından tıpkı kısır ortodoks döngü dönmeye devam edecek.

Enflasyon ortamını en başından beri faiz siyasetinden katbekat fazla ÖTV siyaseti besledi. Daha doğrusu dolaylı vergilerin gümrük vergisi olarak kullanılması…

Fakat bu manada bir gelişme beklenmiyor. Beklenmiyor lakin yanlış yapılıyor. Vergi geliri aslında artmıyor azalıyor. İzah edeyim.

Ekim araba satış verisi yayınlandı. Binek araba satışında derin bir düşüş var. Pick-up tipi ticari araç satışları ise artmış. Bu bilgiye bakıp demek Türkiye’de işler artmış diyebilecek durumda değiliz. Alakayı ÖTV ile açıklamak durumundayız.

Ticari araçların ÖTV’si %1 ila %15 ortasında değişiyor. Ekserisi %3 üzere. Binekte ise matrahlar uzun müddettir düzeltilmediğinden ÖTV %80’den başlıyor.

Vatandaş da ticari aracın ucuza satıldığını zannediyor. Ticari araçlar binek araçlardan daha değerliye satılıyor aslında. Vatandaşın binek yerine ticari tercihi de arabadan görece daha az vergi elde edilmesine neden oluyor.

Türkiye’de en davranışsal eser arabadır. Fiyat bağları, fiyat kıyasları araba referansı üzerinden yapılır. Dahası tasarruf güdüsü oluşturmada araba en az konut kadar belirleyicidir. Hasebiyle Türkiye’de enflasyonu yönetmek araba fiyatını yönetmek demektir.

Geç kalınırsa bu enstrüman da işe yaramaz, notunu da ekleyeyim.

Şimdi ÖTV ile ilgili bir adım atılacağa benzemiyor. Lakin görünen o ki araba savaşları dünyada birinci Türkiye’den kopacak. Şayet BYD ertelediği basın toplantısını yapmayı başarabilirse.

Eğer dedim zira bir şaibe de oluştu. Hatırlarsanız BYD daha evvel Volkswagen’in vazgeçtiği yerde, Manisa’da, fabrika kurma kararı almış buna rağmen da ek gümrük vergisi ile ÖTV bakımından avantaj elde etmişti. Daha doğrusu etmesi bekleniyordu. Lakin yatırım teşvik dokümanı çıkmadı. 4 Kasım’da yapacağı basın toplantısı da evrakın hazır olmasını umdukları 15 Kasım’a ertelendi.

Şimdi bu evrak çıkarsa dünya tahminen de birinci kez Tesla ile BYD’nin kapsamlı bir rekabete girdiğini görecek. Tesla için BYD ile Türkiye’de rekabete girmek bir fırsat olacak. Zira bir öğrenme elde edemezse sınanmasını Avrupa’da yaşamak zorunda kalacak.

Avrupa gümrük duvarları örüyor lakin bu duvarların yalnızca Berlin’de fabrikası olan Tesla’ya yaradığını kendi üreticilerini kurtaramadıklarında göreceklerdir.

Dünya bu çarpışmayı izleyecek fakat Türkiye, araba üreticileri üslup, marka, donanım üzere başlıkları bir tarafa bırakıp fiyat rekabetine girerlerse enflasyon düşüşünü deneyimleyecek.

Bu öngörüm gerçekleşirse düşüşü para siyasetine yazmam. Bu tespit değerli. Zira enflasyon düşüşü siyasete mal edilirse firmaların zorlukları olduğu üzere kalacak.

Meseleyi de bu yüzden tartıştım; gerçek kısma dair bir telaşı olmalı iktisat idaresinin.