Ramazan ayında oruç tutan Müslümanlar için “sahur vaktine iftara kaç dakika kaldı” sorusu, günün en çok merak edilen mevzularından biridir. Bu kritik vakit dilimlerini yanlışsız takip etmek, hem ibadetin vaktinde yerine getirilmesi hem de sağlıklı bir oruç süreci için değerlidir. Sahur ve imsak vakti için geri sayım sayacıa imsakiye safyamız üzerinden ulaşabilirsiniz.

Sözlükte “kendini tutmak, engellemek, el çekmek, geri durmak” manalarına gelen imsak, dinî bir kavram olarak, fecr-i sâdıktan, iftar vaktine kadar yemeden, içmeden, cinsel alaka ve öteki orucu bozan şeylerden uzak durmak, el çekmek demektir. İmsakin zıttı iftardır.

Halk ortasında ise “imsak” oruç tutmaya başlanan fecr-i sâdığın oluştuğu vakit manasında kullanılır. Bu manada imsak, oruca başlama vakti demektir.

Oruca ne vakit başlanıp ne vakit bitirileceği Kur’ân-ı Kerîm’de şu biçimde açıklanmıştır: “(Ramazan gecelerinde) şafağın aydınlığını gecenin karanlığından ayırt edinceye (tan yeri ağarıncaya/fecr-i sâdığa) kadar yiyin, için. Sonra da akşama kadar (yiyip içmeden, cinsel ilgide bulunmadan) orucu tamamlayın.” (el-Bakara, 2/187).

İmsak vakti, kentlere ve günlere nazaran değişir. Ramazan imsakiyesi takip edilerek yeni imsak saatleri öğrenilebilir.

Oruç açma, oruçluya orucunu açtırma, oruç bozma, oruç tutmama, oruca karşıt bir davranışta bulunma manalarına gelen iftar sözü, yaygın olarak, oruçlu kimsenin vakti gelince yöntemine uygun biçimde orucunu açması için kullanılmaktadır.

Takvimlerde gösterilen “imsak”, oruca başlama vaktini tabir eder. İmsak vakti birebir vakitte gecenin sona erdiği, yatsı namazı vaktinin çıkıp sabah namazı vaktinin girdiği andır. Ramazan ayında ezân da imsak vaktinin başlaması ile okunmaktadır. Bu sebeple ezânın başlaması ile yemeyi içmeyi terk etmek gerekir. Ezân başladığı sırada ağızda bulunan lokmanın yutulmasında bir sakınca yoktur.

Sahur ne demek? Sahur nedir kısaca anlatalım: Söz açısından incelendiğinde sahur manası, oruç tutmak için imsak vaktinden evvel uyanıp yemek yenmesi ve su içilmesidir. Oruç için yapılan hazırlıkları söz eder. İmsak vaktinden evvel, sünnet olan, oruç için yeme – içme hazırlığıdır.

İslâm’a nazaran, bireyin sorumlu olmasının temel kuralları Müslüman, akıllı ve ergenlik çağına ulaşmış olmaktır. Hasebiyle bu koşullar, oruç ibadeti ile sorumlu olmanın da kaideleridir. Buna nazaran, bir kimsenin Ramazan ayında oruç tutmasının farz olması için öncelikle Müslüman ve âkil-bâliğ olması gerekir (Kâsânî, Bedâî’, 2/87).

İbadetlerle yükümlü olma kurallarını taşıdığı hâlde birtakım özel durumlardaki kimselere oruç tutmama ruhsatı verilmiştir. İbadetlerle yükümlü olmamakla birlikte, ergenlik yaşına gelmeyen çocukların alıştırılmak ve ısındırılmak niyetiyle namaz kılmaları ve oruç tutmaları teşvik edilir. Gerçekten Hz. Peygamber (s.a.s.), yedi yaşından on yaşına kadarki müddette çocuğun namaza alıştırılmasını önermiştir (Ebû Dâvûd, Salât, 26 [494-495]; Tirmizî, Salât, 182 [407]).

Oruç için fidye verilmesi, oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlı kimseler ile düzgünleşme ümidi olmayan hastalar için geçerlidir. Hz. Peygamber (s.a.s.) ve sahabenin uygulaması, fidyeden bahseden âyetteki “oruç tutmakta zorluk çekenler.” (el-Bakara, 2/184) sözünün sırf üstte sayılan kimseleri kapsadığını göstermektedir. Buna nazaran, oruç tutmaya gücü yettiği hâlde tutmayan yahut süreksiz bir sebeple tutamayan kimseler hakkında fidye kararı yoktur (Buhârî, Tefsîr (Bakara), 26 [4507]; Müslim, Sıyâm, 149-150 [1145]).

Mazeretsiz oruç tutmayanların, tutmadıkları oruçları kaza etmeleri ve tövbe istiğfar etmeleri gerekir. Ayrıyeten, oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlılar ile güzelleşme ümidi olmayan hastalar, fidye vermiş bile olsalar, ileride tutabilecek duruma gelirlerse tutamadıkları oruçları Hanefîler’e nazaran kaza etmeleri gerekir. Evvelden verdikleri fidyeler oruç borcunu düşürmez (Kâsânî, Bedâî’, 2/105; Merğinânî, el-Hidâye, 1/124).

Farklı Ramazan aylarında da olsa bir kimsenin yasal mazereti olmaksızın taammüden bozduğu bütün oruçlar için bir keffâret ödemesi (peş peşe iki kamerî ay yahut altmış gün oruç tutması) kafidir. Ayrıyeten bozduğu her orucu kaza etmesi gerekir. Lakin keffâretin ödenmesinden sonra başlanıp taammüden bozulan Ramazan orucu için yeni bir keffâret gerekir (İbnü’l-Hümâm, Fethü’l-kadîr, 2/338-340).