Duymaya ve sezmeye davet ettim

Film yapmanın gitgide zorlaştığı ya da süreçlerin çetrefilleştiği bir devirde beyaz perdeye gelen Gülizar, istemediği biriyle evlendirilmek istenen bir bayanın yaşadığı tacizi ve sonrasında yaşadıklarını anlatıyor. Kritik bir sıkıntıyı ele almasının yanında işleyişinde sadeliği ve göstermekten fazla hissettirmeyi ve düşündürmeyi hedefleyen filmin yönetmeni Belkıs Bayrak, sinemanın anlatı zenginliği ve ele aldığı sorunun evrenselliğine dikkat çekiyor.

ortaya çıktı?

Gülizar’ın öyküsü, birinci bakışta Türkiye’ye mahsusmuş üzere görünen lakin aslında kozmik bir hissin peşine düşerek barizleşti: Bir bayanın yalnız kalma korkusu, başına gelenin inkâr edilmesiyle yaşadığı çaresizlik ve suskunluk. Vakitle bu çerçevenin içine kendi sorularımı, müşahedelerimi ve hislerimi koyarak değişik bir anlatıya dönüştürdüm. Uzun müddettir zihnimi meşgul eden bir sorudan da beslendi bu sinema: “Bir bayan, başına geleni neden anlatamaz?” Bu, yalnızca toplumsal baskılarla açıklanamayacak kadar derin bir sessizlik. Gülizar, işte o sessizliğe kulak verme ve onu görünür kılma gayreti.

Kesinlikle. Gülizar yalnızca bir taciz kıssası değil. Sinemanın odağında “güven” var. Birbirimize ne kadar yaklaşabiliyoruz? Ne vakit yabancılaşıyoruz? Fizikî aranın ötesinde, duygusal ve toplumsal aralıkları de sorgulayan bir anlatı kurmaya çalıştım. Salgın, elbette bu uzaklık ve mahremiyet kavramlarını daha görünür hale getirdi lakin bence bu sıkıntılar aslında vardı; yalnızca daha fazla görünür oldular.

Göstermek, bazen anlamanın önüne geçebiliyor. Seyircinin o an ne hissettiğini denetim etmek değil, onlara hissetmeleri için alan açmak istedim. Taciz sahnesini göstermemek şuurlu bir tercihti; zira orada temel olan aksiyonun kendisi değil, Gülizar’ın o andan sonra içine düştüğü yalnızlık ve çaresizlikti. Seyirciyi olayı “görmeye” değil, “duymaya” ve “sezmeye” davet ettim. Bu, tahminen de sinemanın en kırılgan fakat en güçlü alanlarından biri.

Gülizar’ın pek çok farklı ülkede karşılık bulması, benim için umut vericiydi. Bu kadar mahallî bir kıssanın üniversal yankılar uyandırması, sinemanın lisanıyla ilgili inancımı pekiştirdi. Şenlikler, bilhassa bağımsız sinemacılar için sadece bir vitrin değil; düşünsel ve duygusal bir dayanışma alanı. Elbette eleştirilecek pek çok yanı var fakat hakikat yerde, yanlışsız izleyiciyle buluşmak hâlâ mümkün.

Sinema benim için bir tabir biçimi olmanın ötesinde, birebir vakitte bir duyma ve duyurma biçimi. Bazen kendi adıma, bazen de diğerinin sesi olabilmek için; sessiz kalmış bir bakışın izini sürmek için sinema yapıyorum.

Ama bu bir “güç gösterisi” değil. Tersine, kırılganlığın içindeki dayanıklılıkla ilgili. Sinema, en savunmasız yanlarımla yüzleşirken orada bir güce de tutunmamı sağlıyor. Tahminen de en çok bu yüzden vazgeçemiyorum. Bana nazaran sinema, dünyayı değiştirme argümanı değil; onu duyabilme ihtimali. Ve bu ihtimalin kendisi bile gereğince güçlü.

Gerçekten de çok katmanlı bir süreçten kelam ediyoruz. Bilhassa bağımsız sinema yapmaya çalıştığınızda hem üretken hem de üretimci olmak zorundasınız. Gülizar’da da en büyük zorluk, hudutlu kaynaklarla hayal ettiğimiz dünyayı kurabilmekti. Ancak bu sonluluklar, birebir vakitte üretmenin önünü de açtı. Takım arkadaşlarımın özverisi, oyuncuların inancı ve sabrı olmasaydı, bu sinema ortaya çıkmazdı.

Oyuncularla çalışırken birinci önceliğim, onların iç dünyalarına alan açmak oluyor. Fazlalıklardan arınmış, sırf anı yaşayan ve taşıdığı duyguyu dışa vurmak yerine içinde taşıyan bir oyun biçimi… Bu doğrultuda Ecem Uzun ve Bekir Behrem’le çalışmak, sinema için büyük bir talihti. Her ikisi de karakterlerini kendi iç ritimleriyle kurdular. Provalarda çok konuştuk ancak sette birden fazla vakit sessizliğin içinde çalıştık.

Ecem’in Gülizar’a taşıdığı sessizlik, yalnızlık ve direnç hissi; Bekir’in karakterindeki utanç, çaresizlik ve belirsizlik, sinemaya derin ve kelama dökülmesi güç bir duygusal yük kazandırdı. Onlardan göstermek değil, hissettirmek üzerine kurulu bir oyunculuk istedim. Kendilerini savunmayan, açıklamaya çalışmayan karakterlere hayat verdiler. Bu bana nazaran çok cesaretli bir oyunculuk biçimi ve sineması asıl taşıyan damar da tam olarak burasıydı.

Şu sıralar Parlaktan Daha Parlak Bir Kelam ismini taşıyan, hafıza, kabahat ve sadakat ekseninde şekillenen yeni bir uzun metraj üzerinde çalışıyorum.