Vedâ Hutbesi, tıpkı vakitte bir “İnsan Hakları Beyannâmesi”dir.

**

Dört büyük melekten biri olan Cebrâil, İbrâhîm peygamber ateşe atıldığında ona daha ateşin içine düşmeden havada kavuşarak sordu: “Bir muhtaçlığın var mı?”.

-“Sana bir gereksinimim yok”.

– “O vakit Allah’tan, seni ateşten kurtarmasını iste”.

-“Hâlimi bilmesi bana kâfi. Tekrar istemeye gerek yok”.

**

Bâyezîd-i Bistâmî, bir seyahati esnasında mola vererek bir ağaç altında yemek yemiş, sonra yoluna devam etmişti.

Epey bir süre sonra torbasının üzerinde dolaşan bir karınca gördüğünde çok üzüldü.

Onu vatanından ayırmış olmanın derin hüznü içerisinde derhal geri döndü ve yemek yediği yere varıp o karıncayı yerine bıraktı.

**

Daha sonra bütün vaktini sahipsiz ve yaralı hayvanlara hizmet ederek geçirdi.

**

Dervişler onu inciterek dışarı çıkarmak istediler.

Mevlânâ, talebelerine kızdı:

“-Şarabı o içmiş, siz sarhoş olmuşsunuz!”.

Mevlânâ, her insanın içinde mevcut olan farklı özellikler için: “İnsanın iç dünyası bir ormana misal. Orada hayır ve şerrin her çeşidi bulunur.” Diyor.

**

İmâm Gazâlî insanı süvârîye benzetiyor: “Nefs, rûhun bineğidir. Şayet insan, nefsin dizginlerini salıverir ve onun gittiği istikâmete kendini bırakırsa sonu uçurumdur, nefsini öldürmeye çalışırsa bineksiz kalır.

**

Mekke’nin fethinde tek bir kişi bile ölmedi. Genel af îlân edildi ve Mekke halkından ganîmet olarak hiçbir şey alınmadı.

Safvân bin Ümeyye Mekke’nin zenginlerinden idi lakin müşrikti.

Hz Muhammed bir savaş öncesinde kendisine uğradı: “Safvân! Sende silah var mı?” dedi.

Safvân:“Ödünç olarak mı, yoksa gasp mı?” dedi.

Allah Rasûlü (sav): “Hayır, gasp değil, ödünç istiyorum” buyurdu.

Safvân, otuz kırk kadar zırhı ödünç olarak verdi.

Rasûlullah (sav) Huneyn Gazâsı’na çıktı. Savaştan dönüşte, Safvân’ın zırhları toplandı, lakin onlardan kimileri kaybolmuştu.

Safvân, zırhları kafir iken ödünç vermişti lakin bu olayın akabinde Müslüman oldu.

Düşmanınla ortan nasıl olursa olsun hukuktan ayrılmayacaksın.

Gönülleri fethetmenin en aktif silahı oburlarının hak ve hukuklarına hürmettir.

**

Şöyle bir kıssa nakledilir:

Dükkânı kentin çıkış kapısında bulunan bir bakkal varmış.

O kapıdan ne vakit bir cenâze çıksa yanında bulundurduğu testiye bir meyve çekirdeği atar ve bir ay sonra da onları sayarak:

Ecel tokmağı bir gün onun da kapısını çalmış.

Ölümünden habersiz bir dostu kendisini ziyârete gelmiş.

Onu göremeyince de komşularına sormuş.

Oradakiler de şu karşılığı vermişler:

“–O da testiye düştü!..”

**

İnsanı ve inançları sorgulayan Hintli oyuncu ve direktör Aamir Khan ne diyordu bir sinemasında; “İncil ‘sev’ dedi, Tevrat ‘yaşat’ dedi, Kur’an ‘oku’ dedi. Hristiyan sevmedi, Yahudi yaşatmadı, Müslüman okumadı.”