Demansı önlemenin yolu ikinci bir dil öğrenmekten geçiyor
İkinci bir lisan öğrenmenin hafızayı güçlendirdiği ve ileri yaşlarda
ı (
) önlediği açıklandı.
İki lisan bilenler beyinde daha fazla hücreye sahip
Bilim adamları, ikinci bir lisan öğrenmenin, bunamayı yıllar boyunca uzak tutmaya yardımcı olabileceğini ortaya koydu.
Araştırmalar, iki lisan bilen şahısların beyinlerindeki lisan bölgelerinde daha fazla hücre bulunduğunu, ayrıyeten öğrenme ve duygusal fonksiyonlarla bağlı bölgelerin hacminin arttığını gösterdi.
“Beynin boyutunu artırıyor”
‘nın Montreal kentinde bulunan
‘nden
, bulguların, ikinci bir lisan konuşmanın beynin boyutunu artırabileceğini ve bu sayede daha fazla beyin rezervi sağlanabileceğini ortaya koyduğunu belirtti.
Phillips, beynin büyüklüğü ve rezervinin daha fazla olan şahısların, bunamaya yol açacak eşiğe ulaşmadan evvel daha fazla hasara dayanabildiklerini söyledi.
Phillips ve grubu, eylül ayında yaptıkları araştırmada, iki dilliliğin beyin sıhhatiyle olan kontağını keşfetti.
MRI taramaları farkı ortaya koydu
2024 yılında yapılan bir öteki araştırmada ise erken ya da geç evre Alzheimer hastalığına sahip olan iki lisan bilen ve tek lisan bilen bireyler karşılaştırıldı. MRI taramaları, iki lisan konuşan
nın, hafıza ve öğrenme ile ilgili beyin bölgesindeki aktivitede tek lisan konuşanlara nazaran çok daha az düşüş yaşadığını gösterdi. Araştırmacılar, bu farkın beyin bölgesinin büyüklüğünde değil, güçlenmesinde olduğunu kaydetti.
Demans nedir ve neden oluşur?
Demans, hafızayı, düşünme yetisini ve toplumsal hünerleri etkileyen bir dizi semptomu tanımlayan genel bir tabirdir. Tek bir hastalık olmaktan fazla, farklı cinsleri olan bir durumdur. En yaygın görülen tipi olan Alzheimer demansı, tüm demans hadiselerinin yaklaşık %60 ila %80’ini oluştururken, inme sonrası gelişen
en sık karşılaşılan ikinci tiptir.
Özellikle
kaynaklı demans apansız ortaya çıkmaz; belirtiler vakitle gelişir ve giderek kötüleşir. Lakin kimi demans cinsleri, bedendeki muhakkak bir unsurun eksikliği ya da ilaçların yan tesirleri nedeniyle oluşabilir. Bu cins demanslar ekseriyetle ilerleyici değildir ve uygun müdahalelerle geri döndürülebilir.
Beynimiz, hafıza, karar verme ve hareket üzere çeşitli fonksiyonlardan sorumlu farklı bölgelerden oluşur. Bu bölgelerdeki hücreler ziyan gördüğünde, olağan fonksiyonlarını yerine getirmekte zorlanır ve irtibatları aksar.
Demansın temel nedeni, beyin hücrelerinin hasar görmesi ve birbirleriyle bağlantı kurma yetilerinin zayıflamasıdır. Bağlantıdaki bu bozulma, düşünme biçiminden davranışlara ve duygusal reaksiyonlara kadar geniş bir yelpazede tesirler yaratır.
Farklı demans çeşitleri, beynin farklı bölgelerinde ve belli hücre hasarı tipleriyle bağlıdır. Örneğin, Alzheimer hastalığında, beyin hücrelerinin içinde ve etrafında biriken olağandışı proteinler, hücrelerin sağlıklı kalmasını ve birbirleriyle bağlantı kurmasını zorlaştırır. Öğrenme ve hafıza merkezi olan hipokampus, Alzheimer hastalığında çoklukla birinci ziyan gören bölgedir. Bu nedenle hafıza kaybı, hastalığın en erken belirtilerinden biri olarak karşımıza çıkar.
Demansın belirtileri nelerdir?
Demansın en dikkat alımlı belirtisi, yeni öğrenilen bilgilerin süratle unutulmasıdır. Lakin, bir kişinin demans teşhisi alabilmesi için sadece hafıza kaybı kâfi değildir. Aşağıdaki bilişsel fonksiyonlardan en az ikisinde bozulma gözlemlenmelidir:
Hafıza: Günlük olayları, randevuları yahut yakın vakitte yapılan konuşmaları hatırlamada zorluk
Dil ve bağlantı: Söz bulmada zahmet, konuşmaları takip edememe yahut kendini tabir etmekte zorlanma
Dikkat ve odaklanma: Konsantrasyon eksikliği, plan yapmada ve misyonları tamamlamada zorluk
Muhakeme ve karar verme: Mantıklı düşünmede zorlanma, riskli yahut uygunsuz kararlar alma
Görsel ve mekânsal algı: Yüzleri, objeleri yahut aralıkları tanımada zahmet yaşama
Demans belirtileri vakitle şiddetlenebilir ve günlük hayatı kıymetli ölçüde etkileyebilir. Erken teşhis, süreci yönetmek ve hastanın hayat kalitesini korumak açısından büyük ehemmiyet taşır.
Demansın büsbütün önlenebileceğini söylemek mümkün olmasa da, birtakım ömür usulü değişiklikleri riski azaltmaya yardımcı olabilir. Araştırmalar, sağlıklı bir hayat stili benimsemenin beyin sıhhatini koruyarak demans gelişimini geciktirebileceğini yahut kimi durumlarda engelleyebileceğini göstermektedir.
Demans riskini azaltmaya yardımcı olabilecek birtakım değerli faktörler:
Beyin aktivitesini sürdürmek:
Yeni şeyler öğrenmek, bulmaca çözmek, kitap okumak, müzik aleti çalmak üzere zihinsel faaliyetler beyni faal fiyat.
Nizamlı idman, kan deveranını güzelleştirerek beyin hücrelerine daha fazla oksijen gitmesini sağlar ve bilişsel gerilemeyi yavaşlatabilir.
Akdeniz diyeti üzere antioksidan açısından güçlü beslenme alışkanlıkları beyin sıhhatini destekleyebilir. Sağlıklı yağlar, sebzeler, meyveler ve tam tahıllar tüketmek önerilir.
Yüksek tansiyon, diyabet ve kolesterol üzere kalp-damar sıhhatini etkileyen faktörler, beyin sıhhatiyle direkt bağlıdır. Sağlıklı bir kalp, sağlıklı bir beyin manasına gelir.
Sigara ve alkolden uzak durmak:
Sigara içmek ve çok alkol tüketimi beyin hücrelerine ziyan vererek demans riskini artırabilir.
Uyku bozuklukları ve yetersiz uyku, beyin sıhhatini olumsuz etkileyerek demans riskini artırabilir. Kâfi ve tertipli uyku almak değerlidir.
Sosyal bağları güçlendirmek:
Toplumsal izolasyon ve yalnızlık, bilişsel gerilemeyi hızlandırabilir. Aile, arkadaşlar ve topluluk etkinlikleriyle aktif bir toplumsal hayat sürdürmek
için yararlıdır.
Sonuç olarak, demansın kesin olarak önlenmesi mümkün olmasa da, sağlıklı alışkanlıklar benimseyerek riski azaltmak ve beyin sıhhatini uzun vadede korumak mümkündür. Erken yaşlardan itibaren sağlıklı bir ömür usulü benimsemek, ilerleyen yıllarda bilişsel işlevlerin korunmasına yardımcı olabilir.
