Ramazan ayında oruç tutan Müslümanlar için “sahur ve iftar vaktine iftara kaç dakika kaldı” sorusu, günün en çok merak edilen bahislerinden biridir. Bu kritik vakit dilimlerini yanlışsız takip etmek, hem ibadetin vaktinde yerine getirilmesi hem de sağlıklı bir oruç süreci için değerlidir. Sahur ve iftar vakti için geri sayım sayacına imsakiye sayfamız üzerinden ulaşabilirsiniz.

Sözlükte “kendini tutmak, engellemek, el çekmek, geri durmak” manalarına gelen imsak, dinî bir kavram olarak, fecr-i sâdıktan, iftar vaktine kadar yemeden, içmeden, cinsel bağ ve öbür orucu bozan şeylerden uzak durmak, el çekmek demektir. İmsakin zıttı iftardır.

Halk ortasında ise “imsak” oruç tutmaya başlanan fecr-i sâdığın oluştuğu vakit manasında kullanılır. Bu manada imsak, oruca başlama vakti demektir.

Oruca ne vakit başlanıp ne vakit bitirileceği Kur’ân-ı Kerîm’de şu halde açıklanmıştır: “(Ramazan gecelerinde) şafağın aydınlığını gecenin karanlığından ayırt edinceye (tan yeri ağarıncaya/fecr-i sâdığa) kadar yiyin, için. Sonra da akşama kadar (yiyip içmeden, cinsel ilgide bulunmadan) orucu tamamlayın.” (el-Bakara, 2/187).

Takvimlerde gösterilen “imsak”, oruca başlama vaktini söz eder. İmsak vakti birebir vakitte gecenin sona erdiği, yatsı namazı vaktinin çıkıp sabah namazı vaktinin girdiği andır. Ramazan ayında ezân da imsak vaktinin başlaması ile okunmaktadır. Bu sebeple ezânın başlaması ile yemeyi içmeyi terk etmek gerekir. Ezân başladığı sırada ağızda bulunan lokmanın yutulmasında bir sakınca yoktur.

Sahur ne demek? Sahur nedir kısaca anlatalım: Söz açısından incelendiğinde sahur manası, oruç tutmak için imsak vaktinden evvel uyanıp yemek yenmesi ve su içilmesidir. Oruç için yapılan hazırlıkları söz eder. İmsak vaktinden evvel, sünnet olan, oruç için yeme – içme hazırlığıdır.

İslâm’a nazaran, bireyin sorumlu olmasının temel koşulları Müslüman, akıllı ve ergenlik çağına ulaşmış olmaktır. Münasebetiyle bu koşullar, oruç ibadeti ile sorumlu olmanın da kurallarıdır. Buna nazaran, bir kimsenin Ramazan ayında oruç tutmasının farz olması için öncelikle Müslüman ve âkil-bâliğ olması gerekir (Kâsânî, Bedâî’, 2/87).

İbadetlerle yükümlü olma kaidelerini taşıdığı hâlde kimi özel durumlardaki kimselere oruç tutmama ruhsatı verilmiştir. İbadetlerle yükümlü olmamakla birlikte, ergenlik yaşına gelmeyen çocukların alıştırılmak ve ısındırılmak amacıyla namaz kılmaları ve oruç tutmaları teşvik edilir. Hakikaten Hz. Peygamber (s.a.s.), yedi yaşından on yaşına kadarki müddette çocuğun namaza alıştırılmasını önermiştir (Ebû Dâvûd, Salât, 26 [494-495]; Tirmizî, Salât, 182 [407]).

Oruç için fidye verilmesi, oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlı kimseler ile düzgünleşme ümidi olmayan hastalar için geçerlidir. Hz. Peygamber (s.a.s.) ve sahabenin uygulaması, fidyeden bahseden âyetteki “oruç tutmakta zorluk çekenler.” (el-Bakara, 2/184) tabirinin sırf üstte sayılan kimseleri kapsadığını göstermektedir. Buna nazaran, oruç tutmaya gücü yettiği hâlde tutmayan yahut süreksiz bir sebeple tutamayan kimseler hakkında fidye kararı yoktur (Buhârî, Tefsîr (Bakara), 26 [4507]; Müslim, Sıyâm, 149-150 [1145]).

Mazeretsiz oruç tutmayanların, tutmadıkları oruçları kaza etmeleri ve tövbe istiğfar etmeleri gerekir. Ayrıyeten, oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlılar ile güzelleşme ümidi olmayan hastalar, fidye vermiş bile olsalar, ileride tutabilecek duruma gelirlerse tutamadıkları oruçları Hanefîler’e nazaran kaza etmeleri gerekir. Evvelden verdikleri fidyeler oruç borcunu düşürmez (Kâsânî, Bedâî’, 2/105; Merğinânî, el-Hidâye, 1/124).

Farklı Ramazan aylarında da olsa bir kimsenin legal mazereti olmaksızın taammüden bozduğu bütün oruçlar için bir keffâret ödemesi (peş peşe iki kamerî ay yahut altmış gün oruç tutması) kafidir. Ayrıyeten bozduğu her orucu kaza etmesi gerekir. Fakat keffâretin ödenmesinden sonra başlanıp taammüden bozulan Ramazan orucu için yeni bir keffâret gerekir (İbnü’l-Hümâm, Fethü’l-kadîr, 2/338-340).

Kur’ân-ı Kerîm’de ismi geçen ve pahasına vurgu yapılan yegâne ay ramazan ayıdır. Orucun farz kılındığını bildiren âyetlerin çabucak akabinde ramazanın insanlara hakikat yolu gösteren ve hakkı bâtıldan ayıran Kur’an’ın indirildiği ay olduğu belirtilir ve bu aya ulaşanların oruç tutması emredilir (el-Bakara 2/185). Hadis kaynaklarında da Hz. Peygamber’den nakledilen, ramazan ayının fazileti, başlangıcının ve sonunun nasıl tesbit edileceği, mühleti ve bu aya mahsus ibadetlerle ilgili çok sayıda rivayet yer almaktadır (Wensinck, el-Muʿcem, “rmḍ” md.). Klasik ve çağdaş literatürde ramazana dair hadisleri derleyen müstakil eserler mevcuttur (bk. bibl.). Resûl-i Ekrem, “mübarek bir ay” olarak nitelendirdiği ramazan ayı girdiğinde cennet kapılarının açılıp cehennem kapılarının kapandığını ve şeytanların bağlandığını (Buhârî, “Ṣavm”, 5; Müslim, “Ṣıyâm”, 1, 2), inanarak ve karşılığını Allah’tan bekleyerek ramazan orucunu tutan kişinin geçmiş günahlarının bağışlanacağını (Buhârî, “Ṣavm”, 6; Müslim, “Müsâfirîn”, 175) haber vermektedir. Gerçekten rivayetler ramazan geldiğinde Resûlullah’ın mânevî yaşantısında farkedilecek derecede bir değişiklik meydana geldiğini, bu ayda Cebrâil ile buluşup karşılıklı Kur’an okuduklarını, bilhassa bu günlerde onun cömertliğinin doruk noktasına ulaştığını (Buhârî, “Ṣavm”, 7; Müslim, “Feżâʾil”, 50), ramazan ayının son on günü girdiğinde onun geceleri ihya edip konut halkını uyandırdığını ve kendisini büsbütün ibadete hasrederek eşleriyle münasebetini kestiğini (Buhârî, “Leyletü’l-Ḳadr”, 5; Müslim, “İʿtikâf”, 7, 8) bildirmektedir.