“Avrupalı birtakım küçük ülkeler” sözünün Fransa’yı işaret ettiği biliniyor. Aslında Sayın Bakan Hakan Fidan konuşmasının ilerleyen kısımlarında Fransa’nın ismini açıkça zikretti. Gerçi haklı olarak bu söz kamu vicdanında Fransa’yı tahfif edici boyutu ile yankı uyandırdı ama Sayın Bakan’ın ifadelerinin göstergebilimin hudutlarını zorlamadan “dizgesel bir biçimde” analiz edilmesinden yanayım. Göstergebilim yerine Fransızcada olduğu üzere semiyoloji kavramını kullanırsak herhalde yanlışa düşmeyiz. Çünkü semiyoloji, akademik yayınlarda sıklıkla kullanılmaktadır.

Anglosaksonlar 1990’lardan itibaren bütün güçleriyle İslam coğrafyasını işgal ve istila yoluyla istikrarsızlaştırmaya girişti. Fransa ve Almanya ve gibisi Batı Avrupa ülkeleri Anglosaksonların açtığı bu yeni alanda rastgele bir sorgulamaya girmeden at koşturdu. Hatta Fransa Libya’nın ağır bir halde havadan bombalanması üzere epeyce yıkıcı bir saldırganlığa da imza attı. Libya’ya yapılan bu ağır taarruzlar Fransa’nın fırsatçı bir ülke olduğunun işaretlerini ziyadesiyle vermiştir. Muhtemelen 1880’lerin çabucak başında Tunus’u işgal ederken olduğu üzere yeni bir kolonyal yayılmacılık fırsatının önlerine çıktığını düşündüler. Hâlbuki vakit akıp geçmiş ve kaideler eskisi üzere olmaktan çıkmıştı. Fransızların kibirli olduklarına dair tezler var ancak buna karşın hadiseleri kibir kavramıyla açıklamak gerçek değil. Macron Lübnan’a gittiğinde zadece Feyruz ile fotoğraf verebildi. Hâlbuki Napolyon’un Mısır’dan dönerken Fransa’ya cilt cilt kitaplar getirdiği çok uygun bilinir. Bu, çok değerli değişimi göstergebilimin hudutları içinde analiz edebiliriz.

Ne Feyruz hakkında olumsuz bir cümle kurmak isterim ne de onun insanın içine işleyen sesini değersizleştirmek. Son yıllarda Fransa’nın Türkiye’deki imajını da Feyruz ile karşılaştırarak anlayabiliriz. Son iki yüz yılın Batılılaşma macerasını göz önünde bulundurduğu-muzda Fransa’nın Türk aydını üzerindeki tesirini gösteren kitapları hatırlarız. Türk aydını için Fransa sürekli merkezi bir yerdi. Paris’e gitmek kendi başına bir kıymetti. Fransız İhtilali üzerine yazılmış kitaplardan kaç tanesi Türkçeye çevrilmiştir, bilmiyorum. Ferdî kitaplığımda bile Albert Sorel’in “Avrupa ve Fransız İhtilali” de dâhil olmak üzere Fransız İhtilaliyle ilgili ondan fazla kitap var. 20. yüzyılın ikinci yarısında Türk aydınının “eksen”i kaydı lakin Fransa tesiri devam etti. O vakitlerde Fransa demek akıl, bilim, sanat, edebiyat ve hepsinden kıymetlisi Fransız İhtilali demekti. Bunlar devasa bir Fransa imajı ortaya çıkarmıştır. Türk aydını Fransa üzerine konuşurken kesinlikle ciddiyetini takınırdı. Daha doksanlı yıllarda Fransız cumhurbaşkanlarını yürüyüşleri üzerinden pahalandıran felsefecilerimiz vardı. Fakat nihayetinde Macron, Lübnan’da Feyruz ile fotoğraf verdi.

Emile Zola ve Jean Paul Sartre ile özdeşleşen bir Fransa ile Bernard Henri Levy ile özdeşleşen Fransa ortasında gerçekten bir fark mıdır? Zola ve Sartre Yahudi problemine ilgi duymuştu. Hatta Sartre Siyonist İsrail’i desteklemişti. Ancak tekrar de Fransa’nın güçlü entelektüellerinin bu türlü bir değişimden hoşnut olmadıklarını düşünüyorum. Örneğin Fransa denilince akla gelen isimlerden biri Roger Garaudy’dir. Garaudy’nin Bernard Henri Levy gibilerin saldırısına uğradığı biliniyor. Pekala, Garaudy Filistin sıkıntısında yalnızca Müslüman olduğu için mi Fransa’dan ayrışmıştı? Zannetmiyorum. Fransızların, Anglosaksonların açtığı yolda fırsatçılık yapmalarıyla Fransa’nın Bernard Henri Levy ile özdeşleşmesi ortasında direkt bir münasebet vardı. Bunun sonucunda Türkiye’de de büyük felsefecilerin Fransız başkanların yürüyüşüyle ilgili yorumları ilgi uyandırmamaya başladı. Tahminen onlar kendi dünyalarında bu yorumları sürdürüyordur lakin kamusal alanda Fransa’yı temsil etmek farklı alanlarda ünlenmiş bireylere kaldı.

Dışişleri Bakanımız Sayın Hakan Fidan’ın konuşmasında geçen başka sözler de hayli değerliydi. Sayın Fidan bu konuşmada “Amerika’nın ardına saklanarak kelam söyleyen ülkeleri dikkate almıyoruz” diyerek Fransa’ya fırsatçılığın hudutlarını göstermiş oldu. Bu tabir elbette kamu vicdanına yansıdığı üzere biraz tahfif edici bir manaya gelebilir. Hakikaten Sayın Bakan konuşmanın devamında Fransa ABD’nin ardına saklanmadan iş görmek istiyorsa bunu “görelim” dedi. Bu sözden Fransa’nın bu türlü bir adım atmaya gücünün yetmeyeceği sonucunu rahatlıkla çıkarabiliriz. Birebir tabirden Türkiye’nin çok sert bir karşılık vereceği ve Fransa’nın bu karşılıktan çok etkileneceği manası da çıkar. Ama bu söz asıl olarak Fransa’nın kendi başına hareket etme kabiliyetine sahip olmadığı manasına gelir. Muhtemelen Garaudy bu düşüşü görmüştü.

Sayın Bakan’ın konuşmasının daha derin bir analizi ise bizi Batı’nın

Batı, Avrupa’nın Avrupa olmadığı sonuca götürür.