ABD’de başkanlık seçimlerinde resmi olmayan sonuçlara nazaran yarışı kazanan Donald Trump, Rusya-Ukrayna Savaşı’nda takınacağı tavrın yanı sıra hakkında açılan davalar ve yaptıklarıyla dikkati çekiyor.

78 yaşındaki Trump, salıncak eyaletler North Carolina, Pensilvanya ve Georgia başta olmak üzere 26 eyalette Demokrat rakibi Kamala Harris’i yenilgiye uğratarak seçimi önde bitirdi. Trump, Ocak 2025’teki yemin töreninde ülkenin 47. başkanı olacak.

Emlak krallığından 2016 yılında ABD lideri seçilmesine uzanan farklı hayat kıssasıyla tanınan Trump, başkanlığı sırasında aldığı tartışmalı kararlardan hakkında açılan davalara kadar birçok unsur imza attı.

Başkanlığının son aylarında dünyayı tesiri altına alan Kovid-19 salgınının gölgesinde girdiği 2020 başkanlık seçimlerini kaybeden Trump, seçimlere hile karıştırıldığı savıyla sonuçlara itiraz etmişti.

Özellikle destekçilerinin 6 Ocak 2021’de düzenlediği Kongre baskını, ABD tarihinde birinci kere Cumhuriyetçi ile Demokrat seçmenler ortasında siyasi kutuplaşmanın derinleşmesine neden olmuştu.

Kongre baskınıyla ilgili yargılanan ve bir daha lider olması yasal olarak engellenme ihtimali bulunan Trump, Yüksek Mahkeme’nin lehine verdiği kararla bu mahzuru aşarak 2024 başkanlık yarışına dahil oldu ve Cumhuriyetçilerin adayı seçildi.

Ticaretin kalbinden gelip siyasetin merkezine oturdu

Emlak hükümdarı Fred Trump’ın 4’üncü çocuğu olarak 14 Haziran 1946’da New York’ta dünyaya gelen Donald Trump, askeri akademiden sonra Pensilvanya Üniversitesi’nde işletme eğitimi aldı.

Aile şirketinin idaresini 1971 yılında babasından devralarak daha da büyüten genç iş adamı, iş dünyasında, cümbüş dalında ve medyada isminden sıkça kelam ettirdi, bir müddet kendi hazırladığı Çırak isimli televizyon programının sunuculuğunu yaparak dünya çapında tanınırlığını artırdı.

İlk olarak 2000 yılında Islahat Partisi’nden siyasete atılan Donald Trump’ın başkanlığa aday olma hevesi kısa müddette son buldu. Trump, 2016’ya kadar siyasette önemli bir varlık göstermedi.

Yıllarca Forbes mecmuasının “Dünyanın En Varlıklı 400 İnsanı” listesinde yer almayı başaran Trump, 2016 yılında tekrar siyasete döndü.

Cumhuriyetçi Partinin lider adayı olan Trump’ın, Demokrat Partinin adayı Hillary Clinton’un karşısında yarışı kazanması, birden fazla çevreler tarafından düşük mümkünlük olarak görülse de ünlü iş adamı bu seçimde, 45’inci ABD başkanı olmayı başardı.

İlk devrinde aldığı kararlar ve uygulamalarıyla tartışma konusu oldu

Donald Trump, lider seçilmesinin akabinde kendine mahsus stili ve aldığı kararlarla, ülke gündemini devamlı meşgul etti.

FBI, CIA üzere kurumlarla ve Pentagon’daki generallerin bir kısmıyla uzun süren uyuşmazlıklar yaşayan Trump, ABD Saklı Servisi’nin yakın muhafaza hizmetini kabul etmedi ve danışmanlarından habersiz, kararlarını toplumsal medyadan duyurdu.

Trump’ın bu tavrı, böylesi bir başkanlık usulüne alışık olmayan başşehir etraflarında tenkit konusu oldu.

Washington bürokrasisiyle yaşadığı uyuşmazlıkların yanı sıra Trump, milletlerarası alanda da Avrupa Birliği ülkeleri ve bilhassa Çin ile alakaların gerilmesine neden olan uygulamalara imza attı.

Trump’ın, ABD’nin İsrail büyükelçiliğini Kudüs’e taşıması ve kimi Müslüman ülke vatandaşlarının ABD’ye girişine kısıtlamalar getirmesi, en çok tartışılan dış siyaset kararları arasında yer aldı.

ABD Başkanı ayrıca İran ile yapılan nükleer muahede, iklim değişikliği için imzalanan Paris Antlaşması ve Trans Pasifik Paydaşlığı üzere mutabakatlardan ABD’nin tek taraflı olarak çekildiğini duyurdu.

Trump, uyguladığı yüksek ithalat vergileriyle Pekin idaresinin ABD pazarındaki hegemonyasını kırmaya çalışırken, öbür taraftan Kuzey Kore’nin lideri Kuzey Kore lideri Kim Jong-un ile görüşerek samimi pozlar vermesi ve Meksika hududunu metal levhalarla büsbütün örmeye çalışmasıyla reaksiyon topladı.

Trump ile Putin’in ilişkisi

2014’te 298 kişinin hayatını kaybettiği “MH17” sefer sayılı uçağın Ukrayna-Rusya hududuna 40 kilometre uzaklıkta düşmesinin akabinde Kiev, olaydan Rusya’yı sorumlu tutarken, Trump, henüz ABD Başkanı değilken 2015’te, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in kendisine bu işin gerisinde olmadıklarını söylediğini anlattı.

2016’daki başkanlık seçimlerinin kampanya sürecinde de Putin ile temasta olduğunu belirten Trump, Rus başkanın kendisine “dahi” dediğini söyledi.

Trump ve Putin, 2018’de Finlandiya’nın başşehri Helsinki’de bir ortaya geldi, 2 saati bulan görüşmeye yalnızca tercümanlar katıldı.

Burada yapılan basın toplantısında Trump, Rusya’nın 2016 başkanlık seçimlerine müdahale ettiğine ait Amerikan istihbarat örgütlerinin raporlarına “büyük güven” duyduğunu lakin Putin’in, Rusya’nın seçimlere müdahalede rol almadıklarına dair kelamlarını “inanılmaz derecede güçlü” bulduğunu söz etti.

Trump’ın bu telaffuzları ABD basınında reaksiyon topladı ve kendisi “Putin’e fazla taviz vermekle” eleştirildi.

Trump’ın, başkanlık misyonundan ayrıldıktan sonra da Putin ile görüşmeye devam ettiği iddiası

Öte yandan, Trump’ın, 2020’de başkanlık seçimini kaybetmesinin akabinde da Putin ile münasebetini sürdürdüğü argüman ediliyor.

ABD’li gazeteci Bob Woodward’ın “War” isimli kitabın Trump’la ilgili bir kısmında eski Liderin, Kovid-19 salgınının en ağır vaktinde kendi ferdî kullanımı için ayrılan paydan Putin’e gizlice Kovid-19 test kiti gönderdiği tez edildi.

Woodward ayrıyeten, vazifesinden ayrıldıktan sonra Trump’ın, Putin’le en az 7 telefon görüşmesi yaparak Rus önderle irtibatını sürdürdüğünü öne sürdü.

Putin ile “çok âlâ bir ilişkiye” sahip olduğunu tekraren lisana getiren Trump, Woodward’ın argümanlarının temelsiz olduğunu fakat Putin’le görüşmenin ABD için makul bir iş olacağını kaydetti.

Trump ayrıyeten Putin için “Rusya’nın hiç bu kadar saygı duyduğu bir başkanı olmamıştı.” ifadesini kullandı.

Ukrayna’daki savaşı sonlandırma sözü

Trump seçim kampanyası sırasında da Rusya-Ukrayna Savaşı’nda tarafları masaya oturtmak istediğini belirterek, seçilmesi halinde Ukrayna’daki savaşı sonraki günü sona erdireceği vaadinde bulundu.

ABD ile başkanlık seçimlerinden sonra etkileşime açık olduklarını lisana getiren Putin, seçimlerin akabinde ikili bağların istikametinin ABD’ye bağlı olduğunu vurguladı.

Öte yandan, Ukrayna’daki ölümlerin ve yıkımların sürmesini savaşın devam etmesine bağlayan Trump, Zelenskiy’yi “tarihteki en büyük pazarlamacı” olarak nitelendirerek, “Zelenskiy’nin ABD’ye her gelişinde 60 milyar dolar alıp gittiğini” tabir etti.

Kürtaj hakkı ve sistemsiz göçmen meselesi

Yeniden ABD Başkanı seçilen Donald Trump’ın seçim kampanyası periyodunda en çok tenkit aldığı hususlardan biri kürtaj hakkı problemi oldu.

Kürtaj konusunda daha evvel 15 hafta sonrası için ülke genelinde bir yasağı savunan Trump, 8 Nisan 2024’te bu mevzuda kararın her eyaletin inisiyatifine bırakılması gerektiğine inandığını söyledi.

ABD’nin güvenliğini tehdit eden en büyük sebepler ortasında gösterdiği sistemsiz göçmenleri daima gündeme getiren Trump, Meksika hududundan ülkeye sığınmak için giriş yapanlar ortasında birçok “katil, tecavüzcü ve uyuşturucu kaçakçısı” olduğu savlarını dillendirdi.

Joe Biden idaresini, ülke sonlarını güvensizleştirmekle suçlayan Trump, Ulusal Muhafızları ve mahallî kolluk kuvvetlerini yasa dışı yabancı çete üyelerini ve suçluları süratle ortadan kaldırmak için görevlendireceği vaadinde bulundu, ayrıyeten “liyakate dayalı” bir göç sistemi sağlama kelamı verdi.

Trump’ın ekonomik vaatleri

Ülke ekonomisinin Demokrat Parti idaresinde berbat yönetim edildiğini savunan Trump, misyona geldiği birinci günden itibaren enflasyonu güzelleştirmeyi planladığını duyurdu.

Yeniden lider seçilen Trump, yeni tarifeler uygulamayı, vergi indirimlerine gitmeyi ve fosil yakıt üretimini artırmayı hedefliyor ve “adil ticaret, vergi kesintileri, regülasyonların azaltılması ve güç bolluğunun birleşiminin” ABD’de daha fazla malın daha düzgün ve daha ucuza üretilmesini sağlayacağını savunuyor.

“Önce Amerika” yaklaşımıyla bilinen Trump, ABD’nin çıkarlarını desteklemek için ticarette müdafaacı bir duruş sergilemeye devam edecek.

Başkan olduğu 2018’de Çin’den ithal edilen eserlere tarife uygulayan ve ABD’nin müttefikleri de dahil öbür ülkelerden ithal edilen çelik ve alüminyuma ek gümrük vergileri getiren Trump, başkanlık koltuğuna ikinci sefer oturduğunda ek tarifeler uygulayacağının sinyalini verdi.

Trump, Çin menşeli mallara yüzde 60, öbür ülkelerden ithal edilen mallara ise yüzde 10 ila 20 gümrük vergisi uygulamayı planlıyor.

Donald Trump, Beyaz Saray’a döndüğünde Çin’in yanı sıra AB ile de ticari tansiyonlarının artma riski bulunuyor. Alüminyum ve çelik tarifeleri ile Dijital Hizmet Vergisi, Trump vazifeye geldiğinde Avrupa ile yine alevlenebilecek ticari uyuşmazlıklar olarak öne çıkıyor.

Trump ayrıyeten 2017 tarihli Vergi Kesintileri ve İstihdam Maddesi’nin gelecek yıl müddeti dolacak kararlarını kalıcı olarak uzatmak isterken, ek vergi indirimleri uygulanması davetinde bulunuyor.

Mevcut yasaya nazaran, toplumsal güvenlik yardımları alan şahısların yardımlarının yüzde 50-85’i üzerinden vergi ödemeleri gerekiyor ve düşük gelirli emekliler yüksek gelirli emeklilere nazaran daha düşük bir hisse üzerinden vergi ödüyor. Trump, tüm bireyler için toplumsal güvenlik yardımları üzerindeki vergileri de ortadan kaldırmayı amaçlıyor.

Ayrıca Trump, yeni misyon periyodunda federal kurumlar vergisi oranını yüzde 21’den 15’e düşürmeyi planlamasının yanı sıra araç kredilerindeki faizin de vergilerden düşülmesine müsaade vereceği vaadinde bulundu. Bunun yerli araba üretimini teşvik edeceğini düşünen Trump, ikili vergilendirmeyi sona erdirmek için yurt dışında yaşayan Amerikan vatandaşlarına da vergi indirimi kelamı veriyor.

Trump, yeni periyotta “iklim konusunda şimdiye kadar atılmış en büyük adım” olarak nitelendirilen Biden idaresinin “Enflasyonu Düşürme Yasası” kapsamındaki harcanmamış fonları iptal edeceğini de belirtiyor.

Biden idaresinin iklim değişikliğiyle uğraş siyasetlerini “yeşil yeni bir aldatmaca” olarak kıymetlendiren Trump’ın petrol, doğal gaz ve kömür üzere fosil yakıt sanayisine olan takviyesi dikkati çekiyor. Pak güç siyasetlerinin birçoklarına karşı çıkan Trump, düzenlemeler ve milletlerarası mutabakatların ise güç üretimini engellediğini ve enflasyonu artırdığı kanaatinde.

Trump bir evvelki başkanlık periyodunda olduğu üzere ABD’yi Paris İklim Mutabakatı’ndan çekmeyi planlıyor ve ABD liderinin Fed’in para siyaseti kararlarında “söz sahibi” olması gerektiğini de düşünüyor.

Mevcut Fed Başkanı Jerome Powell’ı Kasım 2017’de bankanın başkanlığına aday gösteren Trump, Powell’ı para siyaseti kararlarından ötürü eleştiriyor.

Trump, enflasyonu düşürmenin faiz oranlarını artırmadan öbür yolları olduğunu ve genel olarak faiz oranlarının düşürülmesini savunuyor.

Yeni başkanlık periyodunda Trump’ın, Powell’ın 2026’ya kadar sürecek başkanlık vazifesini tamamlamasına müsaade vermesi bekleniyor.

Dış siyaset söylemlerinde dikkatli bir lisan kullandı

Donald Trump, başkanlık devri kampanyası mühletince, dış siyaset konusunda dikkatli bir lisan kullanmaya itina gösterdi.

Sürekli olarak Joe Biden’ın makus bir lider olduğunu dillendiren Trump, Biden’ı Ukrayna ve Orta Doğu’daki tavrı nedeniyle dünyayı kaosa sürüklemekle itham etti.

Rusya ile savaşan Ukrayna’ya verilen takviyenin metoduyla ilgili Demokrat hükümeti eleştiren Donald Trump, “Ben lider olsaydım, Ukrayna ile Rusya’nın savaşmasına müsaade vermezdim.” biçimindeki sözlerini her fırsatta yineledi.

Trump, birinci periyodunda Kudüs’ü İsrail’in başşehri yapma istikametindeki ataklarına rağmen, yeni devir seçim kampanyasında, Amerikan Müslüman ve Arapların ağır olduğu Michigan üzere salıncak eyaletlerde kampanyalar yürüttü. Trump, bir yandan da İsrail’i Demokrat Partiden daha âlâ savunacaklarını savunuyor.

Seçim mitinglerinde, İsrail’e dayanağını sık sık lisana getiren Trump, lider olması durumunda İran’ın İsrail’e saldırmayı göze alamayacağını öne sürerek, İsrail’in de Gazze’deki amaçlarına ulaşma ismine sivilleri ve yerleşim yerlerini gaye almasını üstü kapalı eleştirdi.

Hakkında açılan davalar

2020 seçimlerinde hile olduğunu ve aslında kendisinin kazandığını argüman eden Donald Trump, bu çıkışı ve hakkında açılan davalarla, ABD tarihinde birçok birincilerin yaşanmasına yol açtı.

Tarihe “Kongre Baskını” olarak geçen olayda, binlerce Cumhuriyetçi Parti taraftarı 6 Ocak 2021 tarihinde Amerikan Kongre Binası’na zorla girmeye çalışırken çıkan olaylarda 4 gösterici ve 1 polis memuru öldü, yüzlerce kişi gözaltına alındı yahut tutuklandı.

ABD tarihinde birinci kere Kongre’ye baskın düzenlenirken, Temsilciler Meclisi’nde yapılan oylamalarda, darbeye teşebbüsten iki sefer misyonundan azline karar verilen ilk ABD Başkanı olan Trump hakkındaki dava, Senato’da kâfi sayıya ulaşılamayınca düştü.

Trump yeniden, Georgia eyaletinde, seçimlere hile karıştırmakla suçlandığı açılan dava kapsamında mahkemeye çağrılarak sabıka fotoğrafı (mug-shut) çekilen ilk ABD başkanı oldu.

Öte yandan, Trump’ın, 2016 seçim sürecinde, daha evvel alakası olduğu tez edilen eski bir yetişkin sinemaları yıldızına “sus payı” ödemesi yapmak, şirket gelirlerini olduğundan fazla göstererek haksız kar elde etmek üzere kimi hatalardan hakkında açılan davaları devam ediyor.

Son seçim kampanyası mühletince kimi medya kuruluşları tarafından maksat gösterilen Trump, Pensilvanya eyaletinde düzenlediği miting sırasında silahlı akından kıl hissesi kurtulmuştu. Bir çatıdan uzun namlulu silahla ateş eden saldırgan Trump’ı kulağından yaralamıştı.

Özellikle 2016’dan bu yana, hem siyaset hem de iş dünyasında sansasyonel telaffuz ve aksiyonlarıyla gündemden düşmeyen Donald Trump’ın 3 farklı evlilikten 5 çocuğu bulunuyor.

Trump periyodunda Türk-Amerikan bağlarında dalgalı seyir

ABD’de 2016-2020’de başkanlık yapan Donald Trump’ın dört yıllık misyonu müddetince Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ikili seviyede düzgün münasebetleri dikkati çekerken, ABD bürokrasisi ve Kongresinin tesiri ile iki ülke bağlarında derin çatlaklar da yaşandı.

Erdoğan ile birçok kere farklı platformlarda görüşen Trump, iki kere de Beyaz Saray’da bir ortaya geldi.

İkilinin 2019’da Japonya’daki görüşmesinde Trump, Türkiye ile ABD alakalarının gitgide ilerlediğini ve ticareti dört katına çıkarmayı hedeflediklerini söyledi.

Trump, 2017’deki Birleşmiş Milletler (BM) 72. Genel Konseyi’nde Erdoğan ile görüşmesinde şunları söyledi:

“Arkadaşım olan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı tanımak büyük bir erdem ve ayrıcalık. O, dünyanın sıkıntı bir bölgesinde çalışıyor. Çok, çok ilgili ve açık olmak gerekirse çok puan topluyor ve ABD ile de birlikte çalışıyor. Ülkelerimiz ortasında mükemmel bir dostluk var. Bence biz şu anda hiç olmadığımız kadar yakınız ve bunun büyük bir kısmı şahsî bağlantılarla alakalı.”

İki başkan ortasında direkt ve şahsî bir irtibat kanalının mevcudiyeti, stratejik bahislerde direkt diyalog imkanını kolaylaştırdı.

Ancak Türk-Amerikan bağlarında, Trump’a selefi Barack Obama’dan miras kalan en değerli sıkıntılardan biri, ABD’nin “DEAŞ ile mücadele” mazeretiyle Suriye’de YPG/PKK terör örgütüne dayanak oldu.

Trump’un Pentagon ve ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığının (CENTCOM) YPG/PKK ile kurduğu yakın işbirliği konusunda görüş ayrılıkları dikkati çekti. Trump’ın tekraren Suriye’den ABD askerlerini çekmek istediğine yönelik açıklamalarına rağmen Pentagon ve CENTCOM’un buna direndiği sık sık Amerikan basınına yansıdı.

6 Ekim 2019’da Trump-Erdoğan telefonla görüşmesinin akabinde Türkiye’nin Barış Pınarı Harekatı’na başlaması üzerine, dönemin ABD Başkanı harekata yeşil ışık yakmakla suçlandı. Öte yandan, Trump’ın diplomatik lisan ve devlet adamlığıyla uyuşmayacak biçimde Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hitaben yazdığı mektup, bağlantılarda berbat bir tesir bıraktı.

Bu sürecin akabinde ABD idaresi Suriye’deki harekatlar nedeniyle birtakım yaptırımlar uygulamaya başladı.

Ayrıca, Lider Obama devrinde satmaya yanaşmadığı hava savunma sistemlerini Türkiye’nin Rusya’dan tedarik yoluna gitmesi üzerine, 2017’de kabul edilen Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası (CAATSA), Trump’ın vazifesinin son günlerinde Türkiye’ye karşı uygulandı.

Kongre’nin baskısıyla bir mühlet sonra Türkiye F-35 savaş uçağı programından çıkarıldı.

Trump, 2019’da yaptığı konuşmada Türkiye’nin talebine karşın, “Obama devrinde Türkiye’ye adil davranılmadı” kelamlarını kullanarak CAATSA yaptırımlarıyla başlayan süreçten rahatsızlığını muhakkak etti.

ABD vatandaşı rahip Andrew Craig Brunson problemi ikili alakaları kötüleştiren mevzulardan biri oldu.

Trump idaresi birtakım Türk yetkililere yaptırım başlatırken, çelik ve alüminyumda gümrük vergisini iki katına çıkardı. Hususun bir mühlet sonra tahlile kavuşması üzerine yaptırımlar kaldırıldı lakin vergiler düşürülmedi.

Türkiye’nin 2016’daki hain darbe teşebbüsü nedeniyle FETÖ elebaşı Fetullah Gülen ve örgütün üst seviye mensuplarının iade edilmesi talebi, vazifeden 2017 başında ayrılan Obama ve halefi Trump periyodunda de karşılık bulmadı.