Bereketi ve zevki kaçmış bir dünyâda yeni seneyi kutlamak
Yeni bir seneyi idrak etmeye başladık. Biz de âdete uyalım ve yeni yılın,
hayırlı olması şartıyla
, herkesin dilek ve beklentilerine kavuşmasına vesile olmasını temenni edelim.
Bir ışık ve ses cümbüşünün içinden geçiyoruz. Tam bir
katarsis
bu. Fakat her şey bu kadar kolay değil. Bir de bu katarsis üzerinden yaşanan taşkın bir
arılanma
tecrübesini yaşıyoruz. (Akan vaktin içinde bir kobay fâresi üzere dönmek desek daha hakikat olurdu. Her neyse , bundan da bahsetmeyeceğim).
Bitmiş sene çeşitli görsel materyallerde
ihtiyarla
temsil ediliyor. Yeni sene ise
gürbüz bir çocuk
olarak tasvir ediliyor. Bu görsellere bakarak sanal bir arılanma hissi elde ediyoruz. Güya yüzümüze gözümüze bulaştırdığımız bir yıldan kurtuluyor , o gürbüz bebek simgesine bakarak tâzeleniyoruz. Âyin toplu geriye sayımlarla âyin tamamlanıyor. Artık sayaçlaşan vakte biz de koral olarak eşlik ediyoruz.
Merak etmeyin, yeni yılın gelişini takvimlendirilmesini Hristiyanlıkla ilişkilendirip teolojik itirazlarda bulunacak değilim. Soruna daha olgusal/kültürel düzlemde bakanlardanım. Doğrusu, sâhiciliğini, içinden neşet ettiği muhitini kaybetmiş her şenliğin şu yahut bu biçimde tekrârının bir fazlalık olduğunu düşünenlerdenim. (Folklor geleneğin cellâdıdır. Gelenekler yaşar, ancak klasiklik çoktan ölmüştür). Burada rastgele bir teolojik şerhim yok.
Merak etmeyin yeni sene kutlamalarıyla Hristiyanlaşmıyoruz.
Zira yeni yılın gelişi, ne kadar Hristiyan kaldığı çok tartışmalı, lâkin kâğıt üzerinde hâlâ Hristiyan olan âlemde bile Hz.İsâ’yı hatırlamanın vesilesi olmaktan çoktan çıkmış bulunuyor. Yâni, yılbaşını kutlayarak şahsen
Hristiyan âlemi Hristiyanlaşmış olmuyor ki biz olalım.
Noel Baba imge ve simgesine de çok kapılmayalım. Evet, Aziz Nikolas bir Hristiyan ermişi olarak bilinir. Akdeniz ikliminin karar sürdüğü bizim Demre’de yaşadığına inanılır. Yeterli de, Aziz Nikola’nın, yakıcı Akdeniz sıcağı altında o kutup kıyafetleriyle yaşamış olabileceğine inanıyor musunuz? Noel Baba esâsen Nordik paganlığın epik dünyâssının Aziz Nikola’ya zerkedilmiş hâlidir. Çizimleri ise birinci kere 1863 yılında yapılmış. Bugünkü kıvâmına ise 1930’larda ulaşmış. Yâni Noel Baba büsbütün çağdaş niteliktedir..
Dikkat edilmesi gereken konu bu imge ve çizimdeki
renk ögesinin kırmızı oluşudur.
Bunun şuurlu bir tercih olduğunu öğreniyoruz. 1863 çizimini yapan Thomas Hast, 1931 çizimini yapan Haddon Sundblum karşısında ne kadar da pak kalıyor. Hast’a ilham veren bir şiir. Sundblum, A Visit to St.Nicholas şiirinden hislenmiş ve o çizim çıkmış ortaya.. Hast’ın, bugün alıştığımız Noel Baba çiziminde kırmızı renk baskın çıkıyor. Bunun dünyâya yayılan Coca Cola’nın çağrışımını yapan o kırmızı olduğu biliniyor. Hâsılı,
Noel Baba aslında bir kola reklâmının eseri..
Diğer konu ise ,
Noel Baba’nın amaç kitlesiyle alâkal
ı görünüyor. Bunun çocuklar olduğunu herkes bilir. Tahminen de birinci vakitlerin, bugünlere nazaran bir dereceye kadar mütevâzı olmasını sağlayan da budur. Bilirsiniz, gûya Noel Baba o gece kapıdan bacadan konutlara girerek çocukları ikramlara boğar. Aman ne hoş.. Lâkin vakit içinde bu iş vakit içinde çok değişti.
İnsanlık hem klâsik hem de onu dönüştürerek devralan erken çağdaş dönemlerdeki olgunlaşma tezini kaybetti ve cümlemiz çocuklaştık.
Artık çocuk insanlık devrede. Bunun kapitalizmin pompaladığı
tüketim
kültürünün içinde yaşandığını biliyoruz. Kapitalizm varlığını üretim kadar, tahminen de ondan daha fazla olarak tüketime borçludur.
En insafsız tüketici ise çocuktur.
Çocuk dur durak bilmeden tüketen en doymak bilmez varlıktır. Önüne konulan her yeni şeyi tüketmek ister. Kapitalizm bunun farkına vardı. Üretmek için niteliklere, olgunlaşmaya gereksinimi vardı. Tükettirmek için ise çocuklaşmaya. Bunu sağlamak için Toplumsal Darwinist eksende katı bir ayırıma gitti. Demokrasileri aşındıran ve ismine
meritokrasi
denilen bir alanı, yeni seçkinler üzerinden, en dar mânâsıyla
fennî eksende
târif etti. Böylelikle seçkinler liberal düzlemde tecrit edildi ve demokratik geleneklerden kopartıldı. Yeni
Beyaz Yakalıların en temelli sendromu halktan ve onun kabalıklarından şikâyet etmektir.
Kalan büyük kitlelerin payına çocukluklaşma düştü. Büyük kitleler kablolanmamış, topraklanmamış her çeşit hislerin direkt ve taşkın dışavurumu üzerinden bireysileştirildi, narsisist çocuklara dönüştürüldü, kışkırtılıp şımartıldı. Yeni hayat bilgeliğinin (coachluk) başat telkininin
içimizdeki çocuğu korumak ve ileri yaşlara taşımak
olduğunu unutmayalım. Çocuklara hitap eden bu dünyânın gerçek bir dini var. Bunun ismi
Refah dinidir
. Çok derinden yayılan, bildirimleri değil reklamları olan Refah dini yerleşik hiçbir din ile çatışmadı. Tam tersine mevcut dinlere de sirâyet etti. Mevcut dinî hayatlar son çeyrek asırda bu ismi konmamış ancak başat belirleyici durumuna gelmiş olan bu yeni dinin çeşitlemelerine dönüştü.
Müminânının çocuklaşmış
kitleler
olduğu Refah dini çok ezoterik bir din. Kitabı yok. Peygamberi de. İlahı ise çok dünyevî. Bu açıdan bakıp onun bir nev’i yeni paganlaşma olduğunu söyleyenler var. Bence bu, çok yanlış olmasa da bir basitleme. Refah ilahının zâtını kimse bilmiyor. Lakin herkes ona şu yahut bu halde tapınıyor ve ona ulaşmayı arzuluyor. Refah dininin yer yer onlardan ayrışsa da, çok kere yerleşik olanlarınkine karışan ve katışan kendi akâidi ve ritüelleri var. Yeni yıl kutlamalarının bu âyinlerin en taçlısı olduğundan kuşkum yok.
Gâliba zokayı yuttuğumuz bir kaç yer var. En başta
refah ile rahmetin ortasındaki farkı görmezlikten geliyoruz.
Refah, rahmetin kaçtığı bir dünyânın yanılsamasıdır. Hiçbir yeni sene dileklerinde gerçek bir rahmet duasına rastlanmaz. Bunu bol çıkar ile karıştırırız daima. Refah ile rahmet ortasındaki farkı ihmâl ediyoruz, zira
dâirevî oranlamacı bilgelikle, düzçizgisel
ölçümcü mühendislik ortasındaki farkı çoktan unuttuk. Bir şeyin rahmetini kaçırmak için onu saymak kâfi aslında. Vaktin rahmeti de kaçtı.. Onu da sayarak kaçırdık rahmetini. (Yaşlanmak korkusu da bunun meyvesi). Bir diğer problem de, tekrar bunlarla temaslı olan şu: Zevklerin sönümlendiği, keyiflerin ise gıcır gıcır olduğu tuhaf bir dünyâyı idrak ediyoruz. Zevkler lakin rahmetle kâimdir. Rahmeti kaçmış bir dünyânın keyfi nâmütenâhi olsa da zevki olmaz.
Dışarıda havâî fişekler patlıyor.. Benim zihnimde de.. Birden aklıma merhum Alev ablanın helâl ve helâlleşme sözleri üzerinde söyledikleri geldi. Ah sağ olsaydı; ona derdim ki “Evet o denli. Lakin rahmeti kaçmış bir dünyâda değil”…
